Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Με τις ονομασίες αυτές είναι γνωστά στην Κύπρο τέσσερα πουλιά της οικογένειας των Ιερακομόρφων (Accipitzidae) που περνούν από το νησί όταν μεταναστεύουν. Κάποτε, μικροί αριθμοί παραμένουν και διαχειμάζουν κοντά στις λίμνες και τους υδατοφράκτες.

Τα τέσσερα αυτά είδη ζάνων (Circus) είναι:

1. Circus aeruginosus
2. Circus cyaneus
3. Circus macroutus
4. Circus pygargus

Οι ζάνοι είναι πουλιά αρπακτικά, με λεπτό σώμα, στενά και μυτερά φτερά και μακριά ουρά —γι’ αυτό και σε μερικά μέρη της Κύπρου τους ονομάζουν και μακρόνουρους. Έχουν μακριά πόδια, μια δε τραχελιά από μικρά φτερά κάνει το πρόσωπό τους να μοιάζει κάπως με της κουκουβάγιας. Όταν ψάχνουν για τροφή, πετούν πολύ χαμηλά και συνήθως πάνω από τα σπαρτά κατά την άνοιξη, με τις φτερούγες τους προς τα πάνω, κοιτάζοντας στο έδαφος. Τρέφονται με πουλιά, ερπετά, ποντικούς και μεγάλα έντομα. Ζουν συνήθως κοντά σε λίμνες και μεγάλους ποταμούς με καλαμιώνες. Γεννούν σε παραμεσόγειες και ευρωπαϊκές χώρες.

Το χρώμα των αρσενικών είναι μαυρόχρυσο, ενώ των θηλυκών είναι βαθύ καφέ στις φτερούγες και στη ράχη και ανοικτότερο στην κεφαλή, τον λαιμό και την κοιλιά. Η ουρά τους έχει μαύρες ραβδώσεις, όταν δε πετούν, φαίνεται άσπρο δακτυλίδι που έχουν μεταξύ του κορμού και της ουράς (εκτός από τον C. aeruginosus). Το μέγεθός τους φθάνει τα 51 εκατοστόμετρα.

Με την ονομασία σμυρίλλιν (το), τα γεράκια αυτά αναφέρονται και από Κυπρίους λαϊκούς ποιητές:

Αν εφοήθην σκορταλλόν

ποττέ του το σμυρίλλιν,

γι' αν εφοήθην η κουφή

τζ'αι δεν τρώει πουλλούδκια,

τότες θα φοηθώ τζ' εγιώ

που τέθκια κοπελλούδκια.

Τα πουλιά αυτά, όπως και όλα της οικογένειας των Ιερακομόρφων, είναι προστατευόμενα.