Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Το Προεδρικό Μέγαρο στη Λευκωσία ήταν προηγουμένως το Κυβερνείο, όπου διέμενε ο Βρετανός Κυβερνήτης της Κύπρου κατά την εποχή της Αγγλοκρατίας (1878-1960).

Βλέπε λήμμα: Αγγλοκρατία

Ο πρώτος Άγγλος Ύπατος Αρμοστής Σερ Γκάρνετ Γούλσλεϋ, που ήλθε στην Κύπρο τον Ιούλιο του 1878, έμενε προσωρινά στο Μετόχι της Μονής Κύκκου, έξω από τα τείχη της Λευκωσίας. Σύντομα άλλαξε την προσωρινή διαμονή του και κατοίκησε στο Αρμοστείο, που ήταν ένα ξύλινο σπίτι που εισήχθηκε από το εξωτερικό και τοποθετήθηκε στο χώρο, όπου βρίσκεται σήμερα το Προεδρικό Μέγαρο.

Το 1925 το Αρμοστείο μετονομάστηκε σε Κυβερνείο.

Το Κυβερνείο

Το αρχικό κτίριο του μεγάρου ήταν μια προκατασκευασμένη δομή που ανεγέρθηκε τον Νοέμβριο του 1878 σε μια τοποθεσία γνωστή ως Λόφος των Φιδιών. Το κτίριο εστάλη από το πολεμικό γραφείο του Λονδίνου προς την Κεϋλάνη (τότε βρετανική αποικία, η σημερινή Σρι Λάνκα), τον αρχικό προορισμό του κτιρίου. Αλλά όταν το πλοίο που μετέφερε το κτίριο έφτασε στο Πορτ Σάιντ οι αρχές της Κεϋλάνης δεν είχαν πια ανάγκη το κτίριο, και έτσι μεταφέρθηκε στην Κύπρο. Το κτίριο έφτασε στη Λάρνακα και μεταφέρθηκε στη Λευκωσία φορτωμένο με κουτιά στις πλάτες των καμηλών. Αφού οικοδομήθηκε, ο ξύλινος του σκελετός επενδίθηκε με πέτρα.

Στη λαϊκή εξέγερση των Οκτωβριανών του 1931 το Κυβερνείο καταστράφηκε από πυρκαγιά και αποφασίστηκε να κτιστεί ένα καινούριο Κυβερνείο βασισμένο σε παραδοσιακά αρχιτεκτονικά στοιχεία του τόπου. Ο κυβερνήτης σερ Ρόναλντ Στορς έθεσε σε ισχύ έναν ειδικό νόμο ο οποίος υποχρέωνε τους Ελληνοκύπριους κατοίκους να πληρώσουν με δικά τους έξοδα την κατασκευή ενός νέου κυβερνητικού οίκου. Το απαιτούμενο ποσό για την κατασκευή ήταν 34.315 λίρες, και έπρεπε να καταβληθούν μέχρι τις 30 Ιουνίου 1932. Τα ποσά που απαιτήθηκαν από διάφορες πόλεις περιελάμβαναν 14.000 λίρες από τη Λευκωσία, 5.500 λίρες από τη Λεμεσό, 5.000 λίρες από την Αμμόχωστο, 2.000 λίρες από τη Λάρνακα, 500 λίρες από την Πάφο, και 6.315 λίρες από τα υπόλοιπα χωριά.

Βλέπε λήμμα: Οκτωβριανά

Αρχιτεκτονική

Το νέο κτίριο σχεδιάστηκε από τον Μόρις Ουέμπ της εταιρείας Sir Aston Webb & Sons του Ουεστμίνστερ στο Λονδίνο. Την κατασκευή ανέλαβαν οι εταιρίες J V Hamilton και L F Weldon του Τμήματος Δημοσίων Έργων στη Λευκωσία. Προηγήθηκαν επισκέψεις σε διάφορα παραδοσιακά κτίρια στην Κύπρο, όπου επισημάνθηκαν και αντιγράφηκαν αξιόλογα τοπικά παραδοσιακά στοιχεία αρχιτεκτονικής.Η κύρια δομή χτίστηκε από ψαμμίτη Γερόλακκου, ενώ για τις σκάλες χρησιμοποιήθηκε σκληρότερος ψαμμίτης από την Λεμεσό. Η κατασκευή ολοκληρώθηκε το 1937, με συνολικό κόστος 70.000 λιρών.

