Ξερός
Χωριό της επαρχίας Λευκωσίας, περί τα 54 χιλιόμετρα δυτικά της πόλης της Λευκωσίας. Βρίσκεται στην κατεχόμενη από το 1974 από τα τουρκικά στρατεύματα εισβολής περιοχή της Κύπρου. Από διοικητικής απόψεως, περιλαμβάνεται στα όρια του γειτονικού χωριού Καραβοστάσι.
Ο Ξερός είναι κτισμένος κοντά στη θάλασσα, σε μέσο υψόμετρο 10 μέτρων. Πολύ κοντά στα ανατολικά του ρέει ο ποταμός Ξερός.
Από γεωλογικής απόψεως είναι τοποθετημένος πάνω στις πρόσφατες αλλουβιακές αποθέσεις της Ολόκαινης γεωλογικής περιόδου, πάνω στις οποίες αναπτύχθηκαν προσχωσιγενή εδάφη.
Το χωριό δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 350 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή του καλλιεργούνταν, πριν από την τουρκική εισβολή του 1974, κυρίως τα εσπεριδοειδή (πορτοκάλια, λεμόνια, γκρέιπφρουτ και κιτρόμηλα) και λίγα σιτηρά.
Από συγκοινωνιακής απόψεως, ο Ξερός βρίσκεται δίπλα στον δρόμο Καραβοστασίου-Μόρφου. Στα βορειοανατολικά συνδέεται με το χωριό Πεντάγυια (περί τα 5,5 χμ.) και μέσω του με την κωμόπολη της Μόρφου (περί τα 18 χμ.). Συνδέεται επίσης στα δυτικά με το χωριό Καραβοστάσι (περί το 0,5 χμ.) και στα νοτιοανατολικά με το χωριό Λεύκα (περί τα 4,5 χμ.).
Ιστορικά στοιχεία
Τα γειτονικά μεταλλεία του Μαυροβουνίου, της Σκουριώτισσας και του Απλικιού, οι μεταλλευτικές εγκαταστάσεις του Ξερού καθώς και το λιμάνι του Καραβοστασίου βοήθησαν, πριν από την τουρκική εισβολή, στην εργοδότηση αρκετού πληθυσμού τόσο από τον Ξερό όσο και από τα γύρω χωριό. Από τα μεταλλεία της περιοχής, το μετάλλευμα μεταφερόταν με σιδηρόδρομο στα εργοστάσια επεξεργασίας στον Ξερό, και στη συνέχεια γινόταν η φόρτωση στα πλοία για εξαγωγή από το λιμάνι του Καραβοστασίου.
Το 1931 οι κάτοικοι του χωριού ήσαν 454 (408 Ελληνοκύπριοι και 46 Τουρκοκύπριοι) ενώ στις δυο επόμενες απογραφές πληθυσμού των ετών 1946 και 1960 ο πληθυσμός του Ξερού συνυπολογιζόταν με εκείνο του Καραβοστασίου. Μετά το 1964, εξαιτίας των διακοινοτικών ταραχών που ακολούθησαν την τουρκοκυπριακή ανταρσία, οι Τουρκοκύπριοι κάτοικοι του Ξερού εγκατέλειψαν το χωριό τους και μετακινήθηκαν σε γειτονικά αμιγή τουρκοκυπριακά και μεικτά χωριά, στο πλαίσιο οδηγιών της Άγκυρας για δημιουργία στο νησί ισχυρών τουρκοκυπριακών θυλάκων.
Βλέπε λήμμα: Διακοινοτικές ταραχές 1963
Το 1973 οι Ελληνοκύπριοι κάτοικοι του Ξερού ανέρχονταν στους 625.
Ο Ξερός, που οφείλει την ονομασία του μάλλον στον ομώνυμο ποταμό που ρέει στην περιοχή όπου και οι εκβολές του, συνδέεται άμεσα με το γειτονικό Καραβοστάσι. Εδώ επαναλαμβάνουμε ότι η περιοχή Ξερού-Καραβοστασίου ανήκε στην αρχαία πόλη των Σόλων και ήταν το επίνειο της πόλης αυτής. Ως λιμάνι, με την ονομασία Άγιος Αυξίβιος, αναφέρεται και κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια. Αλλά και η νεότερη ονομασία Καραβοστάσι (=σταθμός καραβιών, αγκυροβόλιο) φανερώνει τη χρησιμοποίηση της περιοχής ως σταθμού καραβιών και κατά τα νεότερα χρόνια.
Η περιοχή Ξερού-Καραβοστασίου βομβαρδίστηκε από την τουρκική αεροπορία τον Αύγουστο του 1964 καθώς και δέκα χρόνια αργότερα, κατά τη διάρκεια της τουρκικής εισβολής. Οι Τούρκοι σε μικα προσπάθεια παραποίησης της ιστορίας και των γεωγραφικών δεδομένων, μετονόμασαν τόσο το Καραβοστάσι όσο και τον Ξερό σε Gemikonagi (=σταθμός καραβιών) . Τον Νοέμβριο του 1977 στον Ξερό δόθηκε η ονομασία Denezil και το χωριό υπήχθη διοικητικά στη Λεύκα.
Πηγή
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
Φώτο Γκάλερι
