Λύκειο Ελληνίδων Αμμοχώστου

Σωματείο με αξιόλογη δραστηριότητα και προσφορά στην πνευματική, καλλιτεχνική και κοινωνική ζωή της Αμμοχώστου. Ιδρύθηκε τον Ιανουάριο του 1930 από την εκπαιδευτικό Μαρία Π. Ιωάννου η οποία το διηύθυνε μέχρι τον θάνατό της το 1970.

Η ίδρυση του Λυκείου Ελληνίδων Αμμοχώστου, στις 30 Ιανουαρίου 1930, ενός γυναικείου σωματείου, την εποχή εκείνη ήταν κάτι το σχεδόν αδιανόητο. Η ημέρα λειτουργίας του συνέπεσε με την ημέρα των Ελληνικών Γραμμάτων και τα εγκαίνια τέλεσε ο Μητροπολίτης Κιτίου, Νικόδημος Μυλωνάς. Τη Μαρία Ιωάννου βοήθησαν οι μαθήτριες της Μαρούλλα Λουϊζίδου - Οικονόμου, Γιαννούλα Παναγιωτίδου, Κατίνα Φαλά-Παντελίδου, Χρυσάνθη Μαραγκού και Φιλίτσα Καψουράχη.

Όπως ήταν αναμενόμενο, η ανακοίνωση για την ίδρυση του Λυκείου αιφνιδίασε την τότε συντηρητική κυπριακή κοινωνία και έπεσε ως κεραυνός εν αιθρία. «Οι γυναίκες κάμνουν καφενείο», σχολίασαν κάποιοι, επειδή το θεώρησαν απαράδεκτο και αντίθετο στα ήθη της εποχής. Γρήγορα, όμως, αντιλήφθηκαν ότι το Λύκειο Ελληνίδων Αμμοχώστου ιδρύθηκε για να ταράξει τα λιμνάζοντα νερά μιας κοινωνίας που έβλεπε με καχυποψία πρωτοποριακές ενέργειες, ιδιαίτερα από γυναίκες.

Η Μαρία Π. Ιωάννου, γυναίκα με ισχυρή θέληση, κατάφερε να ξεπεράσει τις δυσκολίες, με τη συμπαράσταση των επτά ιδρυτικών στελεχών και έχοντας ως πρότυπό της την πρώτη Ελληνίδα φεμινίστρια Καλλιρρόη Περρέν.

Σε ένα τετράδιο πρακτικών του Λυκείου, που βρέθηκε τυχαία στο κατεχόμενο κτήριο και κυκλοφόρησε το 2015, καταγράφεται ιδιόχειρη σημείωση της Μαρίας Π. Ιωάννου, προς τις κυρίες και δεσποινίδες της Αμμοχώστου: «Ιδρύεται γυναικείον σωματείον υπό την επωνυμίαν “Λύκειον Ελληνίδων Αμμοχώστου”, σκοπός του οποίου είναι η πνευματική και σωματική ανάπτυξις των μελών του».

Από τον πρώτο κιόλας χρόνο της ίδρυσής του, το Λύκειον δημιούργησε το Ωδείον, από τις τάξεις του οποίου αποφοίτησαν μουσικοί και βαρύτονοι που διέπρεψαν, όπως ο Πιερής Ζαρμάς, ο Πέτρος Ευαγγελίδης κ.ά. Δυο χρόνια αργότερα (1932) η Μαρία Π. Ιωάννου ίδρυσε και ελεύθερο (μη σχολικό) παιδικό θέατρο, που ήταν και το πρώτο στην Κύπρο. Το Λύκειον φιλοξένησε πολλές από τις πνευματικές και κοινωνικές εκδηλώσεις της πόλης της Αμμοχώστου. Δίδαξε εθνικούς χορούς, παρουσίασε από σκηνής έργα αρχαίων και νέων Ελλήνων συγγραφέων, οργάνωνε τακτικά μουσικοφιλολογικά τέια, μουσικές και άλλες εκδηλώσεις, και γενικά είχε πλούσια προσφορά στη ζωή της Αμμοχώστου. Το Λύκειον ίδρυσε επίσης την πρώτη γυναικεία μανδολινάτα και απέκτησε βιβλιοθήκη.

