Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Την Κυπρομινωική γραφή διαδέχεται ένα είδος απλοποιημένης γραμμικής γραφής, η Κυπροσυλλαβική, της οποίας όμως η έντονη παρουσία εντάσσεται στις αρχές της Κυπροαρχαϊκής εποχής (750 - 475 π.Χ.) γιατί στους τρεις αιώνες, που μεσολαβούν από το 1050 μέχρι το 750 π.Χ., τα ενεπίγραφα αρχαιολογικά ευρήματα είναι σχεδόν ανύπαρκτα. Εξαίρεση όμως αποτελεί ένα πολύ σημαντικό αντικείμενο, μοναδικό στο είδος του, από ένα τάφο του εκτενούς νεκροταφείου των Γεωμετρικών και Αρχαϊκών χρόνων στην τοποθεσία Σκάλες της Παλαιπάφου, που σκάφτηκε το 1979 από το Τμήμα Αρχαιοτήτων με την επίβλεψη του διευθυντή του Βάσου Καραγιώργη. Το αντικείμενο αντιπροσωπεύει ένα από τους τρεις χάλκινους οβελούς, που βρέθηκαν μαζί, μήκους 87,2 εκ., κοντά στο κοίλωμα του οποίου υπάρχει επιγραφή σε Κυπριακή συλλαβική γραφή, αποτελούμενη από πέντε εγχάρακτα σημεία. Τα σημεία αυτά, διαβαζόμενα από τ' αριστερά προς τα δεξιά, σχηματίζουν τη λέξη o.pe.le.ta.u, που είναι η γενική πτώση του ελληνικού ονόματος Οφέλτης (γεν. Οφέλτου). Στη Μυκηναϊκή Ελληνική γλώσσα η κατάληξη των ονομάτων στην γενική πτώση λήγει σε -ο. Στην περίπτωση αυτή, που η γενική του ονόματος λήγει σε -u, υποδηλώνεται το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό γνώρισμα της Αρκαδικής διαλέκτου. Ο ενεπίγραφος αυτός οβελός χρονολογείται από τον ανασκαφέα στην Πρωτογεωμετρική περίοδο (1050 -950 π.Χ.) και θεωρείται το αρχαιότερο δείγμα Κυπροσυλλαβικής γραφής, που αντιπροσωπεύει το τοπικό παφιακό γλωσσικό ιδίωμα της Ελληνικής Κυπροαρκαδικής διαλέκτου.

Η αποκρυπτογράφηση της Κυπροσυλλαβικής γραφής που άρχισε με επιτυχία το 1871 και συμπληρώθηκε το 1876 από τον Άγγλο ασσυριολόγο George Smith, απέδειξε ότι πολλά συλλαβογράμματα της Γραμμικής γραφής Β, εκτός του ότι σχετίζονται άμεσα με τα γραμμικά σύμβολα του κυπριακού συλλαβαρίου, έχουν και τις ίδιες φωνητικές αξίες. Έτσι η έρευνα και μελέτη της Κυπροσυλλαβικής γραφής οδήγησε και στην αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής γραφής Β.

Η Κυπροσυλλαβική γραφή εκφράζει το τοπικό γλωσσικό ιδίωμα της Ελληνικής Κυπροαρκαδικής διαλέκτου και αποτελείται από 55 περίπου γραμμικά σημεία, από τα οποία το καθένα αντιστοιχεί σε μια συλλαβή, που αποτελείται από ένα φωνήεν (a,e,i,o,u) ή από ένα συνδυασμό ενός συμφώνου κι ενός φωνήεντος. Τα διάφορα κείμενα, που παρουσιάζονται σε επιγραφές με κυπροσυλλαβικό γραφικό σύστημα, αντιπροσωπεύουν αρκετά τοπικά συλλαβάρια, διαφορετικά μεταξύ τους, που κατατάσσονται σε δυο μεγάλες κατηγορίες. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν τα κείμενα, που είναι γραμμένα με γνήσια κυπριακά γραμμικά σημεία και που διαβάζονται από τα δεξιά προς τ' αριστερά. Αυτά υπάγονται στις βορειοδυτικές, στις ανατολικές, στις βόρειες και στις νότιες περιοχές του νησιού και περιλαμβάνουν και τα ετεοκυπριακά συλλαβάρια της Αμαθούντος, που δεν έχουν ακόμη αποκρυπτογραφηθεί. Στη δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνονται τα κείμενα, που δεν είναι γραμμένα με γνήσια κυπριακά γραμμικά σημεία και που διαβάζονται από τα αριστερά προς τα δεξιά. Τα κείμενα αυτά απαντώνται στην περιοχή της Πάφου και τα περισσότερα απ' αυτά χρονολογούνται μεταξύ του 6ου και 4ου αιώνα π.Χ.

Στη διάρκεια της Κυπροαρχαϊκής εποχής (750 - 475 π.Χ.) παράλληλα με την ευρύτατη χρήση της Κυπροσυλλαβικής γραφής, παρουσιάζονται και μερικά κείμενα γραμμένα με το ελληνικό αλφαβητικό σύστημα ή με το διγραφικό ελληνικό αλφαβητικό και κυπροσυλλαβικό σύστημα. Το μεγαλύτερο και αντιπροσωπευτικότερο κυπροαρχαϊκό κείμενο με κυπροσυλλαβικό σύστημα γραφής είναι χαραγμένο πάνω σε μια χάλκινη πινακίδα, που προέρχεται από το Ιδάλιον και σήμερα βρίσκεται στην εθνική βιβλιοθήκη του Παρισιού. Το σύνολο των διαφορετικών γραμμικών σημείων ανέρχεται σε 53 και κατανέμεται σε 31 γραμμές, από τις οποίες οι 16 καλύπτουν την κύρια όψη της πινακίδας και οι υπόλοιπες 15 την οπίσθια όψη. Το κείμενο αυτό, που χρονολογείται στους τελευταίους χρόνους της Κυπροαρχαϊκής εποχής, εκτός του ότι προσφέρει μια ολοκληρωμένη σύνθεση της Κυπροσυλλαβικής γραφής και της Αρκαδοκυπριακής διαλέκτου, αποτελεί και αδιάσειστη ιστορική μαρτυρία για την πολιορκία της πόλης του Ιδαλίου από τους Μήδους και τους Κιτιείς το 470 περίπου π.Χ. Σε γενικές γραμμές αναφέρεται σε μια συμφωνία, που έκαμε ο βασιλιάς του Ιδαλίου Στασίκυπρος και η πόλη του Ιδαλίου μαζί με το γιατρό Ονάσιλο, γιό του Ονασίκυπρου, και τους αδελφούς του. Η συμφωνία αναφέρει ότι ο γιατρός Ονάσιλος ανέλαβε δωρεάν τη θεραπεία των πληγωμένων στη διάρκεια της πολιορκίας της πόλης και σαν αντάλλαγμα ο βασιλιάς Στασίκυπρος και η πόλη του Ιδαλίου δέχτηκαν να προσφέρουν στον Ονάσιλο και τους αδελφούς του κρατική γη ή χρήματα. Η επιγραφή δίνει επίσης μια ολοκληρωμένη εικόνα της πολιτικής κατάστασης του Ιδαλίου στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ., όταν άρχισαν να διαφαίνονται ελπίδες για την εγκαθίδρυση δημοκρατικού πολιτεύματος στην πόλη.

Για πλήρη μετάφραση του κειμένου της πινακίδας του Ιδαλίου, βλέπε λήμμα: Αγροτική ζωή- Η γη και η κατανομή της.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια