Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Κατεχόμενο  χωριό της επαρχίας Αμμοχώστου, 10 μόνο μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Βρίσκεται 10 περίπου χμ. στα βορειοδυτικά της Αμμοχώστου και 15 περίπου χμ. στα νοτιοανατολικά του Λευκονοίκου.

Από γεωλογικής άποψης, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι αποθέσεις του σχηματισμού Αθαλάσσας (ασβεστολιθικοί ψαμμίτες και άμμοι), το σύναγμα (αποθέσεις άμμων και χαλικιών της Πλειστόκαινης περιόδου) και οι πρόσφατες αλλουβιακές αποθέσεις της Ολόκαινης γεωλογικής περιόδου. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν τέρρα ρόζα, προσχωσιγενή και αιολικά εδάφη.

Το χωριό είναι τοποθετημένο πάνω σε πρόσφατες αποθέσεις της Πλειστόκαινης περιόδου. Έχει ένα πολύ πεδινό ανάγλυφο, χωρίς ιδιαίτερες μορφολογικές εξάρσεις. Δέχεται μια πολύ χαμηλή μέση ετήσια βροχόπτωση, που κυμαίνεται γύρω στα 363 χιλιοστόμετρα.

Οι κυριότερες καλλιέργειες είναι τα σιτηρά, εκτός από τις αρδευόμενες περιοχές στις οποίες καλλιεργούνται εσπεριδοειδή, λαχανικά και φρούτα. Πριν από την εισβολή, στο χωριό από τα ξηρικά φυτά καλλιεργούνταν το σιτάρι, το κριθάρι, τα κτηνοτροφικά φυτά και η βρώμη. Από τις αρδευόμενες καλλιέργειες τα εσπεριδοειδή περιλάμβαναν πορτοκαλιές, λίγες λεμονιές και λίγα γκρέιπφρουτ. Η κτηνοτροφία ήταν ανεπτυγμένη, μια και στο χωριό εκτρέφονταν κάπου 2.350 αιγοπρόβατα. Το 1973 εκτρέφονταν επίσης 209 αγελάδες, 44 βόδια και 3.550 πουλερικά.

Στα διοικητικά όρια του Αγίου Σεργίου εμπίπτουν τα μικρά κρατικά δάση Σαλαμίνα και Κόλυμπος καθώς και μέρος του κρατικού δάσους Αμπέλια. Τα τρία αυτά δάση εκτείνονται μεταξύ της θάλασσας και του κύριου δρόμου Αμμοχώστου - Αγίου Θεοδώρου.

Το χωριό εξυπηρετείται με ένα πολύ επαρκές συγκοινωνιακό δίκτυο. Βρίσκεται πολύ κοντά στον κύριο δρόμο Αμμοχώστου - Γιαλούσας. Επίσης συνδέεται με το Λευκόνοικο μέσω Μηλιάς. Πολύ κοντά στον Άγιο Σέργιο βρίσκονται οι αρχαιολογικοί και πολιτιστικοί χώροι της Σαλαμίνος στα νοτιοανατολικά, της Έγκωμης και της μονής του Αποστόλου Βαρνάβα στα νότια.

Ο πληθυσμός του Αγίου Σεργίου σημείωσε αλματώδη ανάπτυξη από το 1881 μέχρι το 1973, ένα χρόνο πριν από την εισβολή. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Με βάση την επίσημη απογραφή πληθυσμού του 1973, ο Άγιος Σέργιος ήταν ο 14ος σε πληθυσμό οικισμός της επαρχίας Αμμοχώστου.

Η ραγδαία εμπορική, βιομηχανική και τουριστική ανάπτυξη της Αμμοχώστου συνέβαλε πολύ και στην πληθυσμιακή ανάπτυξη του Αγίου Σεργίου. Ένα υπολογίσιμο μέρος του οικονομικά ενεργού πληθυσμού του χωριού εργαζόταν, πριν από την εισβολή, στην Αμμόχωστο. Ο Άγιος Σέργιος ήταν ένα από τα μεγάλα χωριά της ανατολικής Μεσαορίας και της επαρχίας Αμμοχώστου γενικά.

Μετά την τουρκική εισβολή του 1974, που προσφυγοποίησε τους κατοίκους του, στο χωριό εγκαταστάθηκαν Τουρκοκύπριοι (κυρίως από το χωριό Άγιος Θεόδωρος της επαρχίας Λάρνακας) κι αργότερα και έποικοι από την Τουρκία. Οι Τούρκοι μετονόμασαν το χωριό σε Yenibogazici (η ονομασία Bogazici είναι η τουρκική του Βοσπόρου).

Το χωριό, ιδρυμένο προφανώς κατά τα Βυζαντινά χρόνια, υφίστατο κατά τον Μεσαίωνα. Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας ήταν φέουδο που, για ένα διάστημα τον 15ο αιώνα, ανήκε στον κόμητα της Γιάφφα. Τον τίτλο έφερε το 1475 ο Γεώργιος Κονταρίνι, συγγενής της βασίλισσας Αικατερίνης Κορνάρο. Το χωριό αναφέρει επανειλημμένα ο μεσαιωνικός χρονικογράφος Λεόντιος Μαχαιράς στο Χρονικόν του, ιδίως σε σχέση προς πολεμικές επιχειρήσεις στην περιοχή της Αμμοχώστου (εισβολή των Γενουατών το 1373 και των Μαμελούκων το 1425).

Ο Άγιος Σέργιος βρίσκεται στην περιοχή του σημαντικού αρχαιολογικού χώρου της Σαλαμίνος, και κατά την Αρχαιότητα η περιοχή του ανήκε στην πόλη αυτή.

Στο χωριό υπάρχουν δυο εκκλησίες, η βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Σεργίου και η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, χτίσμα του 16ου αιώνα. Διάφοροι συγγραφείς αναφέρουν πως πελεκητές πέτρες κι άλλες επιγραφές από τη γειτονική Σαλαμίνα χρησιμοποιήθηκαν στην οικοδόμηση της εκκλησίας του Αγίου Σεργίου. Ο Γκάννις, για παράδειγμα, αναφέρει πως απειράριθμα τεμάχια μαρμάρου από τη Σαλαμίνα είναι εντοιχισμένα στην εκκλησία, ενώ άλλα είναι σκορπισμένα στον περίβολο. Ο Φραγκούδης που επισκέφθηκε την εκκλησία τον περασμένο αιώνα γράφει: «...ἐνταῦθα εὑρίσκονται πολλαί ἐπιγραφαί ὧν τινας βλέπομεν ἐντετειχισμένας καί ἐν τῷ ἐνταῦθα διχώρῳ βυζαντιακῷ ναῷ ἐν τῇ αὐλῇ τοῦ ὁποίου κεῖνται ραβδωτοί κίονες καί κιονόκρανα ἀνήκοντα, ὡς εἰκός, εἰς τήν Σαλαμίνα. Ἐν τῷ ναῷ ὑπάρχει μέγας κρατήρ ἐξ ἐρυθροῦ γρανίτου, καί οὗτος, βεβαίως, ἐκ Σαλαμῖνος...»

Στον Άγιο Σέργιο, στα Μεσαιωνικά χρόνια, υπήρχε πύργος που μνημονεύεται από τον Λεόντιο Μαχαιρά και τον Φλώριο Βουστρώνιο. Στενά συνυφασμένη με το χωριό είναι και η ιστορία του ιππότη Πέτρου ντε Κασίν.

Πολύ κοντά στον Άγιο Σέργιο ήταν χτισμένο το υδραγωγείο Κυθρέας- Σαλαμίνος που το σημειώνουν οι περισσότεροι μεσαιωνικοί χάρτες. Ο Τζέφρυ αναφέρει παραστατικά τις δυο αψίδες, γνωστές στο χωριό ως «καμάρες», που παρέχουν αρκετές πληροφορίες για το μεγάλο αυτό υδατικό έργο. Η πόλη τροφοδοτούνταν με νερό από την Κυθρέα, το υδραγωγείο καταστράφηκε τον 7ο αιώνα. Το νερό συγκεντρωνόταν σε μια μεγάλη δεξαμενή κοντά στην Αγορά. 

Όσον αφορά τα προϊόντα του χωριού του περασμένου αιώνα, ο Φραγκούδης (1885) αναφέρει πως ο Άγιος Σέργιος παράγει βαμβάκι και ερυθρόδανο άριστης ποιότητας. (Το ερυθρόδανο εχρησιμοποιείτο για βαφές). Ο Κώστας Μυριανθέας (1945) αναφέρει πως εκτός από την καλλιέργεια των οπωροφόρων και των λαχανικών, οι κάτοικοι του Αγίου Σεργίου  «ἀσχολοῦνται καί εἰς τήν κατασκευήν κτενιῶν γιά τούς ἀργαλειούς».

Το χωριό φαίνεται σημειωμένο σε παλαιούς χάρτες ως S. Serio, μαζί με ένα άλλο στην περιοχή, τον Άγιο Πάππο (S. Papo) που δεν υπάρχει πια κι όφειλε τ' όνομά του στον επίσκοπο Χύτρων Πάππο (4ος αιώνας).

Στον Άγιο Σέργιο χτίστηκε δημοτικό σχολείο το 1887 με δαπάνες της κοινότητας και της Εκκλησίας.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια