Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Σανίδα- Sanida. Χωριό της επαρχίας Λεμεσού, περί τα 30 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της πόλης της Λεμεσού.

Η Σανίδα είναι κτισμένη στη νοτιοανατολική πλευρά του Τροόδους, σε μέσο υψόμετρο 640 μέτρων. Το τοπίο του χωριού είναι διαμελισμένο από τους μικρούς παραπόταμους του ποταμού Βασιλικού και του ρυακιού Αργάκι του Πύργου που ρέουν στην περιοχή του.

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι γάββροι, οι σερπεντινίτες, οι διαβάσες και οι πυροξενίτες του Οφιολιθικού Συμπλέγματος του Τροόδους. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν πυριτιούχα εδάφη.

Η Σανίδα δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 520 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή της καλλιεργούνται τα αμπέλια οινοποιησίμων ποικιλιών, τα εσπεριδοειδή (μανταρινιές και πορτοκαλιές), οι ελιές, οι αμυγδαλιές, οι χαρουπιές, λίγα φρουτόδεντρα (μηλιές, αχλαδιές και δαμασκηνιές) και ελάχιστα σιτηρά και νομευτικά φυτά. Η μεγαλύτερη ωστόσο έκταση του χωριού είναι ακαλλιέργητη και καταλαμβάνεται από ποικίλη φυσική βλάστηση, κυρίως πεύκα, ξισταρκές, σπαλαδκιές και τρεμιθιές. Μέρος του κρατικού δάσους της Λεμεσού, στα νότια του οικισμού, εμπίπτει στα διοικητικά του όρια.

Η κτηνοτροφία στο χωριό είναι πολύ περιορισμένη.

Από συγκοινωνιακής απόψεως, η Σανίδα συνδέεται στα ανατολικά με το χωριό Βάσα (περί τα 4,5 χμ.) και στα δυτικά με τον δρόμο Παρεκκλησιάς-Κελλακίου από τον οποίο απέχει περί τα 3,5 χιλιόμετρα.

Το χωριό γνώρισε πληθυσμιακές αυξομειώσεις. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Ιστορικά στοιχεία

Το χωριό υφίστατο κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια με την ίδια ακριβώς ονομασία. Σε κατάλογο της περιόδου της Βενετοκρατίας περιλαμβάνεται με την ονομασία Sanida, κι έτσι βρίσκεται σημειωμένο και σε παλαιούς χάρτες. Είναι άγνωστο γιατί το χωριό ονομάστηκε έτσι. Ντόπια παράδοση (που την αναφέρει ο Νέαρχος Κληρίδης) θέλει την ονομασία του χωριού να έχει προέλθει από το γεγονός ότι κάποτε τούτο ήταν φημισμένο για την κατασκευή σανίδων που χρησιμοποιούνταν κυρίως για την κατασκευή ψωμιών (πινακωτές). Τούτο όμως δεν είναι βέβαιο. Πάντως στο παρελθόν κάτοικοι του χωριού ασχολούνταν και με την υλοτομία.

Ο ιστορικός Φλώριος Βουστρώνιος (16ος αιώνας) αναφέρει τη Σανίδα (γράφοντας την ονομασία της ακριβώς Sanida) ως φέουδο κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας. Περιλαμβάνει το χωριό μεταξύ των πολλών που ανήκαν πρώτα στο Τάγμα των Ναϊτών ιπποτών. Αλλά το 1313, μετά τη διάλυση του Τάγματος αυτού, τα χωριά που κατείχε, περιλαμβανομένης της Σανίδας, παραχωρήθηκαν στο Τάγμα των Ιωαννιτών ιπποτών.

Βλέπε λήμματα: Ναϊτες ιππότες και Τάγμα Ιωαννιτών

Το χωριό μνημονεύεται και με την ονομασία Λανίδα (Lanida), πιστεύεται όμως ότι πρόκειται περί λάθους στο πρώτο γράμμα της ονομασίας του. Η Σανίδα, πετρόκτιστη, διατηρεί σε αρκετά μεγάλο βαθμό στοιχεία της παραδοσιακής τοπικής λαϊκής αρχιτεκτονικής.

Κατά τα τέλη του 1990 έγινε έκτακτη αρχαιολογική έρευνα και δοκιμαστική ανασκαφή στην τοποθεσία «Μούττη τ' Άη Σέρκη», που θεωρήθηκε αναγκαία για τη διάσωση πληροφοριών όταν η περιοχή επρόκειτο να ισοπεδωθεί για δενδροφύτευση.

Απεδείχθη ότι στην περιοχή υφίστατο αρκετά μεγάλος όσο και σημαντικός αρχαιολογικός χώρος που προκαταρκτικά χρονολογήθηκε στην Τελευταία εποχή του Χαλκού (γύρω στα 1300 π.Χ.). Από τον χώρο αυτό προήλθαν αρκετά αντικείμενα πολύ σημαντικά. Μεταξύ αυτών, βρέθηκε μεγάλος αριθμός πλιθαριών με επίμηκες αποστρογγυλωμένο σχήμα, με ψηλό βαθμό όπτησης· παρόμοια δεν έχουν βρεθεί αλλού και η ακριβής χρήση τους παραμένει άγνωστη. Θεωρείται όμως πιθανό ότι χρησιμοποιούνταν για κτίσιμο καμινιών για ψήσιμο αγγείων. Εξάλλου βρέθηκαν μεγάλες ποσότητες οστράκων από αγγεία με λευκό επίχρισμα. Διαφορετικά από άλλα σύγχρονά τους, άλλων Προϊστορικών συνοικισμών, ήταν και τα πέτρινα εργαλεία που βρέθηκαν.

Βλέπε λήμμα: Εποχή του Χαλκού και Αγγειοπλαστική

Ασυνήθιστα σημάδια χρήσης στα εργαλεία, όπως και τα μοναδικά στο είδος τους δισκόσχημα αντικείμενα από πηλό, που βρέθηκαν στην ίδια περιοχή, οδηγούν στο συμπέρασμα ότι τα εργαλεία χρησιμοποιούνταν σε εργαστήρια αγγειοπλαστικής. Η περιοχή προσφερόταν για τέτοιου είδους «βιομηχανία», γιατί συνδυάζει την ύπαρξη κατάλληλου χώματος με την ύπαρξη νερού και άφθονης ξυλείας για ψήσιμο των αγγείων. Η τοποθέτηση των εργαστηρίων και των καμινιών στην κορφή του λόφου φαίνεται ότι δεν ήταν τυχαία.

Έτσι, το προκαταρκτικό συμπέρασμα είναι ότι στην τοποθεσία αυτή του χωριού Σανίδα λειτουργούσε κατά τα Προϊστορικά χρόνια σημαντικό κέντρο αγγειοπλαστικής. Εάν το συμπέρασμα αυτό είναι ορθό, τότε ο αρχαιολογικός χώρος στη Σανίδα είναι μοναδικός στο είδος του στην Κύπρο, δεδομένου ότι δεν έχουν ακόμη εντοπιστεί αλλού οποιαδήποτε κέντρα αγγειοπλαστικής των Προϊστορικών χρόνων. Η μελλοντική έρευνα στη Σανίδα θα ρίξει περισσότερο φως στην όλη υπόθεση.

Ο αρχαίος οικισμός δεν έχει ακόμη βρεθεί. Εφόσον όμως υφίσταντο εργαστήρια και καμίνια, θα πρέπει να υπήρχε και οικισμός κάπου εκεί κοντά, που αναμένεται ότι κι αυτός θα εντοπισθεί.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια