Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Γεννήθηκε το 1869 στη Λεμεσό και πέθανε  στις 7 Αυγούστου του 1939 στο νοσοκομείο Ευαγγελισμός στην Αθήνα. Η κόρη του Αθηναΐς, σεβόμενη την τελευταίαν του επιθυμίαν μετέφερε τα οστά του το 1952 εις τον Οικογενειακόν τάφον των Φραγκούδηδων στη Λεμεσό, όπου σήμερα αναπαύονται ο Ερμής και η Σοφία Φραγκούδη, η οποία απεβίωσε στις 16 Νοεμβρίου του 1976.

 

Ο Γεώργιος Φραγκούδης υπήρξε μια εκκρηκτική προσωπικότητα που ξεκίνησε από τη Λεμεσό αλλά έγινε πανελλήνια γνωστός, με σημαντικότερο επίτευγμα του την Πάντειο. Ηταν εκ  των ιδρυτών της και ο πρώτος διευθυντής της Παντείου Σχολής Πολιτικών Επιστημών των Αθηνών.

 

Γεώργιος Φραγκούδης:

Βίντεο Ψηφιακός Ηρόδοτος -Αρχείο ΡΙΚ

 

 Ο πατέρας του ήταν ο Σωκράτης Φραγκούδης ήτανε γόνος της μεγάλης οικογενείας Φραγκούδη με επτανησιακές ρίζες και η μητέρα η μητέρα η Ζωήτσα που καταγόταν από την αριστοκρατική  οικογενεία Πηλαβάκη στη Λεμεσό του γένους Ντεκαγιόλα και αυτή με επτανησιακές ρίζες. Ο πατέρας του υπήρξε μέλος του Νομοθετικού Συμβουλίου επί Αγγλοκρατίας στην επαρχία Πάφου. Στη συνέχεια διετέλεσε επί Αγγλοκρατίας ο πρώτος διευθυντής της Οθωμανικής Τράπεζας στη Λεμεσό.. Η γιαγιά του Κατίνα από πλευράς του πατέρα του ήταν κόρη του Προξένου της Αγγλίας Αντώνη Βοντιτσιάνου με έδρα τη Λάρνακα, καταγωγής επίσης Κεφαλλονίτικης.

 

Σε ένα αυτοβιογραφικό του σημείωμα ο Φραγκούδης θυμάται τους δασκάλους του στην Κύπρο. 

Τον πρώτο του δάσκαλο το γέρο Νικολαϊδη, όπως τον αποκαλεί, το νεότερο δάσκαλο του Μαληκίδη αλλά και αργότερα στο σχολαρχείο τους Ανδρέα Θεμιστοκλέους και Αριστοτέλη Παλαιολόγο.

 

Οπως ο ίδιος αναφέρει στην αυτοβιογραφία του "Οι δύο αυτοί στενοί συγγενείς μου δάσκαλοι κάνανε τρομερό, συμβούλιο με τη μάνα μου πώς να με "διορθώσουν" και η πλάτη μου το ξέρει. Διορθώθηκα μονάχος μου στην ώρα μου. Μα για τους καλούς μου δασκάλους δεν έχω κανένα παράπονο· τους θυμάμαι πάντα με αγάπη και συγκίνησι, όπως και την μητέρα μου. Έτσι έπρεπε να κάνουν. Αυτά τα τέσσαρα χρόνια, του "πάνω σχολείου", παρ' όλο το ξύλο που έτρωγα και τις νηστείες που δεν έτρωγα, μου'μειναν στη ζωή μου τα ωραιότερα".

 

Στη συνέχεια σπούδασε νομικά στην Αθήνα και πολιτικές επιστήμες στο Παρίσι, όπως κι αγγλικά στο Λονδίνο.

Το 1898-1899 είχε προηγηθεί  η πολύκροτη σειρά επαναστατικών του άρθρων στην εφημερίδα «Αλήθεια» της Λεμεσού, όπου είχε κηρύξει «το πρόγραμμα του μέλλοντος για ίδρυση  ριζοσπαστικού κόμματος με την λέξιν Ένωσις αναγεγραμμένη επί της σημαίας του», προκαλώντας οξύτατη δημοσιογραφική αντιπαράθεση.

Ο Φραγκούδης ξεκίνησε ως υποστηρικτής της Ένωσης, με σωρεία άρθρα του το 1904 στη συνέχεια ωστόσο ενστερνίστηκε τις ιδέες του Ελευθερίου Βενιζέλου και πρότεινε την ίδρυση της Αυτόνομης Κύπρου, αποκηρρύσοντας την πορεία της Κύπρου προς την Ένωση. Υπ αυτή την έννοια τάχθηκε εναντίον της Εξέγερσης των Κυπρίων, τα γνωστά Οκτωβριανά. Πίστευε ότι η Κύπρος έπρεπε να γίνει αρχικά αυτόνομη υπό τον έλεγχο της Αγγλίας και στη συνέχεια να προχωρήσει προς την Ένωση, κατά το πρότυπο των Επτανήσων. Προς αυτή την κατεύθυνση ετοίμασε και προσχέδιο Συντάγματος (1933) αντλώντας από το Νομοθετικό Συμβούλιο της Κύπρου, το Σύνταγμα της Μάλτας και της Ελλάδας. Πίστευε στην ίδρυση του Cyprus State, το οποίο στην πορεία θα οδηγούσε στην Ένωση. Αντιθέτως πίστευε ότι η εξέγερση του 1931 ήταν προϊόν δημαγωγίας.  Οι Αγγλοι δεν αποδέκτηκαν αρχικά τις θέσεις τους αλλά στην ουσία τις υιοθέτησαν το 1947 με τη διενέργεια της Διασκεπτικής. Για τις θέσεις του αυτές δέκτηκε ξυλοδαρμό και απόπειρα φόνου εναντίον του, τόσο για τις θέσεις του στο Κυπριακό αλλά και άρθρα του εναντίον πχ του χαρτοπαιγνίου. 

 

Η έκθεση

Το 1898 ίδρυσε στην ελληνική πρωτεύουσα τον «Πατριωτικό Σύνδεσμο Κυπρίων» και σαν πρόεδρός του οργάνωσε το 1901 την πρώτη κυπριακή έκθεση γεωργικών προϊόντων στο Ζάππειο μέγαρο.

Η μεγάλη «Κυπριακή Έκθεσις» είχε σκοπό την προώθηση των κυπριακών γεωργικών και βιοτεχνικών προϊόντων στην Ελλάδα, αλλά κυρίως η σύσφιξη των δεσμών των δύο χώρων. Για τα εγκαίνιά της έκθεσης στις 6 Απριλίου 1901 ταξίδεψαν στην ελληνική πρωτεύουσα 120 Κύπριοι εκδρομείς και δόθηκε η ευκαιρία στην Αθήνα να γνωρίσει για πρώτη φορά τόσο καλά την Κύπρο: Διακόσιοι περίπου εκθέτες παρουσίασαν εκθέματα με τα κύρια κυπριακά προϊόντα, τις ενδυμασίες, τα χειροτεχνήματα, την πνευματική παραγωγή, τις αρχαιότητες, ενώ παράλληλα είχε στηθεί κυπριακός αργαλειός και χορευτές χόρευαν κυπριακούς χορούς και αντάλλασσαν «τσιαττιστά». Η έκθεση αυτή συνδυάστηκε με Πανελλήνιους αγώνες στους οποίους πήραν μέρος οι υφιστάμενοι τότε κυπριακοί Γυμναστικοί Σύλλογοι. Κατά τη διάρκεια των εορταστικών εκδηλώσεων χαιρέτησε τους εκθέτες και αθλητές ο ποιητής Κωστής Παλαμάς με το ποίημά του «Καλῶς μᾶς ἤρθατε παιδιά». Περιλαμβάνεται στη συλλογή "Η πολιτεία και η μοναξιά" που εκδόθηκε το 1912, η πρώτη του όμως δημοσίευση έγινε σ' ένα τεύχος της Εφημερίδας των Κυριών με ημερομηνία 15 Απριλίου 1901

 

ΚΥΠΡΟΣ

 

Καλώς μας ήρθατε, παιδιά! Στην Κύπρο την αέρινη,
Στη Μακαρία γη,
Στάζει το μέλι διαλεχτό σαν πρώτα; Ακόμα γίνεται
Τ' ολόγλυκο κρασί;

 

Η χαρουπιά η ολόχλωρη λέει τα παληά και τ' άξια
Της αργυρής εληάς;
Και τ' αηδόνι τραγουδεί στην ευωδιά του λάδανου
Τα πάθη της καρδιάς;

Κ' οι ακρογιαλιές λαχταριστές, τ' αραξοβόλια ολόβαθα
Και τ' ακροτόπια ορθά,
Το καρτερούνε της θεάς το υπέρκαλο ξαγνάντεμα
Και δεύτερη φορά;

 

Καλώς μας ήρθατε, παιδιά! Στην Κύπρο την αέρινη,
Στη Μακαρία γη.
Στ' ωραίο πολύπαθο κορμί η αγνή ψυχή δεν έσβυσε.
Και ζη, και ζη, και ζη!

 

 

Δημοσιογράφος 

Ο Γ. Φραγκούδης ως  δημοσιογράφος υπήρξε διευθυντής της εφημερίδας Μεταρρύθμισις το 1904-5 και 1921-3. Το 1920 εξέδωσε στη Λεμεσό, για σύντομο χρόνο, την εφημερίδα Φῶς. Λόγω της πολιτικής του αρθρογραφίας στην πρώτη εφημερίδα διώχθηκε, φυλακίστηκε και υπέστη δολοφονική επίθεση. Έτσι, το 1905 έφυγε από την Αθήνα και εγκαταστάθηκε στην Αλεξάνδρεια (1905-1910) και ύστερα στο Χαρτούμ (1911-1916). Όταν επέστρεψε στην Αθήνα ασχολήθηκε ξανά με την πολιτική. Διετέλεσε βουλευτής Αθηνών το 1923 και κοσμήτορας της Βουλής των Ελλήνων.

 

Η ίδρυση της Παντείου

Η ίδρυση της Παντείου συνδέεται με τον Γεώργιο Σ. Φραγκούδη. Ο δεύτερος με τον οποίο συνδέεται η ίδρυση της Παντείου ήταν ο Αλέξανδρος Ι. Πάντος (1888-1930) από ευκατάστατη οικογένεια του Βόλου. Σπούδασε και αυτός Νομικά στην Αθήνα και ύστερα Πολιτικές Επιστήμες στο Παρίσι, στην «Ελευθέρα Σχολή Πολιτικών Επιστημών των Παρισίων» (Sciences Po). Το κοινό όραμα των δύο ανδρών ήταν η ίδρυση στην Ελλάδα μιας Σχολής Πολιτικών Επι­στημών, όπως αυτή του Παρισιού.

 

Ο Πάντος, πεθαίνοντας έδινε την οικονομική δυνατότητα να ολοκληρωθεί το όραμα, αφού άφηνε ολόκληρη σχεδόν την περιουσία του για την ίδρυση στην Ελλάδα «Σχολής Πολιτικών Επιστημών» κατά το σύστημα της «Ελευθέρας Σχολής Πολιτικών Επιστημών των Παρισίων».

 

Προωθώντας τις μεταρρυθμιστικές του ιδέες, ο Φραγκούδης, ισχυρό στέλεχος των Φιλελευθέρων, ίδρυσε το 1924 την Εταιρία «Εκπαιδευτική Αναγέννηση» εντοπίζοντας έτσι στην Εκπαίδευση και μάλιστα στην «Ανωτάτη» το χώρο των αναγκαίων μεταρρυθμιστικών αλλαγών. Δηλωμένος σκοπός ήταν η μόρφωση της ιθύνουσας τάξης. Όπως επανειλημμένα διακήρυττε: «Εάν είναι αληθές ότι δια της εκπαιδεύ­σεως και μόνον είναι δυνατόν να αναδημιουργηθή η Ελληνική πατρίς, η ίδρυσις της Σχολής (εννοεί αυτήν που αργότερα έγινε Πάντειος) θα δώση το σύνθημα της εθνικής αναπλάσεως δια της δημιουργίας εστίας μελετών των εθνικών ζητημάτων και βήματος ανωτέρας μεταρρυθμιστικής διδασκαλίας». Για την πραγματοποίηση αυτού του στόχου, ο Γ. Φραγκούδης μέσα από την «Εκπαιδευτική Αναγέννηση» ίδρυ­σε τη Σχολή Πολιτικών Επιστημών. Φιλοδόξησε να απο­τελέσει αυτή για την Ελλάδα ό,τι ήταν η «Ελευθέρα Σχολή Πολιτικών Επιστημών» που υπήρξε εστία ανάπλασης της Γαλλικής Διοίκησης και παγκόσμιας σημασίας Ίδρυμα. Δικαιολογώντας λίγο αργότερα την ίδρυση της, έγραφε: «Με τοιαύτας σκέψεις ιδρύθη η Σχολή των Πολιτικών, Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών, εις την οποίαν θα εδίδασκον άνδρες μεταξύ των αρίστων Ελλήνων και η οποία θα αποβεί ανωτέρα Ακαδημία ηθικής μορφώσεως και αναδημιουργίας».

 

Στις 2 Ιανουαρίου 1927, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης έθετε τον θεμέλιο λίθο του κεντρικού κτιρίου, που βρίσκεται σήμερα στη λεωφό­ρο Συγγρού. Δύο πρόεδροι της Ελληνικής Δημοκρατίας υπήρξαν διαπρεπείς καθηγητές της Σχολής: ο Μ. Στασινόπουλος που διετέλεσε και πρώτος Πρύτανης της Σχο­λής (1952-1958) και ο Κ. Τσάτσος. Και άλλοι βέβαια καθη­γητές της αναδείχθηκαν σε ακαδημαϊκούς, ενώ μια πλειάδα απ' αυτούς κράτησαν κατά καιρούς ή κρατούν ακόμα σημαντικές ηγετικές θέσεις στην πολιτική και γενικά δια­κρίνονται για τον σημαντικό ρόλο τους στη δημόσια ζωή της χώρας.

 

Το κτήριο της πρυτανείας του Παντείου Πανεπιστημίου

Η ανέγερση του πρώτου κτιρίου της δεν στάθηκε εύκολη. Ο Γ. Φραγκούδης για να εξεύρει τα αναγκαία χρήματα έκανε επανειλημμένες εκκλήσεις στο εσωτερικό και εξω­τερικό και αναγκάστηκε να ταξιδέψει και ο ίδιος για να πείσει τους ομογενείς της Αμερικής κυρίως, να ενισχύσουν το έργο τους.

 

Τα μαθήματα αρχίζουν επίσημα στις 18 Νοεμβρίου 1930 με την παρουσία του πρωθυπουργού Ελευθέριου Βενιζέλου. Ο ίδιος φιλοδόξησε να είναι ο πρώτος καθηγητής της Σχο­λής και υπήρξε ο πρώτος δωρητής της. Παράλληλα, ο θάνατος και προπαντός η τελευταία βού­ληση του Αλ. Πάντου, που πέθανε τον Ιούνιο του 1930, ήρθε να βοηθήσει αποφασιστικά. Επιθυμία του ήταν με το κληροδότημα που άφηνε να ιδρυθεί Σχολή Πολιτικών Επιστημών. Χάρη στην πειστικότητα και τον ενθουσιασμό του εμψυ­χωτή της ιδέας Γ. Φραγκούδη, αλλά και τη διορατικότητα και την ετοιμότητα του Ελ. Βενιζέλου που σαν πρωθυ­πουργός ήταν εκτελεστής της διαθήκης Πάντου, το κλη­ροδότημα με το κτίριο της «Εκπαιδευτικής Αναγέννησης» συγχωνεύονται το 1931 στην «Πάντειο Σχολή Πολιτικών Επιστημών».

 

Έτσι το αρχικό όραμα των δύο ανδρών γίνεται πραγματι­κότητα. Η Πάντειος Σχολή Πολιτικών Επιστημών λειτουργεί ως ΝΠΙΔ και ο πρώτος κανονισμός της ψηφίζεται το 1933. Μ' αυτόν δημιουργούνται δυο τμήματα: Το Πολιτικό-Ιστορικό, που είχε δέκα τακτικές και έξι έκτακτες έδρες και το Κοινωνικό-Οικονομικό που είχε εννέα τακτικές και πέντε έκτακτες έδρες. Η φοίτηση προβλέπεται τριε­τής. Η Σχολή απονέμει πτυχίο και επίσης προβλέπεται και η απονομή διδακτορικού διπλώματος. Ο πλούτος των μαθημάτων και οι διακεκριμένοι καθηγητές που αποτέλεσαν το πρώτο διδακτικό προσωπικό (Αμαντος, Ευελπίδης, Καλλιτσουνάκης, Κεραμόπουλος, Κανελλόπουλος, Κουγέας, Κουτούπης, Λούβαρης, Σγουρίτσας, Σεφεριάδης, Σιδερής, Τσάτσος κ.ά. συνέβαλαν στο να καθιερωθεί γρήγορα η Σχολή, το 1936, σαν αυτοτελές Ίδρυμα Ανω­τάτης Εκπαίδευσης, ισότιμο προς τα Πανεπιστήμια και τις άλλες Ανώτατες Σχολές.

 

Το 1963 εισάγεται η παραδοσιακή μορφή πανεπιστημιακής οργάνωσης στη Σχολή, η φοίτηση γίνεται τετραετής και τα τμήματα της σχολής μετονομάζονται σε: α) Πολιτικής Επιστήμης και β) Δημόσιας διοίκησης.

 

Το 1983 η Σχολή κατατέμνεται σε τρία Τμήματα: α) Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σπουδών, β) Δημόσιας Διοίκησης και γ) Κοινωνιολογίας.

 

Το 1989 μετονομάζεται σε Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών.

 

Συγγραφικό έργο

Ο Γεώργιος Φραγκούδης έγραψε και εξέδωσε τόσο μελέτες όσο και λογοτεχνικά έργα, μεταξύ των οποίων τα πιο κάτω:

 

1. Ἑλληνικά Πολιτεύματα, 1821-1864 (1887)
2. Κύπρις (ιστορία, τοπογραφία, 1890)
3. Τά  Ὄνειρα (μυθιστόρημα, 1894)
4. Ἡ Κωνσταντινούπολις (1900)
5. Ἱστορία τοῦ  ἀρχιεπισκοπικοῦ ζητήματος Κύπρου (1911)
6. Τό Ρωμαίικο (ιστορικοψυχολογική μελέτη, 1925)
7. Τό Ἑλληνικόν Ἔθνος (1925۠ το ίδιο εξεδόθη και στην αγγλική)
8. Ἑλληνικά Προβλήματα (1927).
9. Ἡ Κύπρος αὐτόνομος (1933۠ ίδιο εξεδόθη και στην αγγλική)
10. Ἐκπαιδευτική Μεταρρύθμισις (1938)
11. Ἱστορία καί Γενεαλογία τῆς μεγάλης κυπριακῆς οἰκογενείας Φραγκούδη καί τῶν συγγενικῶν οἰκογενειῶν (1939).
12. Ἡ ἃλωσις τῆς Κύπρου ὑπό τῶν Τούρκων (χ.χ.ε.)

 

 Ο Γεώργιος Φραγκούδης ασχολήθηκε και με μεταφράσεις.

 

Πηγές:

1. Μεγάλη Κυριακή Εγκυκλοπαίδεια

2. Μηχανή του χρόνου: Γεώργιος φραγκούδης

3. Πέτρου Παπαπολυβίου: Γεώργιος Φραγκούδης