Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Χωριό της επαρχίας Λάρνακας, περί τα 8 χμ. βόρεια της πόλης της Λάρνακας.

Τα Κελλιά είναι κτισμένα στην πεδιάδα της Λάρνακας, σε μέσο υψόμετρο 40 μέτρων. Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού απαντάται μια τεράστια ποικιλία γεωλογικών αποθέσεων που περιλαμβάνουν μάργες, κρητίδες, μαργαϊκές κρητίδες, κρητιδικές μάργες, ασβεστολιθικούς ψαμμίτες, μαργαϊκούς ασβεστόλιθους, πρόσφατες αλλουβιακές αποθέσεις και λάβες. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν φαιοχώματα, ξερορεντζίνες, ασβεστούχα και προσχωσιγενή εδάφη.

Τα Κελλιά δέχονται μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 340 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή τους καλλιεργούνται κυρίως τα δημητριακά και τα νομευτικά φυτά. Η κτηνοτροφία είναι αρκετά ανεπτυγμένη.

Από συγκοινωνιακής απόψεως, τα Κελλιά συνδέονται στα βόρεια με το χωριό Τρούλλοι (περί τα 6,5 χμ.), και στα νότια με το χωριό Λειβάδια (περί τα 2,5 χμ.) και μέσω του με την πόλη της Λάρνακας. Συνδέονται επίσης στα βορειοανατολικά με το χωριό Βορόκλινη (περί τα 4 χμ.).

Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Ο πληθυσμός του χωριού γνώρισε σταθερή αύξηση από το 1881 μέχρι το 1973. Σ' αυτό συνέβαλε η καλή οδική του σύνδεση και η γειτνίασή του με την πόλη της Λάρνακας, η οποία πρόσφερε εργοδότηση σε αρκετούς κατοίκους του χωριού. Μετά την τουρκική εισβολή του 1974, οι Τουρκοκύπριοι κάτοικοι των Κελλιών εξαναγκάστηκαν από την εξτρεμιστική ηγεσία τους να εγκαταλείψουν το χωριό τους και να μεταφερθούν μαζί με όλους τους άλλους Τουρκοκυπρίους των ελεύθερων περιοχών για εγκατάσταση στις κατεχόμενες περιοχές. Η μεταφορά τους έγινε νωρίς το 1975. Το 1976 εγκαταστάθηκαν στο χωριό Ελληνοκύπριοι πρόσφυγες. Στην περιοχή του χωριού δημιουργήθηκε και προσφυγικός συνοικισμός αυτοστέγασης.

Όπως και το χωριό Κελλάκι, έτσι και τα Κελλιά φαίνεται ότι είχαν πάρει το όνομά τους από κελλιά μοναχών που ασκήτευαν στην περιοχή πριν δημιουργηθεί εκεί ο οικισμός. Τούτο σημαίνει ότι το χωριό είχε κτιστεί κατά την περίοδο της βυζαντινής κυριαρχίας.

Στις πηγές το χωριό αναφέρεται κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, οπότε για σύντομο διάστημα ανήκε στη γνωστή μεσαιωνική οικογένεια Γούρρη. Με τη γαλλική του ονομασία Queille ή Queillie, αναφέρεται από τον Μας Λατρί σαν φέουδο που ανήκε στη γενουατική οικογένεια Bonvicini. Τα Κελλιά αναφέρει, με την ίδια ονομασία, ο μεσαιωνικός χρονογράφος Λεόντιος Μαχαιράς, ως ένα από τα χωρία της περιοχής γύρω από τη Λάρνακα που είχαν πυρποληθεί από τους Σαρακηνούς κατά την εισβολή τους στην Κύπρο το 1425: ... Καί τήν παρασκευγήν εἰς τάς δέκα αὐγούστου ἐφέρασιν μαντάτον τοῦ ρηγός [του   Ιανού] τό μεσομέριν, τό πώς οἱ Σαρακηνοί ἐκάψαν τά Κελλιά καί τήν 'Αραδίππου, καί οὗλον τό ἀπλίκιν τό δεσποτικόν, καί τό ἀπλίκιν τοῦ πύργου τῆς Αλικῆς, καί τήν Ἀγρίνουν, καί τήν Βρωμολαξίαν καί τό Κίτιν... (Μαχαιράς, Χρονικόν, παρ. 657).

Βλέπε λήμμα: Μαμελούκοι και Κύπρος

Ο Φλώριος Βουστρώνιος (16ος αιώνας) αναφέρει τα Κελλιά (γράφοντάς τα: Chieglia) ως φέουδο κατά την περίοδο της Φραγκοκατίας και σημειώνει τη λεηλασία του από τους Μαμελούκους τον Αύγουστο του 1425. Δίνει επίσης την πληροφορία ότι: Κατά την αναδιανομή των φέουδων που έκανε ο βασιλιάς της Κύπρου Ιάκωβος Β΄ μετά την άνοδό του στο θρόνο το 1460, τα Κελλιά δόθηκαν στον αξιωματούχο Φίλιππο Μιστακιέλ, μαζί με άλλο ένα χωριό, τη Χάρτζια. Όμως ο Φλώριος σημειώνει επίσης ότι τότε τα Κελλιά είχαν παραχωρηθεί και σε κάποιον άλλο, τον ιερωμένο αδελφό Ιωάννη Αλτοτέ. Εάν δεν επρόκειτο για παραχώρηση του ίδιου χωριού σε δύο άτομα στη βάση της συνιδιοκτησίας (κάτι όχι ασύνηθες), τότε θα πρέπει να θεωρήσουμε ότι υπήρχε στην Κύπρο και άλλο χωριό με το ίδιο όνομα.

Τα Κελλιά μνημονεύονται και στις ασσίζες.

Το χωριό σταδιακά εκτουρκίστηκε κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Εκτός όμως από την αρχική του ονομασία, που επιβίωσε παρά το ότι οι Τουρκοκύπριοι κάτοικοί του το ονόμαζαν διαφορετικά , στο χωριό σώθηκε κι ένα σημαντικό βυζαντινό μνημείο: πρόκειται για την ενδιαφέρουσα εκκλησία του Αγίου Αντωνίου.

Βλέπε λήμμα: Άγιος Αντώνιος Κελλιά

Σε παλαιούς χάρτες το χωριό είναι σημειωμένο ως Chielia ή και Chidia.

Στο παλαιό τουρκικό κοιμητήριο του χωριού υπάρχουν επιγραφές σε ταφόπετρες στην προ του Ατατούρκ τουρκική γραφή. Οι Τουρκοκύπριοι κάτοικοι του χωριού το ονόμαζαν Yildirim, που σημαίνει φωτεινό. Όταν εξαναγκάστηκαν, νωρίς το 1975, να εγκαταλείψουν το χωριό και να μεταβούν στις κατεχόμενες από τα τουρκικά στρατεύματα εισβολής περιοχές της Κύπρου, οι Τουρκοκύπριοι κάτοικοι των Κελλιών εγκαταστάθηκαν στο κατεχόμενο χωριό Μηλιά της επαρχίας Αμμοχώστου (νοτιοανατολικά του Λευκονοίκου) οι περισσότεροι. Πήραν μαζί τους και το όνομα που είχαν δώσει στα Κελλιά, μετονομάζοντας το χωριό Μηλιά σε Yildirim.

Στα Κελλιά ήταν σχετικά ανεπτυγμένη η τέχνη της καλαθοπλεκτικής.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια