Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Οι Ιωαννίτες ιππότες είχαν αποκτήσει, κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, τεράστια δύναμη στην Κύπρο, όπως και τεράστια περιουσία. Είχαν υπό την κατοχή τους πολλά χωριά, μεταξύ δε αυτών κι εκείνα που ανήκαν πιο πριν στους Ναΐτες ιππότες και που τους παραχωρήθηκαν όταν το τάγμα των Ναϊτών διαλύθηκε. (Βλέπε Μεσαιωνικά Μοναχικά Τάγματα στην Κύπρο)

 

Τα χωριά που ανήκαν στο τάγμα των Ιωαννιτών αποτελούσαν εκμεταλλεύσιμες γι' αυτούς ιδιοκτησίες, των οποίων οι κάτοικοι ήσαν δουλοπάροικοι κι ασχολούνταν με τις καλλιέργειες, για λογαριασμό των Ιωαννιτών αφεντάδων. Από τις πηγές που έχουμε στη διάθεσή μας, γνωρίζουμε ότι στους Ιωαννίτες ανήκαν τα ακόλουθα κυπριακά χωριά (περιλαμβανομένων κι εκείνων που ανήκαν πιο πριν στους Ναΐτες):

 

1. Αγία Ειρήνη (Λεμεσού)

2.Άγιος Γεώργιος (Αγκαστίνας. Δεν υφίσταται πια)

3.Άγιος Κωνσταντίνος

4. Άγιος Παύλος

5. Αγκαστίνα

6. Αγροκηπιά

7. Αγρολάδου

8. Ακουρσός

9. Ανώγυρα

10. Αρακαπάς

11. Αρμενοχώρι

12. Αρόδες Κάτω

13. Αρόδες Πάνω

14. Ασώματος (Λεμεσού)

15. Αχερά

16. Αψιού

17. Βάσα (Σανίδας, επ. Λεμεσού)

18. Βίκλα

19. Γεράσα

20. Γερμασόγεια

21. Γλώσσα (;). Πιθανώς κοντά στη Σανίδα, επ. Λεμεσού

22. Επταγώνια

23. Ερήμη

24. Ίνια

25. Iratovi (;)

26. Καλογιαννάτα (κοντά στην Αυδήμου. Δεν υφίσταται πια).

27. Καλό Χωριό (Λεμεσού)

28. Κάτω Μονή

29. Κελλάκι

30. Κλωνάρι

31. Κολόσσι

32. Latieri (;)

33. Λουβαράς

34. Madonna de Logara (;) Ίσως Παναγία του Λουβαρά;

35. Μαθηκολώνη

36. Μαραμμένος (κοντά στο Καλό Χωριό, επ. Λεμεσού. Στους καταλόγους σημειώνεται ως Mavromenos).

37. Μαυροβούνι (;)

38. Mera (Αμιρού; ή ίσως Μεράς, περιοχή νότια της Αμμοχώστου)

39. Messorini (;)

40. Μιτσερό

41. Μοναγρούλλι

42. Μόρα

43. Μύρτου

44. Ορόγκου (νότια της Ζωοπηγής, επ. Λεμεσού. Δεν υφίσταται πια).

45. Παραμάλι

46. Platanisso (Πλατανίσκια;)

47. Σανίδα

48. Sanzache (Ζακάκι;)

49. Σπιτάλλι (που χρωστά το όνομα του στους Ιωαννίτες ιππότες, που ήσαν γνωστοί και ως Σπιταλλιώτες, από το Hospitallers).

50. Φασούρι

51. Φοίνικας (σήμερα εγκαταλειμμένο χωριό της επ. Πάφου).

52. Χοιροκοιτία

 

Επιπρόσθετα, ο ντε Μας Λατρί δίνει και τα ακόλουθα χωριά, μεταξύ εκείνων που περιήλθαν στην κατοχή των Ιωαννιτών μετά τη διάλυση του τάγματος των Ναϊτών, που όμως δεν περιλαμβάνονται σε άλλους καταλόγους:

 

53. Andruclioti (Ανδρουκλωτή;)

54. Καμάρες (;)

55. Κυρά

56. Γαστριά

57. Κάτω Δευτέρα

58. Pardi (;)

59. Ψημολόφου

60. San Roy (; πιθανώς Άγιος Ρηγίνος)

61. Καμπίν (Φαρμακά)

62. Διερώνα

63. Livichi (;)

64. Μαρούλλενα (;)

65. Παλαιχώρι

66. Συκόπετρα

67. Τραχώνι

 

Ο πίνακας των χωριών που ανήκαν στους Ιωαννίτες ιππότες  καταδεικνύει πόσο αυτοί ήσαν ισχυροί αλλά και ποια τεράστια περιουσία κατείχαν στην Κύπρο. Ο Λορεντάνο, μάλιστα, δίνει την επιπρόσθετη πληροφορία ότι και αυτή η πόλη της Λεμεσού είχε βρεθεί για σύντομο διάστημα υπό την κοινή κατοχή των Ιωαννιτών και των Ναϊτών, παραχωρημένη σ' αυτούς από τον Ερρίκο Β' μετά την πτώση της Πτολεμαΐδος ( Άκρας) το 1291.

