Πολιτικό
Πολιτικό- Politiko. Χωριό της επαρχίας Λευκωσίας, περί τα 21 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της πόλης της Λευκωσίας.
Το Πολιτικόν είναι κτισμένο σε μέσο υψόμετρο 390 μέτρων. Το υψόμετρο στην περιοχή του γενικά αυξάνεται από τα βόρεια προς τα νότια όπου γίνεται βουνίσιο και φθάνει τα 827 μέτρα. Το τοπίο είναι διαμελισμένο από τους μικρούς παραπόταμους του Πηδιά που ρέουν στην περιοχή.
Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι λάβες του Οφιολιθικού Συμπλέγματος του Τροόδους, οι αποθέσεις του σχηματισμού Λευκάρων (κρητίδες, μάργες και κερατόλιθοι), οι υφαλογενείς ασβεστόλιθοι του σχηματισμού Κορωνιάς, οι αποθέσεις του σχηματισμού Πάχνας (εναλλασσόμενες στρώσεις κρητίδων, μαργών και ψαμμιτών), το Σύναγμα (αποθέσεις άμμων και χαλικιών της Πλειστόκαινης περιόδου) και οι αποθέσεις του σχηματισμού Λευκωσίας (ασβεστολιθικοί ψαμμίτες, κροκάλες και ψαμμιτικές μάργες). Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν φαιοχώματα, ασβεστούχα εδάφη και ερυθρογαίες.
Στην περιοχή του καλλιεργούνται τα σιτηρά, τα νομευτικά φυτά, οι ελιές, τα εσπεριδοειδή, διάφορα φρουτόδεντρα (καϊσιές, χρυσομηλιές, συκιές), τα κουκιά και λίγα αμπέλια οινοποιησίμων ποικιλιών. Η μεγαλύτερη ωστόσο έκταση του χωρίου είναι ακαλλιέργητη και καταλαμβάνεται από ποικίλη φυσική βλάστηση, που είναι πυκνότερη στο νότιο τμήμα του. Τα κύρια είδη βλάστησης που απαντώνται είναι τα πεύκα, οι ξισταρκές και το θυμάρι.
Το Πολιτικόν συνδέεται στα βόρεια με το χωριό Επισκοπειόν (περί τα 2 χμ.) και μέσω του με την πόλη της Λευκωσίας.
Το χωριό γνώρισε πληθυσμιακές αυξομειώσεις. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:
| Χρονολογία | Κάτοικοι |
|---|---|
| 1881 | 140 |
| 1891 | 152 |
| 1901 | 171 |
| 1911 | 198 |
| 1921 | 221 |
| 1931 | 210 |
| 1946 | 281 |
| 1960 | 248 |
| 1973 | 247 |
| 1976 | 303 |
| 1982 | 309 |
| 1992 | 336 |
| 2001 | 369 |
| 2011 | 419 |
| 2021 | 420 |
Στον πληθυσμό του 1982 περιλαμβάνονται και οι μοναχές του μοναστηριού Αγίου Ηρακλειδίου, που βρίσκεται πολύ κοντά στα νοτιοανατολικά του χωριού.
Βλέπε λήμμα: Άγιος Ηρακλείδιος
Ιστορικά στοιχεία
Το χωριό βρίσκεται στον ίδιο χώρο όπου απλωνόταν η αρχαία πόλη της Ταμασσού, που άκμασε κατά την Αρχαιότητα εξαιτίας κυρίως των πλουσίων μεταλλείων της περιοχής. Η Ταμασσός αναφέρεται ως πόλη, και μάλιστα έδρα επισκοπής, και στους πρώτους μετά Χριστόν αιώνες. Ο πλέον αξιόλογος από τους επισκόπους της ήταν ο πρώτος, ο τοπικός άγιος Ηρακλείδιος, στο όνομα του οποίου λειτουργεί έως σήμερα μοναστήρι. Άλλος γνωστός επίσκοπος Ταμασσού, επίσης κατά τον 1ο μ.Χ. αιώνα, ήταν ο άγιος Μνάσων, μαθητής και διάδοχος του αγίου Ηρακλειδίου. Στα δυτικά του χωριού Πολιτικόν υφίστατο κι άλλο μοναστήρι, αφιερωμένο στον άγιο Μνάσωνα, από το οποίο σώζεται σήμερα μόνο η εκκλησία.
