Ιπποκράτης
Ο Ιπποκράτης είναι ο θεμελιωτής της ιατρικής επιστήμης και παγκοσμίως αναγνωρίζεται ως ο διασημότερος ιατρός της αρχαιότητας. Αναφέρεται ως ο πατέρας της σύγχρονης ιατρικής σε αναγνώριση της συνεισφοράς του στο πεδίο της ιατρικής επιστήμης ως ο ιδρυτής της Ιπποκρατικής Ιατρικής Σχολής. Ο Ιπποκράτης είναι ο θεμελιωτής της ορθολογικής ιατρικής που κατόρθωσε να την απαλλάξει από τα μεταφυσικά στοιχεία, τις προλήψεις, τις προκαταλήψεις, τις δαιμονολογίες και τις δεισιδαιμονίες της εποχής. Ειδικότερα, πιστώνεται με την προώθηση σε μεγάλο βαθμό της συστηματικής μελέτης και της κλινικής ιατρικής, συνοψίζοντας την ιατρική γνώση και συνταγογραφώντας πρακτικές συμβουλές για ιατρούς μέσω της Ιπποκρατικής Συλλογής (Corpus Hippocraticum) και άλλων έργων.
Η ζωή του
Ο Σορανός ο Εφέσιος, Έλληνας γυναικολόγος του 2ου αιώνα μ.Χ., ήταν ο πρώτος βιογράφος του Ιπποκράτη και η πηγή των περισσότερων πληροφοριών γύρω από το πρόσωπό του στο βιβλίο του με τίτλο «Ιπποκράτους γένος και βίος». Πληροφορίες σχετικά με τον Ιπποκράτη υπάρχουν επίσης στα γραπτά του Αριστοτέλη, τα οποία χρονολογούνται από τον 4ο αιώνα π.Χ., στο λεξικό Σούδα του 10ου αιώνα μ.Χ., καθώς και στα έργα του Ιωάννη Τζέτζη, τα οποία χρονολογούνται από τον 12ο αιώνα μ.Χ.
Γεννήθηκε στην Κω γύρω στα 460 π.Χ. Υπήρξε υιός του Ηρακλείδη από το γένος των Άσκληπιαδών ιατρών της Κω και της Φαιναρέτης, η οποία καταγόταν από την οικογένεια του Ηρακλή, σύμφωνα με την παράδοση. Ήταν προικισμένος με μεγάλη εργατικότητα και ροπή για μάθηση και σπούδασε ιατρική στο φημισμένο Ασκληπιείο της Κω. Αρχικά υπήρξε μαθητής του ίδιου του πατέρα του, κατόπιν του Ηρόδικου, του Γοργία, του ρήτορα Λεοντίνου και του Δημόκριτου του Αβδηρίτη, αν και αρκετοί ερευνητές ισχυρίζονται πως η σχέση του με τον Γοργία και τον Δημόκριτο ήταν περισσότερο πνευματική και λιγότερο σχέση μαθητείας.
Αφού εκπαιδεύτηκε στην ιατρική, ο Ιπποκράτης άρχισε να ασκεί στην Κω το επάγγελμα του ιατρού. Γνωρίζοντας όμως πόσο βυθισμένοι στην άγνοια και στην πρόληψη βρίσκονταν οι άλλοι γιατροί της εποχής του, θεώρησε χρέος του να ταξιδέψει και σ’ άλλα μέρη επειδή ήθελε να συμπληρώσει τη μόρφωσή του αλλά και να διαδώσει την πίστη του στον καθαρό αέρα, στο νερό και στον ήλιο. Έτσι, πραγματοποίησε επιστημονικά ταξίδια σε πολλές περιοχές, επισκεπτόμενος τη Δήλο, τη Θάσο, τη Σκυθία, τη Θράκη και τη Σμύρνη. Η φήμη του απλώθηκε γοργά σε όλη την Ελλάδα και πέρα από τα όριά της, στην κραταιά Περσία.
Ιατρικά συγγράμματα
Ήταν άριστος γνώστης και χειριστής της Ελληνικής γλώσσας, πράγμα που τον βοήθησε να γράψει τα περίφημα ιατρικά του συγγράμματα, χρησιμοποιώντας την ιατρική ορολογία των παλαιοτέρων από αυτόν γιατρών, αλλά και επινοώντας νέους ιατρικούς όρους, οι περισσότεροι από τους οποίους χρησιμοποιούνται και σήμερα.