 

Από το σύνολο των πιο πάνω 67 χωριών, τα 56 ανήκαν μέχρι και το 1313 στο τάγμα των Ναϊτών ιπποτών. Στο Τάγμα των Ιωαννιτών περιήλθαν το 1313, όταν πλέον οριστικά διαλύθηκε το Τάγμα των Ναϊτών. Για τα χωριά που ανήκαν έως τότε στους Ναΐτες, δες ονομαστικό κατάλογο στο σχετικό λήμμα.

 

Επιπλέον, στο Τάγμα των Ναϊτών ανήκαν και διάφορα φρούρια, τα οποία επίσης δόθηκαν το 1313 στους Ιωαννίτες. Ήσαν, συγκεκριμένα, τα φρούρια σε Γαστριά, Λεμεσό, Κολόσσι, Χοιροκοιτία και Γερμασόγεια, συνολικά πέντε. Επιπρόσθετα, οι Ιωαννίτες είχαν και δικό τους πύργο στη Λεμεσό που, κατά μαρτυρία του Φλωρίου Βουστρωνίου, βρισκόταν κοντά στη θάλασσα και ήταν ένα ισχυρό κτίριο. Στον πύργο εκείνο είχε εγκατασταθεί τον Ιούλιο του 1228 ο Γερμανός αυτοκράτορας Φρειδερίκος Β΄, που είχε τότε προσπαθήσει να θέσει υπό τον δικό του έλεγχο το βασίλειο της Κύπρου. Κατά τον Φλώριο, ο Γερμανός αυτοκράτορας προτίμησε να εγκατασταθεί στον πύργο των Ιωαννιτών αντί σε όποιο άλλο οικοδόμημα στη Λεμεσό, για δική του ασφάλεια, επειδή ο πύργος «ήταν ισχυρός και βρισκόταν κοντά στην ακτή, πλησίον του σημείου όπου ήταν αγκυροβολημένος ο στόλος του».

 

Κατά τις συγκρούσεις των δυνάμεων του βασιλείου της Κύπρου προς τις δυνάμεις του Γερμανού αυτοκράτορα, αναφέρεται ότι το 1229 πολλά γυναικόπαιδα της Λευκωσίας είχαν καταφύγει για προστασία στον οίκο των Ιωαννιτών. Συνεπώς το τάγμα τους διέθετε και δικό του οίκημα στη Λευκωσία, που πρέπει να ήταν επίσης πολύ ισχυρό κτίσμα, με αμυντικές δυνατότητες, διότι κτυπήθηκε, χωρίς επιτυχία, από τους υποστηρικτές του Γερμανού αυτοκράτορα. Αντίθετα, ο Φλώριος Βουστρώνιος αναφέρει ότι οι υπερασπιστές του είχαν διενεργήσει και εξόδους, προκαλώντας απώλειες στους αντιπάλους. Ο Φλώριος αναφέρει ακόμη ότι ο οίκος των Ιωαννιτών στη Λευκωσία ήταν και το κέντρο της διοίκησης των κλιμακίων του Τάγματός τους στην Κύπρο.

 

Βέβαια το Τάγμα των Ιωαννιτών θα πρέπει να κατείχε και ανάλογους οίκους και σε άλλες πόλεις, όπως στην Αμμόχωστο. Ή, τουλάχιστον, θα είχε πάρει στην κατοχή του τους οίκους, μαζί με τις εκκλησίες τους, που μέχρι το 1313 κατείχαν οι Ναΐτες.

 

Το Τάγμα των Ιωαννιτών, όπως εξάλλου και εκείνο των Ναϊτών, ήταν μεν εκκλησιαστικό αλλά ταυτόχρονα και στρατιωτικό. Τα μέλη του ήσαν κληρικοί αλλά συνάμα και ιππότες πολεμιστές. Υπό την ιδιότητα του πολεμιστή, προσέφεραν σε διάφορες περιπτώσεις στρατιωτική βοήθεια σε δυνάμεις του βασιλείου της Κύπρου. Οι Ιωαννίτες είχαν στην κατοχή τους και τη Ρόδο, την Κω, την Κάρπαθο και άλλα νησιά της Δωδεκανήσου. Όταν τα νησιά αυτά κατελήφθησαν από τους Τούρκους, αρκετά μετά την άλωση της Κύπρου, στους Ιωαννίτες παραχωρήθηκε η Μάλτα. Από εκεί, για πολλά χρόνια, διενεργούσαν με τα πολεμικά τους καράβια επιθέσεις κατά των Τούρκων σε πολλά μέρη, περιλαμβανομένης της Κύπρου.