Βλέπε λήμμα: Μνάσωνος Αγίου μοναστήρι
Η εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στον άγιο Θεόδωρο, άγιο των πρώτων Χριστιανικών χρόνων, που καταγόταν επίσης από την Ταμασσό και που τιμάται ιδιαίτερα στο Πολιτικό και στη γύρω περιοχή. Η παλαιά εκκλησία ανακαινίστηκε αρκετές φορές. Η τελευταία, εκ βάθρων, ανακαίνισή της, που της έδωσε τη μορφή την οποία έχει σήμερα, έγινε το 1888.
Αρχαιολογικές ανασκαφές
Το Πολιτικό μπορεί να θεωρηθεί ως ο διάδοχος οικισμός της αρχαίας Ταμασσού. Στη διοικητική έκταση του χωριού υπάρχει αρχαιότατος αρχαιολογικός χώρος που δεικνύει την ύπαρξη οικισμού που μπορεί να θεωρηθεί πρόδρομος της πόλης της Ταμασσού. Συγκεκριμένα στην τοποθεσία «Τρουλιά» του Πολιτικού διεξήχθησαν ανασκαφές από αμερικανική αποστολή του Πανεπιστημίου της Αριζόνα υπό τη διεύθυνση του δρα Steven Falconer και της δρος Patricia Fall. Οι ανασκαφές έφεραν στο φως κατάλοιπα οικισμού που χρονολογείται στην Πρώιμη Εποχή του Χαλκού ΙΙΙ (γύρω στο 2000 π.Χ.). Τα οικιστικά κατάλοιπα διατηρούν ενδείξεις για εντατική κτηνοτροφία, καλλιέργειες, εξελιγμένη σχετικά κεραμική αλλά και μεταλλουργία με βάση τον χαλκό. Επρόκειτο για μία των κυπριακών κοινοτήτων που δημιούργησαν τις βάσεις πάνω στις οποίες οργανώθηκε αργότερα ο αστικός πολιτισμός της Κύπρου – στην προκειμένη περίπτωση το αστικό κέντρο της Ταμασσού.
Εξάλλου κι η ονομασία Πολιτικόν παραπέμπει στην αρχαία πολιτεία, δηλαδή την Ταμασσό. Για την αρχαία πολιτεία και τους αρχαιολογικούς χώρους της περιοχής.
Πέραν τούτου, στην τοποθεσία Κοκκινόροτσος, που και πάλι εμπίπτει στη διοικητική έκταση του χωριού Πολιτικόν, διενεργήθηκαν αρχαιολογικές ανασκαφές από ομάδα Αυστραλών αρχαιολόγων του Πανεπιστημίου La Trobe Μελβούρνης, υπό τη διεύθυνση των καθηγητών David Frankel και Jennifer Webb. Στην τοποθεσία αυτή είχε υπάρξει προϊστορικός οικισμός χρονολογούμενος στη Χαλκολιθική Εποχή (3900–2500 π.Χ.). Η αυστραλιανή αποστολή ερεύνησε το 2008 μία εκτενή περιοχή στην οποία, μεταξύ άλλων, αποκαλύφθηκαν τρεις κυκλικοί λάκκοι, χαρακτηριστικοί της περιόδου. Εντοπίστηκε επίσης κοντά ένα βαθύ φυσικό κοίλωμα με γεμίσματα από πέτρες, κεραμικά και οστά ζώων. Περισυνελέγησαν περίπου 54.000 όστρακα βάρους πέραν του ενός τόνου, καθώς και πολλά λίθινα αντικείμενα.
Τα οστά ζώων υποδεικνύουν ότι οι κάτοικοι του προϊστορικού αυτού οικισμού ασχολούνταν με το κυνήγι κυρίως ελαφιών, ζώων τα οποία υπολογιζόταν ότι, ακριβώς λόγω του κυνηγίου, είχαν εξαφανιστεί από την Κύπρο γύρω στα 1000 π.Χ. Φαίνεται ακόμη ότι οι κάτοικοι του οικισμού ασχολούνταν και με την εκτροφή άλλων ζώων, όπως αιγών και προβάτων.
Η σημασία των ανασκαφών στην τοποθεσία Κοκκινόροτσος έγκειται στο ότι η Χαλκολιθική Εποχή ήταν γνωστή βασικά από χώρους και ευρήματα στη νοτιοδυτική Κύπρο. Η έρευνα της αυστραλιανής αποστολής απέδειξε ότι υπήρχαν σημαντικές διαφοροποιήσεις στην κοινωνικο-οικονομική οργάνωση των κοινωνιών της εποχής στις διάφορες περιοχές της Κύπρου.
Δεν μπορεί να καθοριστεί με ακρίβεια πότε το Πολιτικόν αντικατέστησε την Ταμασσό. Η Ταμασσός, με την αρχαία αυτή ονομασία της, αναφέρεται ως πόλη κι έδρα επισκόπου μέχρι και το πρώτο τέταρτο του 13ου αιώνα, οπότε στον επισκοπικό θρόνο της βρισκόταν ο τελευταίος επίσκοπος Ταμασσού, ο Νείλος.
Βλέπε λήμμα: Ταμασσού επισκοπή
Η επισκοπή Ταμασσού καταργήθηκε κατά ή λίγο μετά το 1222 (περίοδος Φραγκοκρατίας) εξ αιτίας των διώξεων των Λατίνων που έπληξαν την Ορθόδοξη Εκκλησία της Κύπρου.
Βλέπε λήμμα: Επισκοπές Κύπρου- επίσκοπο
Το γεγονός αυτό αποτελεί σημαντικό σταθμό για την ιστορία της περιοχής. Η Ταμασσός δεν αναφέρεται πλέον ως πόλη, οπότε κατά την περίοδο αυτή (13ος αιώνας) μπορούμε να θεωρήσουμε ότι τερματίζεται και η ιστορία της κι αρχίζει η ιστορία του χωριού Πολιτικόν. Ωστόσο η ονομασία Πολιτικόν δεν απαντάται στις μεσαιωνικές πηγές και πρέπει να θεωρηθεί ότι καθιερώθηκε αργότερα. Ο Λεόντιος Μαχαιράς (15ος αιώνας) δεν γνωρίζει την ονομασία Πολιτικόν, αν και ξέρει τον διπλανό συνοικισμό Πέρα (=τον πέραν, απέναντι, του ποταμού), γι’ αυτό και γράφει: εἰς τήν Ταμασίαν, εἰς τά Πέρα... (Χρονικόν, παρ. 32). Στην περίπτωση αυτή η ονομασία Ταμασία ανήκει σε ολόκληρη την γύρω περιοχή κι όχι στον συγκεκριμένο οικισμό. Ο αρχιμανδρίτης Κυπριανός ( Ἱστορία Χρονολογική.... 1788, σ. 42) διευκρινίζει:
Ταμασός˙ πόλις μεσόγειος τῆς Νήσου, μεγάλη εἰς τούς παλαιούς καιρούς... λέγεται χωρίον τήν σήμερον Πολιτικόν ἐκ τῆς παλαιᾶς πόλεως Ταμασοῦ˙ ἔλαβε καί ἡ περιοχή ἐκείνη τήν ὀνομασίαν νά λέγεται Ταμασέα˙ ἡ ὁποία ἀφθονεῖ ἀπό σίτον, κριθήν, ἔλαιον, οἶνον, μετάξιον, βαμπάκια, πωρικά, καί ἄλλα εἴδη πρός χρῆσιν τῆς ζωῆς....
Για τα προϊόντα της περιοχής ομιλεί κι ο Αθ. Σακελλάριος (Τά Κυπριακά, Α΄, 1890, σ. 214):
... Τῆς Ψημολόφου δέ πρός νότον κεῖνται αἱ τρεῖς κῶμαι Ἐπισκοπεῖον, Πέρα καί Πολιτικόν, ἐφ’ ὦν ἔκειτο ἡ ἀρχαία Ταμασσός. Παράγουσι δέ αὖται δημητριακούς καρπούς, βάμβακα, μέταξαν, ἔλαιον καί ἐξαίρετον κύπριον οἶνον...
Καθ’ όλη την περίοδο της Τουρκοκρατίας το Πολιτικόν ήταν μικρός οικισμός, συνδεδεμένος κατά διαστήματα προς το γειτονικό μοναστήρι του Αγίου Ηρακλειδίου, ώσπου τούτο τελικά διαλύθηκε (μέσα του 19ου αιώνα) για να επανιδρυθεί ένα περίπου αιώνα αργότερα. Στο Πολιτικόν δεν είχε λειτουργήσει σχολείο τον 19ο αιώνα, κι οι μαθητές φοιτούσαν στο διπλανό χωριό Πέρα.
Πηγή
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
Φώτο Γκάλερι
