Παναγία Κάμπου, Ακαπνού

Image

Μικρή ξυλόστεγη εκκλησία που έχει εσωτερικές διαστάσεις 9,50 Χ 3,80 μ. χωρίς την αψίδα. Η αψίδα έχει χορδή 2,30 μ. και βέλος 1,12 μ. Οι τοίχοι είναι κτισμένοι με ακατέργαστους λίθους και λάσπη. Έχουν πάχος 0,60 μ. και ύψος 2,40 μ. (ο βόρειος και ο νότιος). Η κορυφή του δυτικού και του ανατολικού αετώματος έχουν ύψος 5 μ. περίπου. Η εκκλησία έχει δυο εισόδους, μια στο μέσο του δυτικού τοίχου, πλάτους 1 μ. και μια στο μέσο του νότιου τοίχου πλάτους 1,12 μ. Πάνω από τη νότια είσοδο υπάρχει μικρό τυφλό τόξο στο οποίο όμως δεν διασώθηκε οποιαδήποτε τοιχογραφία.

 

Αρχικά η εκκλησία πρέπει να ήταν ολόκληρη τοιχογραφημένη. Όμως όλες οι τοιχογραφίες της αψίδας και του ανατολικού τοίχου, όπως και οι τοιχογραφίες του δυτικού τοίχου και του μεγαλύτερου τμήματος του βόρειου τοίχου, είχαν καταστραφεί πριν από πολλά χρόνια. Καταστράφηκαν ακόμη πολλές τοιχογραφίες του νότιου τοίχου. Η καταστροφή πρέπει να έγινε πριν από το 1931, γιατί τοιχογραφία της χρονιάς αυτής δείχνει τις τοιχογραφίες όπως σώζονταν μέχρι το 1972 που κάηκε η εκκλησία. Μέχρι το 1972 σώζονταν ακόμη 36 μετάλλια με τις μορφές αγίων ζωγραφισμένα στις μαντωσιές, τις ξύλινες δοκούς στην κορυφή του νότιου και του βόρειου τοίχου, που ήσαν σύγχρονα με τις τοιχογραφίες του ναού. Τα πιο πολλά από τα μετάλλια αυτά είχαν ξεπλυθεί και μόλις που διακρίνονταν. Μόνο ένα από τα μετάλλια ήταν σχετικά ευδιάκριτο και διατηρούσε και την επιγραφή του: Άβιβος, ένας από τους αγίους Ομολογητές. Ο χώρος ανάμεσα στα μετάλλια αυτά ήταν διακοσμημένος με φυτικό βλαστό. Με τον ίδιο φυτικό διάκοσμο ήταν διακοσμημένες και οι κάτω πλευρές των ζευκτών και τα κάτω τμήματα των μαδεριών της στέγης. Όλα όμως κάηκαν μαζί με δυο αξιόλογες εικόνες του 16ου αιώνα το 1972. Μαζί κάηκαν και τα χρώματα των τοιχογραφιών και μετατράπηκαν σε κίτρινο και καφέ. Οι τοιχογραφίες συντηρήθηκαν αλλά έχασαν τα χρώματά τους και σήμερα παρουσιάζουν κυρίως εικονογραφικό ενδιαφέρον.

 

Στον νότιο τοίχο σωζόταν κοντά στο εικονοστάσι ο αρχάγγελος Μιχαήλ σε υπερφυσικό μέγεθος. Δυτικότερα ο νότιος τοίχος ήταν διαιρεμένος σε δυο ζώνες, όπως στις πιο πολλές από τις ξυλόστεγες εκκλησίες. Στην πάνω ζώνη περιλαμβάνονταν σκηνές τόσο από τον Θεομητορικό όσο και από τον Χριστολογικό κύκλο. Οι σκηνές που σώζονταν ήταν: Η Γέννηση της Θεοτόκου, τα Εισόδια της Θεοτόκου, πολύ κατεστραμμένα, ο Ιωσήφ παραλαμβάνει τη Θεοτόκο από το ναό. Ακολουθούν ο Ευαγγελισμός, η επίπληξη της Θεοτόκου από τον Ιωσήφ, που εικονογραφεί τον 6ο Οίκο του Ακάθιστου Ύμνου, η Γέννηση του Χριστού μισοκατεστραμμένη και ένα μικρό τμήμα από την Υπαπαντή. Στην κάτω ζώνη, ανατολικά της νότιας εισόδου, σώζεται τμήμα από το κεφάλι όρθιου αγίου. Στα δυτικά της εισόδου σώζονται οι άγιοι Αντώνιος, Σάββας και Σωζόμενος, κομμάτια από τις κεφαλές δυο αγίων, ο άγιος Ανδρόνικος μισοκατεστραμμένος, ένα μισοκατεστραμμένο κεφάλι αγίου, μεγάλο μέρος της αγίας Μαρίνας και κεφάλια δυο αγίων γυναικών.

 

Στον βόρειο τοίχο, στην πάνω ζώνη κοντά στο εικονοστάσι, σώζονται τα πόδια δυο μορφών από μισοκατεστραμμένη σκηνή, ακολουθεί η μισοκατεστραμμένη σκηνή με το όραμα του Πέτρου Αλεξανδρείας, και η Κοίμηση της Θεοτόκου που γεμίζει και τις δυο ζώνες. Από την κάτω ζώνη του βόρειου τοίχου δεν σώθηκε παρά μόνο τμήμα από κεφάλι αγίου, κάτω από τη σκηνή με το όραμα του Πέτρου Αλεξανδρείας.

 

Η τέχνη των τοιχογραφιών της εκκλησίας της Παναγίας του Κάμπου είναι κάπως αμελής σε σύγκριση με άλλες τοιχογραφίες του 16ου αιώνα. Η αμέλεια αυτή και η έλλειψη δεξιοτεχνίας είναι φανερή τόσο στο σχέδιο όσο και στις κινήσεις των εικονιζόμενων μορφών. Οι κινήσεις αυτές αποπνέουν την ειλικρίνεια της λαϊκής αφέλειας και του αυθορμητισμού. Από την άλλη στις όρθιες μορφές της κάτω ζώνης είναι ιδιαίτερα φανερή η έντονη ακαμψία και η έλλειψη του όγκου. Οι μορφές έχουν δυο μόνο διαστάσεις και φαίνονται ασυμπλήρωτες. Από την άποψη τεχνοτροπίας οι τοιχογραφίες της εκκλησίας της Παναγίας του Κάμπου της Ακαπνούς συγγενεύουν με τις τοιχογραφίες της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου στο Κλωνάρι. Οι τοιχογραφίες μπορούν να χρονολογηθούν στα μέσα του 16ου αιώνα.