Τίμιος Σταυρός, Παρεκκλησιά

Image

Η εκκλησία του Τιμίου Σταυρού στην Παρεκκλησσιά της επαρχίας Λεμεσού είναι του τύπου του μονόκλιτου με τρούλλο. Η δυτική καμάρα της εκκλησίας επεκτάθηκε στα δυτικά. Δεν είναι γνωστό πότε κτίσθηκε. Τα λίγα μορφολογικά στοιχεία που σώθηκαν από τις μεταγενέστερες επεμβάσεις βοηθούν στη χρονολόγηση της εκκλησίας στον 16ο αιώνα.

 

Δεν είναι γνωστό αν είχε διακοσμηθεί ολόκληρη με τοιχογραφίες. Σήμερα τοιχογραφίες σώζονται στην αψίδα, την ανατολική καμάρα και το ανατολικό τμήμα του νότιου και του βόρειου τοίχου. Στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας σώζεται η Θεοτόκος ένθρονος βρεφοκρατούσα μεταξύ των αρχαγγέλων. Ο αρχάγγελος στα δεξιά της Θεοτόκου έχει καταστραφεί σχεδόν τελείως. Μεταξύ της Θεοτόκου και του αρχαγγέλου εικονίζεται γονυπετής ένας ιππότης, προφανώς ο δωρητής. Σε καλή σχετικά κατάσταση σώζεται ο αρχάγγελος στ' αριστερά της Θεοτόκου που κρατεί θυμιατήριο και θυμιά. Στον ημικυλινδρικό τοίχο της αψίδας εικονίζετο η Κοινωνία των Αποστόλων. Σήμερα σώζεται μόνο το δεξιό μισό που εικονίζει το Πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες. Από το αριστερό μισό σώθηκαν μόνο το κεφάλι του Χριστού και δυο άγγελοι.

 

Στην ανατολική καμάρα είναι ζωγραφισμένοι δέκα Οίκοι του Ακαθίστου. Η εικονογραφική διάταξη δεν είναι η συνηθισμένη και είναι άγνωστο αν οι υπόλοιποι Οίκοι ήταν ζωγραφισμένοι στον νότιο και τον βόρειο τοίχο και τη δυτική καμάρα. Στο βόρειο μισό της ανατολικής καμάρας, που χωρίζεται σε δυο ζώνες, είναι ζωγραφισμένοι τέσσερις Οίκοι. Στην πάνω ζώνη εικονίζονται οι Οίκοι  Ἄγγελος Πρωτοστάτης και Ζάλην ἔνδόθεν ἔχων και κάτω  Ἤκουσαν οἱ Ποιμένες και Κήρυκες Θεοφόροι, δηλαδή οι Οίκοι 1, 6, 7 και 10, και στο νότιο μισό αδιάγνωστοι Οίκοι και Ἴδον Παῖδες Χαλδαίων. Στην πιο κάτω ζώνη Μέλλοντος Συμεῶνος και Λάμψας ἐν τῇ Αἰγύπτ.  Άλλες δυο σκηνές εικονίζονται χαμηλότερα, ίσως Ρήτορας πολυφθόγγους, και μια αδιάγνωστη. Πιο χαμηλά στον νότιο τοίχο εικονίζονται οι Πειρασμοί του Χριστού, ενώ στον βόρειο τοίχο εικονίζονται η Σφαγή των νηπίων και η Βάπτιση του Χριστού.

 

Στο τύμπανο του κεντρικού τυφλού τόξου του βόρειου τοίχου εικονίζεται ο αρχάγγελος Μιχαήλ σε υπερφυσικό μέγεθος και δυο μοναχοί ποιητές, ίσως ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός και ο Κοσμάς ο Μαϊουμάς. Στον νότιο τοίχο εικονίζονται οι απόστολοι Πέτρος και Παύλος στ' ανατολικά του παραθύρου και ο άγιος Γεώργιος στα δυτικά.

 

Η τέχνη των τοιχογραφιών αυτών είναι έντονα επηρεασμένη από την ιταλική ζωγραφική. Ο άγνωστος ζωγράφος προσπαθεί να μιμηθεί ή να αντιγράψει τις τοιχογραφίες του Ακαθίστου  Ύμνου στο παρεκκλήσι του Ακαθίστου  Ύμνου του μοναστηριού του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή στον Καλοπαναγιώτη. Είναι όμως λιγότερο ταλαντούχος από τον ζωγράφο του παρεκκλησίου του Ακαθίστου και δεν κατορθώνει να αποδώσει σωστά τις αναλογίες και την τρίτη διάσταση.