Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Προύχοντας και πλούσιος κτηματίας του Καραβά, δημογέρων Καραβά και Λαπήθου κατά το 1821, οπότε τον Ιούλιο του χρόνου αυτού συνελήφθη από τους Οθωμανούς κι εκτελέστηκε μαζί με δεκάδες άλλους Έλληνες της Κύπρου, κατά τη διάρκεια των εκτεταμένης κλίμακας σφαγών.

Ο Χατζηνικόλας Λαυρεντίου, που είχε διατελέσει μέλος της Φιλικής Εταιρείας (J. Koumoulides, Cyprus and the War of Greek Independence, 1971, p. 79), ήταν —σύμφωνα προς την παράδοση — ένας από τους επιφανείς Κυπρίους με τους οποίους είχε έλθει σ' επαφή μετά την άφιξή του στην Κύπρο, ο Ψαριανός αγωνιστής της ελληνικής επανάστασης Κωνσταντίνος Κανάρης  που φιλοξενήθηκε από τους προκρίτους της Λαπήθου και του Καραβά. Ελέχθη μάλιστα πως τόσο ο Χατζηνικόλας Λαυρεντίου όσο και οι άλλοι πρόκριτοι, εφοδίασαν μεν τον Κανάρη με πολλές προμήθειες και τον ενίσχυσαν, αλλά ταυτόχρονα του τόνισαν ότι τόσο η γεωγραφική θέση της Κύπρου όσο και οι ειδικές συνθήκες καθιστούσαν ιδιαίτερα προβληματική και επικίνδυνη τη συμμετοχή της στην ελληνική επανάσταση (Κυπριακά Χρονικά, Β', 1924, σσ. 222-223). Όμως πέρα από την παράδοση, δεν υπάρχουν επαρκείς μαρτυρίες για την επίσκεψη και τις επαφές του Κανάρη στην Κύπρο.

Ο Χατζηνικόλας Λαυρεντίου ήταν μεταξύ των ηγετικών παραγόντων της περιοχής Λαπήθου - Καραβά που συνελήφθησαν από τους Οθωμανούς. Εκτελέστηκε στη Λευκωσία στις 13 Ιουλίου του 1821, με αποκεφαλισμό. Όπως μαρτυρεί ο Γ. Κηπιάδης (Ἀπομνημονεύματα..., 1888, σ. 20), τον Χατζηνικόλα Λαυρεντίου απεπειράθη να σώσει από τον θάνατο ο Τούρκος φίλος του Σεΐκ Μεχμέτ αγάς, πλην όμως ανεπιτυχώς, επειδή ο μουταβελής (=επιτετραμμένος) των βακουφίων Λαπήθου και Καραβά, που τον είχε καταγγείλει, καθώς και τους άλλους εκτελεσθέντες της ιδίας περιοχής, επέμενε στην εκτέλεσή του, απειλώντας να καταγγείλει στην Πύλη την τυχόν ματαίωσή της. Ο μουταβελής Μεχμέτ αγάς επέμενε στην εκτέλεση των Λαπηθιωτών και Καραβιωτών προυχόντων επειδή εποφθαλμιούσε τις περιουσίες τους (Κηπιάδης, ό.π.π.).

Γεννήθηκε στα 1765

Ο Χατζηνικόλας γεννήθηκε στα 1765 και, κατά την παράδοση, στον τοκετό πέθανε η μητέρα του Μαριού, αφήνοντάς τον ορφανό, τον μονάκριβό της.  Είχε αρχικά πολύ καλές σχέσεις με τους Οθωμανούς που του είχαν δώσει πολλά και σημαντικά προνόμια, όπως αυτό του φοροεισπράκτορα. Απέκτησε τεράστια περιουσία, με το εμπόριο, με το ιδιόκτητο καράβι που είχε, με το οποίο εκτελούσε δρομολόγια από το λιμανάκι της Λάμπουσας στην απέναντι μικρασιατική ακτή. Με τα Άδανα έκανε εμπόριο ξυλείας, επισκεπτόμενος συχνά την Αττάλεια, τη Μερσίνα και την Αλεξανδρέττα κι είχε φερμάνι απ’ τον σουλτάνο, εξ ου και το Φερμανλής ή Φερμανής που τον αποκαλούσαν. Εισέπραττε τους φόρους της Λαπήθου και απολάμβανε ειδικά προνόμια: να φορεί κόκκινες ποδίνες και να καβαλικεύει μούλα. Είχε τόση ισχύ, που όπως έλεγαν «εγλύτωννεν άθρωπον που την κρεμμάλλαν».

Τεράστια η κτηματική του περιουσία, περιλάμβανε δύο μεγάλες περιοχές: η μία από το Πέντε Μίλι και το Πικρό Νερό –μαζί με το τσιφλίκι της Ελιάς– μέχρι τα Φτέρυχα. Στο τσιφλίκι της Ελιάς είχε φιλοξενήσει τον δραγομάνο Χατζηγιωργάκη Κορνέσιο, με τον οποίο συγγένευε και συχνά συνεδρίαζε. Μάλιστα ο Χατζηνικόλας, κατά τις μαρτυρίες, του χάρισε το ανάγλυφο λιοντάρι της Ελιάς, που του ζήτησε ο Χατζηγιωργάκης και που κοσμεί την κεντρική είσοδο του αρχοντικού του στη Λευκωσία. Η άλλη περιοχή του Χατζηνικόλα εκτεινόταν από τα παράλια της Αχειροποιήτου ώς τους πρόποδες του Πενταδακτύλου. Εκεί είναι και η εκκλησία της Αγίας Ειρήνης, που έκτισε το 1804 – πόθος που εξέφραζε με αυτόν τον τρόπο για ειρήνη και ελευθερία στον τόπο. Κτήτορές της ήταν εκείνος κι ο πατέρας του, στην οποία ο πατέρας του αφιέρωσε τις περισσότερες εικόνες. Ο Χατζηνικόλας έψαλλε εκεί κάθε Κυριακή. Κοντά ήταν το σπίτι του, διώροφο, με πολλές καμάρες, που έπιανε ένα ολόκληρο τετράγωνο κι ένα του δωμάτιο ήταν πρόχειρη φυλακή. Απέναντι ήταν το σπίτι του πατέρα του, γνωστό ως «του Πρωτοσύντζελλου», που επίσης έπιανε ένα τετράγωνο. Ο Χατζηνικόλας νυμφεύτηκε τη Μαριού και απέκτησε τέσσερα παιδιά: τον Σάββα, τον Γιάννη, την Ελένη και μία ακόμη κόρη.

Συνεργαζόταν στενά ο Χατζηνικόλας, σύμφωνα με την παράδοση, με τον θείο του Αρχιεπίσκοπο Κυπριανό και στη Φιλική Εταιρεία ήταν μέλος. Μέλος δραστήριο και ο συγγενής του αρχιμανδρίτης Θεοφύλακτος Θησεύς, που έφερε στην Κύπρο προκηρύξεις της Φιλικής και ξεσήκωνε για επανάσταση. Την Ελληνική Επανάσταση ο Χατζηνικόλας την ενίσχυσε, με έρανο που διεξήγαγε στην περιοχή, υποδεχόμενος, φιλοξενώντας και εφοδιάζοντας επίσης τον πυρπολητή Κανάρη, που προσορμίστηκε στην Ασπρόβρυση της Λαπήθου. Συνεργάτη του στον έρανο και στις ενέργειες με τον Κανάρη είχε τον Χατζηλία, προύχοντα της Λαπήθου και συμπέθερό του (Περί του προύχοντα ηρωομάρτυρα Χατζηνικόλα από τον Καραβά» της Καλλιόπης Χαρμαντά-Πρωτοπαπά, από την Επιστημονική Επετηρίδα της Κυπριακής Εταιρείας Ιστορικών Σπουδών, τόμος Ι’, Λευκωσία 2012)