Βρούχος
Με την ονομασία βρούχος είναι γνωστό γένος εντόμων (bruchus) της υφομοταξίας των Πτερυγωτών, τάξης Κολεοπτέρων, οικογένειας Βρουχιδών (Bruchidae) που περιλαμβάνει 900 περίπου είδη τα οποία προκαλούν καταστροφές στη γεωργία.
Μαζί με τις επιδρομές της ακρίδας στην Κύπρο, ο βρούχος ήταν ο άλλος εφιάλτης των γεωργών από τα Μεσαιωνικά χρόνια. Μέχρι ακόμη και το β' μισό του 19ου αιώνα η Κύπρος υπέφερε αρκετά συχνά από επιδρομές ακρίδων, σε σμήνη από τεράστιους αριθμούς, κι από τον βρούχον. Η ακρίδα και ο βρούχος προκαλούσαν πραγματική συμφορά στον τόπο γιατί κατέστρεφαν- συχνά σχεδόν ολοκληρωτικά — τη γεωργική παραγωγή.
Σε σημείωμα άγνωστου Κυπρίου, που βρίσκεται στη Μαρκιανή Βιβλιοθήκη της Βενετίας (επί του χειρογράφου των έργων του Μαχαιρά και του Βουστρωνίου), διαβάζουμε μεταξύ άλλων:
...εἰς τούς αφος' [=1576] ἦρτεν τόση ἀκρίδα καί βροῦχος εἰς τό νησί ἁποῦ ἒφαγιε οὗλα τά γεννήματα τοῦ νησιοῦ και τά φύλλα τῶ δετρῶ[= των δέντρων] ...ὃπου ποτέ δεν ἒφτασεν τινός τιτοίαν ὁργή καί θυμό ἀφέντου τοῦ θεοῦ (βλέπε Α. Παυλίδης, Διήγησις Γεωργίου Βουστρωνίου, «Φιλόκυπρος», 1989, σσ. 160 και 175 - 176).
Στην Κύπρο πολέμιος της ακρίδας, του βρούχου και άλλων βλαβερών εντόμων εθεωρείτο ο άγιος Τρύφων. Μάλιστα ο βρούχος απαντάται και σε ειδική ευχή του αγίου Τρύφωνος, που διαβαζόταν την 1η Φεβρουαρίου (γιορτή του αγίου). Στον άγιο Τρύφωνα κατέφευγαν συχνά οι Κύπριοι, σε εποχές που δεν υπήρχε τρόπος καταπολέμησης των βλαβερών εντόμων και δεν υπήρχαν τα εντομοκτόνα.
Πλήθος εικόνες του αγίου Τρύφωνος φιλοτεχνούνταν, με γραμμένο σ' αυτές και τον σχετικό εξορκισμό. Μόνο ο εθνομάρτυρας αρχιεπίσκοπος Κύπρου Κυπριανός (1810 -1821) είχε παραγγείλει τη φιλοτέχνηση δεκάδων εικόνων του αγίου Τρύφωνος, στο πλαίσιο εκστρατείας του για να πείσει τον λαό ότι ήταν δυνατή η καταπολέμηση των βλαβερών εντόμων. Προκύπτει μάλιστα από σχετική εγκύκλιό του ότι τότε ο λαός είχε δεχθεί μοιρολατρικά τις τεράστιες καταστροφές από τα έντομα, με αποτέλεσμα «νά γένῃ ἡ πατρίς τό κέντρον τῆς δυστυχίας», όπως γράφει ο Κυπριανός. Από τις εικόνες του αγίου Τρύφωνος, με τις οποίες ο αρχιεπίσκοπος Κυπριανός είχε εφοδιάσει πολλές εκκλησίες σε όλη την Κύπρο, σώζονται πέραν των 100. Ο σχετικός εξορκισμός που αναγράφεται σ' αυτές, έχει ως εξής:
Ὁρκίζω ὑμᾶς κάκιστα θηρία, κάμπην, σκώληκα, σκωληκοκάμπην, σκάνθαρον, βροῦχον, ἀκρίδα, ἐπίμαλον, καλιγάριν, μακρόποδα, μύρμηγκαν, φθείραν, ρυγίτην, ψυλλίτην, καυσοκόπον, ἐρυσίβην, κόχλον, ψαλίτην καί εἰ τί ἂλλο προσφυσοῦν καί μαραίνον τόν καρπόν τῆς σταφυλῆς καί πᾶν εἶδος χρησίμων λαχάνων. Ὁρκίζω ὑμᾶς κατά τῶν ἁγίων πολυομμάτων χερουβίμ καί τῶν ἑξαπτερύγων σεραφείμ τῶν ἱπταμένων κύκλῳ τοῦ θρόνου καί κραζόντων τό ἃγιος ἃγιος ἃγιος κύριος Σαβαώθ εἰς δόξαν Θεοῦ Πατρός. Ὀρκίζω ὑμᾶς μή ἀδικήσητε τό ἐντεῦθεν μῆτε τήν ἂμπελον, μῆτε τά σιτοφόρα, μῆτε τούς κήπους τῶν χρησίμων λαχάνων τῶν δούλων τοῦ Θεοῦ τῶν δι' ἐμοῦ [δηλαδή του αγίου Τρύφωνος] ἐπικαλουμένων τό ὂνομα τῆς δόξης Αὐτοῦ. Ἀμήν.