Βυζαντινά και γοτθικά στοιχεία, αλλά και λίγα τουρκικά, συνθέτουν την αρχιτεκτονική του κτιρίου. Η σειρά των κιόνων του ισογείου και του άνω ορόφου βασίζονται σε παρόμοια κατασκευή στο Μοναστήρι της Αχειροποιήτου κοντά στη Λάπηθο. Τα σκαλισμένα κιονόκρανα και οι βάσεις των κιόνων επιλέγηκαν από σχέδια από την Κυθρέα, τη Λάμπουσα και τη Λευκωσία. Οι αναλογίες του πύργου στο κέντρο του κτιρίου είναι παρμένες από το Κάστρο του Κολοσσιού. Στο πρωτότυπο σχέδιο η οροφή του κάστρου προβλεπόταν να γίνει με κεραμίδια σε σχήμα πυραμίδας, αλλά για ορισμένους πρακτικούς λόγους και για να υπάρξει ένα επιπρόσθετο βυζαντινό στοιχείο στην οικοδομή αντικαταστάθηκε με θόλο.

Στη νότια πλευρά του κτιρίου προέχουν δυο σειρές από τέσσερις υδροροές. Οι χαμηλότερες τέσσερις παριστάνουν ανθρώπινες μορφές. Προσωποποιούν το γενικό επιστάτη του έργου, τον αρχικτίστη, τον αρχιξυλουργό και τον «άγνωστο» εργάτη. Οι άλλες τέσσερις υδρορρόες, που βρίσκονται πιο ψηλά, παριστάνουν τα τότε βασικά ζώα της Κύπρου, το βόδι, το γαϊδούρι, την καμήλα και το πρόβατο. Για τη γενική κατασκευή του κτιρίου χρησιμοποιήθηκε ειδική πέτρα (πουρόπετρα) από το Γερόλακκο για το απαλό γκριζοκίτρινο χρώμα της, τη σκληρότητα και την αντοχή της. Στους εσωτερικούς χώρους, (τζάκια, σκάλες κλπ.), χρησιμοποιήθηκε ασβεστόλιθος από την περιοχή της Λεμεσού.

Αρκετή προσοχή στο κτίσιμο του Κυβερνείου δόθηκε, επίσης, σε ό,τι αφορά τη ξυλεία. Χρησιμοποιήθηκε ξύλο από τα κυπριακά δάση (ευκάλυπτος, πεύκος, πλάτανος, κυπαρίσσι, καρυδιά, συκαμινιά) και από διάφορα μέρη της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, όπως για παράδειγμα από τη Βούρμα και τον Καναδά. Η πόρτα της κύριας εισόδου του Κυβερνείου κατασκευάστηκε με πρότυπο την πόρτα του Μοναστηριού του Αγίου Χρυσοστόμου, που βρίσκεται στην οροσειρά του Πενταδακτύλου.

Βλέπε λήμμα: Ιωάννης Χρυσόστομος- Κουτσοβέντης

Κάθε φύλλο σχηματίσθηκε από τουλάχιστο 288 μικρά ξύλινα κομμάτια από έξι διαφορετικά δένδρα, που ενώνονταν μεταξύ τους χωρίς να χρησιμοποιηθούν καρφιά ή βίδες. Έτσι αποφεύχθηκε η πιθανή στρέβλωσή τους. Τα σκαλιστά δοκάρια και οι καλαμένιες ψάθες της οροφής ήταν καθαρά Κυπριακής προέλευσης. Τα υποστηρίγματα των δοκών της οροφής στα κύρια δωμάτια είχαν αφαιρεθεί από παλαιό σπίτι που είχε κατεδαφιστεί. Ορισμένα διακοσμητικά στοιχεία εντός του κτιρίου, και κυρίως στη σκάλα ανόδου στον άνω όροφο, ήσαν αντιγραφές αρχαίων αντικειμένων, ενώ οι κουρτίνες ήσαν κεντημένες στο χέρι κε Κυπριακά διακοσμητικά στοιχεία.

Προεδρικό Μέγαρο της Κυπριακής Δημοκρατίας

Μετά την ανεξαρτησία της Κύπρου και την αναχώρηση του Άγγλου Κυβερνήτη το 1960, το Κυβερνείο καθιερώθηκε ως το επίσημο Προεδρικό Μέγαρο της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Το Προεδρικό Μέγαρο καταστράφηκε στις 15 Ιουλίου 1974, κατά το πραξικόπημα εναντίον του Εθνάρχη Μακαρίου. Τα πάντα κάηκαν, εκτός από τους όρθιους τοίχους που και αυτοί υπέστησαν ζημιές από την πυρκαγιά. Ανοικοδομήθηκε λίγα χρόνια αργότερα από το Τμήμα Δημοσίων Έργων και το αρχιτεκτονικό γραφείο των Αδελφών Φιλίππου με οικονομική χορηγία από την Ελλάδα και χρησιμοποιείται ξανά από το 1979 ως γραφείο και κατοικία του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Το Βρετανικό οικόσημο και ο θυρεός της Κυπριακής Δημοκρατίας

Μεταξύ των πιο σημαντικών χαρακτηριστικών του μεγάρου είναι το Βρετανικό οικόσημο, και τέσσερα γκαργκόιλ (gargoyle) με ανθρώπινα κεφάλια που απεικονίζουν τον Βρετανό Γενικό εργοδηγό ο οποίος ήταν ο υπεύθυνος της κατασκευής, τον αρχηγό της κατασκευής, τον επικεφαλή ξυλουργό και έναν εργάτη.

Ο θυρεός της Κυπριακής Δημοκρατίας αναρτήθηκε για πρώτη φορά στο προεδρικό μέγαρο, την Τρίτη 1η Οκτωβρίου 2013, στην 53η επέτειο της Κυπριακής Ανεξαρτησίας. Τοποθετήθηκε πάνω από εκείνον της Βρετανίας, δεδομένου ότι στο προεδρικό στεγαζόταν το Κυβερνείο κατά την εποχή της Αγγλοκρατίας (1878-1960) και ο θυρεός της Βρετανικής Αποικιοκρατίας δεν αφαιρέθηκε, γιατί το προεδρικό μεγάρο είναι διατηρητέο κτίριο. Παριστάνει ένα λευκό περιστέρι που φέρει στο ράμφος του ένα κλαδί ελιάς. Το περιστέρι, όπως φαίνεται και στην κυπριακή σημαία, τίθεται εντός μιας ασπίδας στο κίτρινο χρώμα του χαλκού, του μετάλλου εκείνου που είναι άμεσα συνδεδεμένο με την μακραίωνη ιστορία της Κύπρου. Στο κάτω μέρος της ασπίδας αναγράφεται το έτος εγκαθίδρυσης της Κυπριακής Δημοκρατίας, 1960. Την ασπίδα πλαισιώνουν δύο πράσινα κλαδιά ελιάς με καρπούς, που μαζί με το λευκό περιστέρι αποτελούν ανεξίτηλα σύμβολα ειρήνης.

Η ανάρτηση του θυρεού είχε ανακοινωθεί από τον πρόεδρο Νίκο Αναστασιάδη κατά την ανάληψη των καθηκόντων του.

Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης