Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Πριν από το 58 π.Χ. η Ρώμη, που ήταν η νέα μεγάλη δύναμη, απαντάται να επεμβαίνει κατά καιρούς σε ζητήματα περί την Κύπρο. Άλλοτε με ρόλο συμφιλιωτικό μεταξύ Πτολεμαίων που έριζαν για την κατοχή της Κύπρου, άλλοτε για να εκδιώξει στρατεύματα του Αντιόχου Δ΄ Επιφανούς της Συρίας (168 π.Χ.), κι άλλοτε για να χρησιμοποιήσει κυπριακά λιμάνια για δικές της στρατιωτικές ανάγκες. Μάλιστα κατά και περί το 86 π.Χ., όταν οι Ρωμαίοι μάχονταν κατά του Μιθριδάτη, αναφέρεται ότι είχαν χρησιμοποιήσει και κυπριακές στρατιωτικές δυνάμεις. Για όλα τα πιο πάνω γεγονότα γίνονται αναφορές στο λήμμα Πτολεμαίοι και Κύπρος, γι’ αυτό και δεν επαναλαμβάνονται με λεπτομέρειες εδώ. Εδώ, εκείνο που θα πρέπει να τονιστεί είναι το ζωηρό ενδιαφέρον των Ρωμαίων για την Κύπρο, που εκδηλωνόταν συνεχώς από το πρώτο μισό του 2ου π.Χ. αιώνα και εξής. Το ενδιαφέρον τους αυτό φαίνεται να είχε και πολιτικά αλλά και οικονομικά κίνητρα. Ως πολιτικά κίνητρα μπορεί να θεωρηθεί ότι είχαν οι προσπάθειές τους να διατηρήσουν ένα συμφέρον γι’   αυτούς ισοζύγιο δυνάμεων στην Ανατολή, αλλά να διατηρούν και διασπασμένο το μεγάλο βασίλειο των Πτολεμαίων που θα μπορούσε να καταστεί επίφοβο εάν επανακτούσε την παλαιά του δύναμη. Έτσι, επενέβησαν στην Κύπρο το 168 π.Χ. και ανελάμβαναν αργότερα «συμφιλιωτικές» προσπάθειες μεταξύ των ιδίων των Πτολεμαίων, παίρνοντας πότε το μέρος του ενός, και πότε υποστηρίζοντας τον άλλο. Από οικονομικής, εξ άλλου, πλευράς πρέπει να θεωρήσουμε ότι ήταν αδύνατο να μη είχαν ενδιαφερθεί οι Ρωμαίοι για τον πλούτο της Κύπρου και ιδίως τα μεταλλεία της.

Η χρησιμοποίηση κυπριακών στρατιωτικών δυνάμεων από τους Ρωμαίους στον πόλεμό τους κατά του Μιθριδάτη, το 86 π.Χ., φανερώνει ότι αυτοί όχι μόνο είχαν τη δυνατότητα να εξαναγκάσουν τους κατόχους της Κύπρου — δηλαδή τους Πτολεμαίους της Αιγύπτου — να τους παραχωρήσουν τέτοιες δυνάμεις, αλλά κι ότι ενεργούσαν κιόλας ως εάν η Κύπρος να ήταν από τότε υποτελής σ’ αυτούς. Σε άλλες περιπτώσεις η Κύπρος χρησιμοποιήθηκε από τους Ρωμαίους ως ναυτική βάση για ρωμαϊκά πολεμικά καράβια, σε εκστρατείες κατά των πειρατών που λυμαίνονταν τις θάλασσες. Κι ακριβώς αυτή η δραστηριότητα των πειρατών στην Ανατολική Μεσόγειο ήταν που έδωσε στους Ρωμαίους την αφορμή για να καταλάβουν την Κύπρο το 58 π.Χ.

Ήδη τότε οι Πτολεμαίοι βασιλιάδες της Αιγύπτου και της Κύπρου είχαν πλέον οδηγήσει το βασίλειό τους στην παρακμή, και σ’ αυτό συνέβαλε σημαντικά η κατάσταση ανταγωνισμού κι αντιζηλιών που επικρατούσε μεταξύ των ιδίων των μελών της βασιλικής οικογένειας. Οι Πτολεμαίοι δεν ήταν σε θέση να προβάλουν καμιά ουσιαστική αντίσταση πλέον.

Όταν ένας Ρωμαίος πολίτης, ο Πόπλιος* Κλαύδιος Πούλχερ, συνελήφθη αιχμάλωτος από πειρατές, απευθύνθηκε στον βασιλιά της Κύπρου Πτολεμαίο από τον οποίο ζήτησε χρηματική ενίσχυση για να καταβάλει τα λύτρα προς επανάκτηση της ελευθερίας του. Ο Πτολεμαίος απέστειλε ένα μικρό ποσόν, που κι οι ίδιοι οι πειρατές θεώρησαν προσβλητικό. Ο Πούλχερ κατόρθωσε, ωστόσο, ν’ απελευθερωθεί και ν’ αποκτήσει, λίγο αργότερα, αξιώματα και μεγάλη δύναμη στη Ρώμη. Ενθυμούμενος την προσβλητική συμπεριφορά του Πτολεμαίου, ζήτησε να καταληφθεί η Κύπρος. Κατόρθωσε μάλιστα να αναθέσει την όλη επιχείρηση κατάληψης της Κύπρου σε έναν πολιτικό αντίπαλό του, τον Μάρκο Κάτωνα, που τον απομάκρυνε έτσι από τη Ρώμη. Ακόμη περισσότερο, ο Κάτων εστάλη μόνος για να καταλάβει την Κύπρο, χωρίς στρατό και χωρίς καμιά άλλη ενίσχυση (βλέπε λεπτομέρειες στο λήμμα Κάτων Μάρκος Πόρκιος).

Τα γεγονότα αφηγείται ο Πλούταρχος στον Βίο του Κάτωνος του Νεωτέρου. Ο Κάτων, αν και μόνος και άοπλος, κατόρθωσε πράγματι να καταλάβει την Κύπρο (58 π.Χ.) που του παρεδόθη αμαχητί και να πάρει μαζί του πίσω στη Ρώμη λάφυρα αξίας 7.000 ταλάντων και αρκετούς σκλάβους. Ο βασιλιάς της Κύπρου Πτολεμαίος (αδελφός του βασιλιά της Αιγύπτου Πτολεμαίου ΙΑ΄ Αυλητή και γιος του Πτολεμαίου Η΄ Λαθύρου) δεν είχε δεχθεί τις προτάσεις του Κάτωνος που του είχαν διαβιβαστεί από τη Ρόδο (πριν ο ίδιος έλθει στην Κύπρο αργότερα) δια του Κανιδίου Κράσσου. Συγκεκριμένα ο Κάτων πρότεινε στον Πτολεμαίο να αποσυρθεί ειρηνικά από την εξουσία επί της Κύπρου, που θα την ανελάμβαναν οι Ρωμαίοι, αλλά να παραμείνει ως αρχιερέας της Παφίας Αφροδίτης. Η θέση, βέβαια, του αρχιερέα της Αφροδίτης σήμαινε και δύναμη και πλούτο. Όμως ο Πτολεμαίος προτίμησε να αυτοκτονήσει παρά ν’ αποδεχθεί τη θέση του αρχιερέα υπό τους Ρωμαίους, χάνοντας μάλιστα τη βασιλεία. Ο θάνατός του διευκόλυνε την αποστολή του Κάτωνος, που κατέλαβε την Κύπρο εξ ονόματος της Ρώμης, χωρίς μάλιστα καμιά αντίδραση.

Βέβαια τελικά δεν είχε σημασία εάν δεν ήλθε στην Κύπρο ρωμαϊκή στρατιωτική δύναμη, προκειμένου να καταληφθεί το νησί. Ο βασιλιάς Πτολεμαίος και οι λοιπές αρχές της Κύπρου γνώριζαν ότι πίσω από τον Κανίδιο και, λίγο αργότερα, τον Βρούτο που είχε στείλει στην Κύπρο ο Κάτων, βρισκόταν έτσι κι αλλιώς η ίδια η ισχυρή Ρώμη. Η αποδοχή, τελικά, της ρωμαϊκής κυριαρχίας από τους Κυπρίους φαίνεται ότι είχε θεωρηθεί αναπόφευκτη και τυχόν αντίσταση θα σήμαινε μάταιη αιματοχυσία κι ίσως και άλλα δεινά.