Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Αμιγές τουρκοκυπριακό χωριό της επαρχίας Πάφου, περί τα 5 χμ. νοτιοανατολικά της πόλης Πάφου. Τα διοικητικά όρια του χωριού, στα νότια, εκτείνονται μέχρι τη θάλασσα.

Η Κολώνη είναι κτισμένη στην παράκτια πεδιάδα της Πάφου, σε μέσο υψόμετρο 68 μέτρων. Το ανάγλυφο είναι καμπίσιο με μια μικρή κλίση προς τη θάλασσα. Το τοπίο του χωριού είναι διαμελισμένο από το ποτάμιο δίκτυο του ποταμού της Έζουσας και ιδιαίτερα του παραπόταμου του Κοτσιάτη.

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι αποθέσεις των αναβαθμίδων (ασβεστολιθικοί ψαμμίτες, άμμοι και χαλίκια), οι αποθέσεις του σχηματισμού Πάχνας (εναλλασσόμενες στρώσεις κιμωλιών, μαργών και ψαμμιτών), οι αποθέσεις του σχηματισμού Λευκάρων (κρητίδες, μάργες και μαργαϊκές κρητίδες), και οι πρόσφατες αλλουβιακές αποθέσεις. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν προσχωσιγενή εδάφη και τέρρα ρόζα.

Η Κολώνη δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 440 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή της καλλιεργούνται κυρίως τα λαχανικά (κρεμμύδια, καρπούζια, πεπόνια, πατάτες, κραμβιά, ντομάτες, αγγουράκια και καρότα), τα φιστίκια, τα σιτηρά, τα νομευτικά φυτά, οι λεμονιές και λίγα όσπρια. Η κτηνοτροφία του χωριού είναι σχεδόν ανύπαρκτη.

Η Κολώνη συγκαταλέγεται μεταξύ των χωριών που έχουν ευεργετηθεί από το αρδευτικό έργο της Πάφου και ιδιαίτερα από το φράγμα του Ασπρόκρεμμου. Το κεντρικό αρδευτικό κανάλι, μήκους 11,8 χμ., που αρχίζει από τον Ασπρόκρεμμο, περνά από τα νότια του χωριού, προτού καταλήξει κάτω από το χωριό Γεροσκήπου. Ακόμη, στο χωριό συμπληρώθηκε σχέδιο αναδασμού που κάλυψε έκταση γης 280 εκταρίων και επέφερε ευεργετικές αλλαγές στο σύστημα ιδιοκτησίας της γης.

Από συγκοινωνιακής απόψεως, η Κολώνη βρίσκεται πάνω στην κύρια οδική αρτηρία Λεμεσού - Πάφου. Στα βορειοδυτικά συνδέεται με το χωριό Γεροσκήπου (περί το 1,5 χμ.) και μέσω του με την πόλη της Πάφου. Συνδέεται επίσης στα νοτιοανατολικά με το χωριό Αχέλεια (περί τα 2 χμ.) και μέσω του με την πόλη της Λεμεσού.

Στα νοτιοανατολικά της Κολώνης και μέσα στα διοικητικά της όρια, βρίσκεται το μετόχι του μοναστηριού του Αγίου Νεοφύτου (Ανατολικόν*), το οποίο αποτελεί την κυριότερη αγροτική του περιουσία. Μεγάλο μέρος της κτηματικής περιουσίας του μετοχίου του Ανατολικού έχει σήμερα εκποιηθεί. Στα βορειοανατολικά του μετοχίου, σε γη που έχει εκποιηθεί, δημιουργήθηκε βιομηχανική ζώνη στην οποία λειτουργούν διάφορες βιομηχανικές μονάδες. Τα κυριότερα είδη βιομηχανιών που αναπτύχθηκαν είναι οι χημικές βιομηχανίες, η αγγειοπλαστική, η επεξεργασία φύλλων καπνού, η βιομηχανία χαρτιού, η κατασκευή κουτιών και κιβωτίων, και η βιομηχανία μετάλλου και επινικέλλωσης.

Στην Κολώνη, όπως και στην πόλη της Πάφου και σε μερικά πολύ γειτονικά χωριά, έχουν εκπονηθεί τοπικά πολεοδομικά σχέδια σ’ αντίθεση με την υπόλοιπη παράκτια Πάφο που καλύπτεται με πολεοδομικές ζώνες.

Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Ο Αθ. Σακελλάριος (Τά Κυπριακά) ονομάζει το χωριό αυτό Κολόνι (το), κατοικημένο ὑπό ὀλίγων μωαμεθανῶν, προσθέτει δε ότι έχει εὐφόρους γαίας, παραγούσας βάμβακα, κάνναβιν καί ἄλλα προϊόντα. Φαίνεται δε ότι υπήρχε η εντύπωση ότι το χωριό πήρε την ονομασία του από το θεό Απόλλωνα (!), γιατί ο Σακελλάριος σημειώνει και τούτα: ... Ἄπορον δ’ εἶνε πῶς τινές τῶν περιηγητῶν ἔτρεψαν τό Κολόνι εἰς Πολλῶνι, εἶτα   Πολλώνια, Ἀπολλωνία...

Δεν φαίνεται όμως να έχει δίκιο ούτε ο Σακελλάριος όταν γράφει τό Κολόνι. Κατά τον Σίμο Μενάρδο, η ορθή γραφή της ονομασίας του χωριού είναι Κολώνη (η), όπως και ονομασίες περιοχών των χωριών Πάνω Κιβίδες και Στρουμπί. Συνεπώς το χωριό διασώζει την αρχαία ελληνική ονομασία Κολωνός. Μεταξύ άλλων υπήρχε αρχαία πόλη με την ονομασία αυτή στην Μεσσηνία (πρβλ. και τίτλο τραγωδίας του Σοφοκλέους Οἰδίπους ἐπί Κολωνῷ, όπου Κολωνός ήταν προάστιο των Αθηνών).

Εάν πράγματι το χωριό Κολώνη διασώζει αρχαία ελληνική ονομασία της περιοχής, αυτή θα πρέπει να συνδεόταν άμεσα με τη γειτονική της Πάφο. Στο έδαφος του αρχαίου βασιλείου της Πάφου ανήκε, εξάλλου.

Η ερμηνεία του J.C. Goodwin ότι η ονομασία του χωριού σημαίνει μικρή κολώνα δεν φαίνεται να δικαιολογείται επαρκώς.

Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας το χωριό υφίστατο και ήταν φέουδο, με το ίδιο ακριβώς όνομα. Ο Φλώριος Βουστρώνιος γράφει: Coloni και δίνει την πληροφορία ότι: Κατά την αναδιανομή των φέουδων στην οποία προέβη ο βασιλιάς της Κύπρου Ιάκωβος Β΄ μετά την άνοδό του στο θρόνο το 1460, η Κολώνη δόθηκε στον αξιωματούχο Πέτρο ντ’ Άβιλα, ο οποίος είχε πάρει τότε στην κατοχή του και άλλα 9 χωριά.