Υπήρξε προσεκτικός μελετητής της φύσης, των κλιμάτων, των εθίμων και των χαρακτηριστικών των λαών, συγκεντρώνοντας έτσι πολύτιμες γνώσεις για την ολοκλήρωση του επιστημονικού του έργου. Ερευνούσε τα συμπτώματα και τα σημεία των νόσων που προέρχονταν από κάποιο πάσχον όργανο, χωρίς να αγνοεί την προσωπικότητα τον χαρακτήρα και τη συμπεριφορά του ασθενούς.
Την κατάλληλη στιγμή της ζωής του, αφού συγκέντρωσε το επιστημονικό υλικό που χρειαζόταν, επέστρεψε στην Κω, όπου άρχισε να το βάζει σε πράξη με τους ασθενείς του.
Ανέλαβε την Ιατρική σχολή της Κω και επεξέτεινε τη διδασκαλία του. Δεν δίδασκε μόνον τους γιούς των ιατροδιδασκάλων, αλλά και όσους νέους επιθυμούσαν να γίνουν γιατροί και είχαν κλίση και έφεση για τη σπουδή και ενασχόληση με την ιατρική.
"Οι ασθένειες δεν είναι τιμωρίες των Θεών"
Ο Ιπποκράτης είναι ο πρώτος που δίδαξε ότι ή πείρα, ή παρατήρηση και το πείραμα είναι οι ασφαλέστεροι οδηγοί του ιατρού στη διεκπεραίωση του έργου του. Έτσι μετέτρεψε την ιατρική από απλή εμπειρική τέχνη σε μεθοδική επιστήμη που στηρίζεται στον κοινό νου και τη λογική, αλλά και το συναίσθημα. Κατόρθωσε να διαχωρίσει τις δεισιδαιμονίες από την επιστημονική αλήθεια. Μπόρεσε να μεταδώσει στους συγχρόνους αντί της μαγικής, την επιστημονική σκέψη. Διακήρυξε ότι οι ασθένειες δεν είναι τιμωρίες των Θεών: «Ουκ έστιν, ό Θεός αίτιος ουδενός». Κατόρθωσε να απελευθερώσει το ανθρώπινο πνεύμα από την αμάθεια και αποκάλυψε ότι οι αρρώστιες είναι το αποτέλεσμα κάποιας ανθρώπινης ή φυσικής αιτίας, η οποία μπορεί να διερευνηθεί και να αντιμετωπιστεί από το γιατρό. Ο Ιπποκράτης είχε ως αντιπάλους του την αμάθεια, τις επικρατούσες δισειδεμονίες, τους μάγους που τρομοκρατούσαν τους ανθρώπους και τους εκμεταλλεύονταν, τους ιερείς των Ασκληπιείων, οι οποίοι έχαναν το κύρος και την αυθεντικότητά τους, αφού οι πράξεις τους ήσαν αναποτελεσματικές λόγω της αμαθείας τους.
Ό Ιπποκράτης ήταν βαθύς γνώστης όλων των φιλοσοφικών ρευμάτων της εποχής του και θεωρούσε την Ιατρική άρρηκτα συνδεδεμένη με τη Φιλοσοφία. Αποτελεσματικός γιατρός μπορεί να γίνει μόνον όποιος γιατρός διαθέτει και φιλοσοφική σκέψη, «Μητρός γάρ φιλόσοφος, ισόθεος». Κατά τον Ιπποκράτη ο ιατρός οφείλει να ερευνά τις αιτίες των νόσων όχι από φιλοχρηματία ή επίδειξη και ματαιοδοξία, άλλα από αγνή αγάπη προς τον άνθρωπο και την πρόοδο τής επιστήμης.
Το τέλος
Τελευταίος σταθμός του Ιπποκράτη ήταν η Λάρισα όπου πέθανε το 377 π.Χ., σε ηλικία 83 ετών, και τάφηκε κάπου μεταξύ Γυρτώνος, Τυρνάβου και Λάρισας. Σύμφωνα με τον Άνθιμο Γαζή, το μνήμα του διατηρήθηκε μέχρι και το δεύτερο μ.Χ. αιώνα. Ο Σωρανός ο Εφέσιος, στο έργο του Βίοι Ιατρών, σχετικά με τον τάφο του Ιπποκράτη αναφέρει: «τέθαπται δέ μεταξύ Γύρτωνος καί Λαρίσης καί δεικνυται άχρι δεϋρο τό μνήμα». Επίσης αναφέρει ότι για πολλά χρόνια στο μνήμα του Ιπποκράτη υπήρχε σμήνος μελισσών, των οποίων το μέλι είχε την ιδιότητα να θεραπεύει τις άφθες των παιδιών. Είχε δύο γιούς, το Θεσσαλό και το Δράκοντα, το γαμπρό του Πόλυβο, οι οποίοι ήταν επίσης ιατροί και συνέχισαν, μαζί με μια ομάδα φοιτητών, το έργο της Ιατρικής Σχολής της Κω.
Ο όρκος
Ο όρκος του Ιπποκράτη αναφέρεται στην ηθική εξάσκηση της ιατρικής. Πιστεύεται πως γράφτηκε απο τον Ιπποκράτη τον 4ο αιώνα π.Χ. ή από έναν απο τους μαθητές του. Παρ'όλο που είναι περισσότερο ιστορικής και ηθικής αξίας, ο όρκος θεωρείται ως τελετή περάσματος για αυτούς που ασκούν την ιατρική:
Απόδοση στα ελληνικά:
Ορκίζομαι στο θεό Απόλλωνα τον ιατρό και στο θεό Ασκληπιό και στην Υγεία και στην Πανάκεια και επικαλούμενος τη μαρτυρία όλων των θεών ότι θα εκτελέσω κατά τη δύναμη και την κρίση μου τον όρκο αυτόν και τη συμφωνία αυτή.
Να θεωρώ τον διδάσκαλό μου της ιατρικής τέχνης ίσο με τους γονείς μου και την κοινωνό του βίου μου. Και όταν χρειάζεται χρήματα να μοιράζομαι μαζί του τα δικά μου. Να θεωρώ την οικογένειά του αδέλφια μου και να τους διδάσκω αυτήν την τέχνη αν θέλουν να την μάθουν χωρίς δίδακτρα ή άλλη συμφωνία.
Να μεταδίδω τους κανόνες ηθικής, την προφορική διδασκαλία και όλες τις άλλες ιατρικές γνώσεις στους γιους μου, στους γιους του δασκάλου μου και στους εγγεγραμμένους μαθητές που πήραν τον ιατρικό όρκο, αλλά σε κανέναν άλλο.
Θα χρησιμοποιώ τη θεραπεία για να βοηθήσω τους ασθενείς κατά τη δύναμη και την κρίση μου, αλλά ποτέ για να βλάψω ή να αδικήσω. Ούτε θα δίνω θανατηφόρο φάρμακο σε κάποιον που θα μου το ζητήσει, ούτε θα του κάνω μια τέτοια υπόδειξη.
Παρομοίως, δεν θα εμπιστευτώ σε έγκυο μέσο που προκαλεί έκτρωση. Θα διατηρώ αγνή και άσπιλη και τη ζωή και την τέχνη μου. Δεν θα χρησιμοποιώ νυστέρι ούτε σε αυτούς που πάσχουν από λιθίαση, αλλά θα παραχωρώ την εργασία αυτή στους ειδικούς της τέχνης.
Σε όσα σπίτια πηγαίνω, θα μπαίνω για να βοηθήσω τους ασθενείς και θα απέχω από οποιαδήποτε εσκεμμένη βλάβη και φθορά, και ιδίως από γενετήσιες πράξεις με άνδρες και γυναίκες, ελεύθερους και δούλους. Και όσα τυχόν βλέπω ή ακούω κατά τη διάρκεια της θεραπείας ή και πέρα από τις επαγγελματικές μου ασχολίες στην καθημερινή μου ζωή, αυτά που δεν πρέπει να μαθευτούν παραέξω δεν θα τα κοινοποιώ, θεωρώντας τα θέματα αυτά μυστικά.
Αν τηρώ τον όρκο αυτό και δεν τον παραβώ, ας χαίρω πάντοτε υπολήψεως ανάμεσα στους ανθρώπους για τη ζωή και για την τέχνη μου. Αν όμως τον παραβώ και επιορκήσω, ας πάθω τα αντίθετα.
Πηγές:
Φώτο Γκάλερι