Η πρώτη 30μελής γυναικεία μαντολινάτα λειτούργησε με συμμετοχή της ίδιας της Μαρίας Ιωάννου και δίδασκαν ο Δ. Δημητριάδης από τη Σμύρνη, και ύστερα ο Γ. Κονναρής. Κάθε Τετάρτη μάζευε τις νεαρές κοπέλλες και ανέλυε αρχαία τραγωδία, η και άλλα κλασικά έργα σπουδαίων συγγραφέων όπως του Σπύρου Μελά, του Άγγελου Τερζάκη και άλλων. Ακολουθούσε πάντα εποικοδομητική συζήτηση. Έμαθε τα μέλη του Λυκείου να αγαπούν το διάβασμα. Για αυτό από την αρχή ιδρύθηκε δανειστική βιβλιοθήκη με την προσφορά βιβλίων απ’ όλα τα μέλη.

Διαλέξεις

Έτσι τα μέλη ενημερώνονταν για την Ελληνική γραμματεία, που συμπληρωνόταν με τις ποικίλες διαλέξεις σπουδαίων συγγραφέων και επιστημόνων: Κωνσταντίνος Σπυριδάκης, Αδάμ Αδάμαντος, Κυριάκος Χατζηιωάννου, Κώστας Προυσής, Γιάγκος Ηλιάδης, Μυριβήλης, Βενέζης, μουσικών: Καλομοίρης, ζωγράφων: Αθηνά Ταρσούλη, ποιητών: Δημήτρης Λιπέρτης, Χρυσάνθη Ζιτσαία, ή θεατρικών συγγραφέων: Αντιγόνη Μεταξά, που της έστελλε τα παιδικά θεατρικά έργα που έγραφε και η Μαρία Ιωάννου τα προωτοπαρουσίαζε στην Κύπρο, κι ύστερα παρουσιάζονταν στην Αθήνα. 44 παιδικά θέατρα ανέβασε η Μαρία Ιωάννου στην Αμμόχωστο, τη Λευκωσία, τη Λάπηθο, την Κερύνεια. Μια πλούσια σοδειά!

Όλα τα παιδιά της Αμμοχώστου, αγόρια και κορίτσια πέρασαν από το Λύκειον, είτε για να μάθουν ένα όργανο, είτε να διδαχτούν απαγγελία, τα κοριτσάκια κλασικό χορό, να παίξουν σ’ ένα θέατρο, να λάβουν μέρος στη χορωδία.

Δυο χορωδίες λειτουργούσαν, μια παιδική και μια για μεγάλους. Εκεί δίδασκε ένας αξιόλογος δάσκαλος, ο Σώτος Βασιλειάδης.

Η 40μελής αυτή χορωδία, παρουσίασε το «Ρέκβιεμ» του Κερουμπίνι εκτός από την Αμμόχωστο, και τη Λευκωσία, και στο Μπέλλα Πάϊς.

Στο Λύκειον δίδαξαν σπουδαίοι δάσκαλοι, ο Δ. Δημητριάδης και ο Γεώργιος Κονναρής, Μαντολίνο η Μαρία Αγαθαγγέλου Δημητρίου, Πιάνο η κ. Μαίρη Σμετοπούλου όπερα και κλασσική μουσική, ο Σώτος Βασιλειάδης Βιολί, ο Γιώργος Αρβανιτάκης πιάνο κι από το 1945 κι ύστερα, ως το θάνατό του ήταν ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής, η Ναταλία Μιχαηλίδου – Αρβανιτάκη, ο Ανδρέας Τσίτσαρος, η Λούλα Μιχαηλίδου, η Νίκη Τζέτζα.

Μεγάλη προσφορά του Λυκείου ήταν το Κυριακάτικο Σχολείο. Δεκάδες κοριτσόπουλα 8 – 12 χρονών που δούλευαν στα σπίτια των πλουσίων τα περισσότερα από την Πιτσιλλιά ή τα γύρω χωριά, πολύ φτωχά, που δεν είχαν την δυνατότητα να παν σχολείο, μαζεύονταν κάθε Κυριακή στο Λύκειο γεμάτα χαρά. Εκεί δασκάλες μέλη του Λυκείου δίδασκαν γραφή, ανάγνωση, αριθμητική. Δασκάλες που δίδαξαν αναφέρω μερικές: Σοφία Ιακώβου, Φωτεινή Παπαδοπούλου, Αναστασία Μιχαηλίδου, Πολυξένη Μιχαηλίδου, Μαρία Ασπρόφτα, Μαρία Κυριακίδου.

Θέατρο

Ο Θεατρικός Όμιλος του ΛΕΑ ιδρύθηκε αμέσως με την ίδρυση του Λυκείου στις 30 Ιανουαρίου 1930. Ανέβασε τραγωδίες, αλλά και άλλα θεατρικά έργα. Η Αντιγόνη και ο Οιδίπους επί Κολωνώ διδάκτηκαν και στο θέατρο Σαλαμίνας.

Από τα πιο σημαντικά έργα κοινωνικής προσφοράς του Λυκείου ήταν η Παιδική Εξοχή, η οποία ιδρύθηκε το 1932 και φιλοξένησε χιλιάδες άπορα παιδιά. Στην αρχή λειτούργησε στην Καντάρα, αργότερα στο Μπογάζι, εκεί πρόσφερε τις υπηρεσίες του και ο Κυριάκος Μάτσης. Αργότερα στις αίθουσες του Δημοτικού Σχολείου Αγίας Νάπας.

Το Λύκειον Ελληνίδων ήταν η πνευματική και πολιτιστική εστία της Αμμοχώστου. Χορωδίες, θέατρο, μουσικοφιλολογικά τσάγια, μοναδικά, με κατάμεστη την αίθουσα από κόσμο, Χριστουγεννιάτικες και εθνικές γιορτές, εκδρομές, εκθέσεις ζωγραφικής, Χειροτεχνίας, χορούς.

Το Λύκειον ήταν πάντα παρόν στους εθνικούς αγώνες. Και τα μέλη του Λυκείου έδωσαν το 1940 τις χρυσές αρραβώνες τους και πήραν σε αντάλλαγμα ένα ευτελές δακτυλιδάκι με το σήμα του στέμματος. Στον αγώνα της ΕΟΚΑ μεγάλη υπήρξε η συμμετοχή μελών του Λυκείου. Τόσον η Μαρία Ιωάννου, όσον και η Μαρίτσα Πετρίδου και Ελένη Μάτση φιλοξενούσαν στο σπίτι τους καταζητούμενους. Η Μαρία Ιωάννου είχε και πολυγράφο στο υπόγειο του σπιτιού της. Η Μαρίτσα Πετρίδου και Ελένη Μάτση ανέλαβαν την τροφοδοσία καταζητουμένων, άλλα μέλη έπαιζαν τη ζωή τους κορώνα γράμματα.

Το 1964 έχει τελειώσει το καλλιμάρμαρο μέγαρο του Λυκείου, δωρεά της Μαρία και Παναγιώτη Ιωάννου. Ένα κτίριο στολίδι της πόλης, όπου γίνονταν πια όλες οι εθνικές και άλλες εκδηλώσεις της πόλης.

Μετά το θάνατο το 1970 της Μαρίας Ιωάννου, τα ηνία του Λυκείου αναλαμβάνει η Μαρίτσα Πετρίδου μέχρι το 1987 και η θητεία της σφραγίστηκε με την προσφυγιά και τον πόνο. Τη διαδέκτηκε στη συνέχεια η Κλαίρη Αγγελίδου η οποία παρέμεινε στη θέση αυτή έως και το 2021.

Αγία Νάπα

Μετά το θάνατο της Μαρίας Π. Ιωάννου, το Λύκειο Ελληνίδων κληροδότησε ένα περιβόλι, το οποίο και χωρίστηκε σε οικόπεδα. Πουλήθηκαν τα δύο και ξεκινήσε η ανέγερση σε χαλίτικη γη που δώρισε ο Αρχιεπίσκοπος, ύστερα από οδηγίες που δώθηκαν από τον Τούρκο Έπαρχος Σαμί, στην Αγία Νάπα.

Η Αγία Νάπα τότε ήταν ένα ερημοχώρι. Λίγα σπιτάκια, το μικρό καφενείο του χωριού, η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Το κτίριο τέλειωσε αρχές Ιουλίου, πριν από το πραξικόπημα. Έγινε η τουρκική εισβολή του 1974. Στα υποστατικά μπήκαν μερικές οικογένειες προσφύγων και έμειναν ως το 1979. Το κτίριο είχε τα χάλια του. Τότε εκδόθηκε ένα λαχείο όπου συγκεντρώθηκαν ₤17,000. Επιδιορθώθηκαν τα οικήματα, σχέδιο και κτίσμα του Διονύση Τουμαζή.

Το 1980 φιλοξενήθηκαν τα πρώτα παιδιά στο οίκημά. Τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου και άλλα μέλη συνόδευαν, μαγείρευαν, τακτοποιούσαν, έπαιρναν τα παιδιά στη θάλασσα.

Τα πρώτα παιδιά ήταν αγνοουμένων και πεσόντων. Ύστερα προσφυγόπουλα από την πόλη και επαρχία Αμμοχώστου, η σχολή Τυφλών, το Ίδρυμα Ιωάννου κι άλλα Ιδρύματα παιδιών με ειδικές ανάγκες, παιδιά διαβητικά από Κύπρο και Ευρώπη, από το Τσέρνομπιλ, την Βόρειο Ήπειρο.

Σήμερα φιλοξενούνται παιδιά από τις Παιδικές Στέγες και παιδιά από προβληματικές οικογένειες που υποδεικνύονται από το Γραφείο Ευημερίας.

Το 1971 ιδρύθηκε η Γκαλερί και στη συνέχεια κτίστικαν τα υποστατικά της Παιδικής Εξοχής στην Αγία Νάπα.

Μετά πραξικόπημα και την εισβολή ιδρύεται η Συντονιστική Επιτροπή Γυναικείων Σωματείων και για ένα μήνα το Λύκειον είναι το Κέντρο τροφοδότησης των ξεριζομένων από, Κερύνεια, Μόρφου, Καρπασία. Μαζεύεται ρουχισμός και τρόφιμα. Διαμοιράζεται καθημερινά φαγητό στους κατατρεγμένους, διαμοιράζεται ένδυση και υπόδηση. Ομάδες από μέλη του Λυκείου, του Φιλοπτώχου Συλλόγου, της Φιλοπτώχου Αδελφότητας, της Κοινωνικής Μέριμνας, του Ερυθρού Σταυρού δίνουν φροντίδα στους πρόσφυγες της Α’ εισβολής ώσπου στις 14 Αυγούστου 1974 τρομαγμένοι και κατατρεγμένοι τον δρόμο της προσφυγιάς παίρνουν και οι Αμμοχωστιανοί.

Όταν καταλάγιασε λίγο η αγωνία αρχές του 1975, η Κλαίρη Αγγελίδου με την Ιουλία Τουμαζή κάλεσαν 6-8 μέλη του Λυκείου στο ξενοδοχείο «Κούριο» στην Λεμεσό. Έγινε παράκληση στον Σύνδεσμο Κυριών Λεμεσού για να επιτραπούν συναντήσεις στην Παιδική τους Στέγη.

Έτσι ξαναστήθηκε το Λύκειο. Η Κίκα Πραστίτη έφερε τυχαία στην τσάντα της ένα κατάλογο μελών. Άρχισε ο εντοπισμός σιγά – σιγά των μελών του Λυκείου. Και αναστήθηκε από την τέφρα το Λύκειο πιο δυνατό. Ένα παράρτημα στη Λάρνακα το 1979, ένα παράρτημα στη Λευκωσία το 1988. Ένα παράρτημα στο Παραλίμνι το 2007. Μέλος του Διεθνούς Λυκείου το 1988.

Το Λύκειο πρωτοστατούσε και πάλι. Ήταν εκεί η ψυχή της Αμμοχώστου. Στην προσφυγιά ιδρύθηκαν τρία ωδεία, ένα στη Λεμεσό, ένα στη Λάρνακα, ένα στο Παραλίμνι. Λειτουργούν τα δύο.

Καλλιτεχνικός Διευθυντής ο Γιώργος Αρβανιτάκης. Μετά το θάνατό του ο Χριστόδουλος Γεωργιάδης. Εξεταστής ο Σόλωνας Μιχαηλίδης.

Στη Λεμεσό λειτούργησε για 10 χρόνια Τμήμα Ζωγραφικής. Δίδαξε η Ιουλία Τουμαζή.

Γίνονται διαλέξεις, εκθέσεις, ρεσιτάλς, φιλανθρωπικές αγορές απ’ όλα τα παραρτήματα.

Το Ωδείο της Λάρνακας έχει μικρή ορχήστρα, το Ωδείο της Λεμεσού 40 μέλη χορωδία με πολλές εκδηλώσεις, ακόμη και όπερα ανέβασε.

Το Λύκειον Ελληνίδων Αμμοχώστου βραβεύεται από την Ακαδημία Αθηνών το 1987 για όλη την προσφορά του, ιδιαίτερα όμως για την προσφορά του μετά την προσφυγιά, για τον αγώνα επιβίωσης και συνέχισης του πολυδιάστατου έργου μέσα στις τόσες αντιξοότητες.

Το καλλιμάρμαρο μέγαρό του στην κατεχόμενη σήμερα πόλη της Αμμοχώστου, αποτελεί δωρεά της Μαρίας Π. Ιωάννου.

Πρόεδροι του Λυκείου

Οι πρώην Πρόεδροι του Λυκείου Ελληνίδων Αμμοχώστου: