Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Κατεχόμενο χωριό της επαρχίας Αμμοχώστου, στην Καρπασία. Βρίσκεται σε υψόμετρο 140 μ. από την επιφάνεια της θάλασσας και απέχει περί τα 3 χμ. από τη Γιαλούσα και περί τα 18 χμ. από το Ριζοκάρπασο. Η Αγία Τριάδα βρίσκεται στα βόρεια μιας απαλής πτύχωσης που είναι συνέχεια της οροσειράς του Πενταδάκτυλου. Όμως η μορφολογική αυτή έξαρση δεν παρουσιάζει τις μεγάλες ορογενετικές και τεκτονικές περιπλοκές που είναι τόσο εμφανείς στην περίπτωση του Πενταδάκτυλου. Πρόκειται για μια ασύμμετρη κουέστα με την απότομη πλαγιά προς το νότιο τμήμα και την ομαλή προς το βόρειο.

Από γεωλογικής άποψης, η Αγία Τριάδα είναι τοποθετημένη πάνω στις αποθέσεις του σχηματισμού Αθαλάσσας (ασβεστολιθικοί ψαμμίτες και άμμοι). Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν εδάφη τέρρα ρόζα.

Το χωριό δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση που κυμαίνεται περί τα 490 χιλιοστόμετρα.

Αρκετά ανεπτυγμένη, πριν από την εισβολή, ήταν η κτηνοτροφία του χωριού. Το 1973 εκτρέφονταν από 280 κτηνοτρόφους 2.444 πρόβατα, 1.663 κατσίκες, 97 βόδια και 9.560 πουλερικά.

Από συγκοινωνιακής απόψεως, η Αγία Τριάδα συνδέεται στα δυτικά με το χωριό Γιαλούσα (περί τα 3 χμ.) και στα βόρεια με τον δρόμο Αμμοχώστου Γιαλούσας - Ριζοκαρπάσου. Συνδέεται επίσης με σκυρόστρωτους δρόμους στα νοτιοανατολικά με τα χωριά Γαληνόπορνη (περί τα 10χμ.) και Κορόβια (περί τα 8 χμ.).

Η Αγία Τριάδα περιλαμβάνεται στα διοικητικά όρια του χωριού Γιαλούσα. Το χωριό υπήρχε, προφανώς, από τα Πρωτοβυζαντινά χρόνια, άγνωστο όμως εάν είχε από τότε την ίδια ονομασία. Η μικρή πρωτοχριστιανική βασιλική που έχει ανασκαφεί στην τοποθεσία Οπτομύχια του χωριού, εξυπηρετούσε κατά τους Πρωτοβυζαντινούς χρόνους μια μικρή αγροτική κοινότητα που υφίστατο εκεί (βλέπε λήμμα Τριάδος Αγίας βασιλική). Όπως προκύπτει από τα ανασκαφικά δεδομένα του σημαντικού αυτού μνημείου, η βασιλική κατεστράφη κατά την περίοδο των αραβικών επιδρομών (7ος- 10ος μ.Χ. αιώνας). Μπορούμε να υποθέσουμε ότι τότε είχε δεχθεί καταστροφές και το ίδιο το χωριό. Όμως τούτο επιβίωσε (ή κι αναπτύχθηκε αργότερα σε συνδυασμό με τη γειτονική Γιαλούσα).

Τα κύρια προϊόντα της Αγίας Τριάδας πριν από την εισβολή, ήταν τα σιτηρά, ιδιαίτερα το σιτάρι και το κριθάρι, τα κτηνοτροφικά φυτά και η βρώμη, οι ελιές, οι χαρουπιές, οι αμυγδαλιές, ο καπνός, τα οπωροφόρα και πολύ λίγα εσπεριδοειδή.

Ο πληθυσμός της Αγίας Τριάδας ανερχόταν στους 1.078 το 1946, στους 1.121 το 1960 και στους 1.212 το 1973, ένα χρόνο πριν από την τουρκική εισβολή. Μετά την τουρκική εισβολή του 1974 παρέμειναν στην Αγία Τριάδα πολλοί Ελληνοκύπριοι κάτοικοί της που εγκλωβίστηκαν. Ήταν 1.036 τον Οκτώβριο του 1975, αλλά στη συνέχεια οι Τούρκοι εισβολείς εξανάγκασαν πολλούς να προσφυγοποιηθούν στις ελεύθερες περιοχές της Κύπρου. Έτσι οι εγκλωβισμένοι στην Αγία Τριάδα ήταν 740 τον Δεκέμβριο του 1976, ενώ τον Μάιο του 1980 παρέμεναν μόνο 273 και το 1983 μόνο 206. Ο αριθμός αυτός είναι ο δεύτερος σε μέγεθος στην Καρπασία μετά το Ριζοκάρπασο και αποτελεί το 23.6% ολόκληρου του εγκλωβισμένου πληθυσμού της ακριτικής Καρπασίας. Στο μεταξύ, από το 1976 είχαν εγκατασταθεί στο χωριό και λίγοι Τούρκοι έποικοι, που μεταφέρθηκαν από τα βάθη της Μικράς Ασίας (Λαζοί). Αργότερα ο αριθμός των εποίκων αυξήθηκε ανάλογα προς τη σταδιακή μείωση των Ελληνοκυπρίων κατοίκων του χωριού.

 Η Αγία Τριάδα είναι ένα από τα δυο χωριά (το άλλο το Ριζοκάρπασο) στα οποία λειτουργούσαν σχολεία μετά την εισβολή. Συγκεκριμένα, μέχρι το 1983 λειτουργούσε μονοδιδάσκαλο σχολείο με 25 μαθητές. Το δημοτικό σχολείο της Αγίας Τριάδας επαναλειτούργησε τον Οκτώβρη του 1975. Την άνοιξη του 1977 είχε 77 μαθητές, των οποίων ο αριθμός μειώθηκε σύντομα, αν και το σχολείο (όχι χωρίς σοβαρά προβλήματα) συνέχισε τη λειτουργία του.

Οι Τούρκοι, στο πλαίσιο της προσπάθειάς τους να τουρκοποιήσουν όλα τα ελληνικά τοπωνύμια των κατεχομένων περιοχών της Κύπρου, μετονόμασαν (το 1975) το χωριό σε Sipahi (σπαχής - ιππέας πολεμιστής).