Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Τοπικός Κύπριος άγιος, που διετέλεσε κι επίσκοπος Λεδρών (Λευκωσίας) κατά τον 4ο μ.Χ. αιώνα. Γιορτάζεται στις 13 Ιουνίου.

Μας είναι γνωστός από διάφορες πηγές. Στο Συναξάριον της Κωνσταντινουπόλεως μνημονεύεται στις 12 Ιουνίου. Εξάλλου αναφέρεται και στα πρακτικά της Συνόδου της Σαρδικής (344), τα οποία είχε προσυπογράψει μαζί με τους άλλους συγχρόνους του Κυπρίους επισκόπους. Ο Estienne de Lusignan γράφει ότι ο Τριφύλλιος είχε ανέλθει στον επισκοπικό θρόνο των Λεδρών κατά τα μέσα του 4ου αιώνα. Ο Λεόντιος Μαχαιράς τον μνημονεύει επίσης, στο Χρονικόν του, γράφοντας:

Τριφυλλίου τοῦ Φωτολάμπους, ἐπισκόπου Λευκωσίας.

Ο Λεόντιος Μαχαιράς (Χρονικόν, παρ. 35) αφηγείται και μια ιστορία περί της κεφαλής του αγίου Τριφυλλίου, που την τοποθετεί σε άγνωστο χρόνο και την σχετίζει με τον άγιο Διομήδιο τον οποίο ονομάζει μαθητή του Τριφυλλίου. Γράφει συγκεκριμένα ότι μια φορά, όταν οι Σαρακηνοί κατέλαβαν την Κύπρο, βρήκαν στην εκκλησία της Οδηγήτριας (προφανώς στη Λευκωσία) τον τάφο του αγίου Τριφυλλίου ۠ τον άνοιξαν και βρήκαν ακέραιο το λείψανο του αγίου, οπότε έκοψαν το κεφάλι και το πήραν για να το κάψουν· ο νεαρός Διομήδιος όμως έκλεψε απ' αυτούς το κεφάλι του αγίου κι έφυγε· όταν οι εισβολείς τον κυνήγησαν, από θαύμα πρήστηκαν και δεν μπόρεσαν να τον προλάβουν. Το λείψανο του αγίου ετάφη ξανά στον Λευκομιάτη (προάστιο τότε της Λευκωσίας) όπου κτίστηκε ναός που υφίστατο κατά τον 15ον αιώνα, αφού ο Μαχαιράς προσθέτει ότι καί ὡς τήν σήμερον [δηλαδή στις μέρες του] πολομᾶ πολλά θαύματα εἰς τά πρήσματα. Η εκκλησία εκείνη καταστράφηκε αργότερα, άγνωστο πότε, ενώ εξαφανίστηκε και το λείψανό του. Κι ο άγιος Νεόφυτος θεωρεί τον άγιο Διομήδιο μαθητή του αγίου Τριφυλλίου. Ωστόσο φαίνεται από τα γεγονότα ότι ο άγιος Διομήδιος ήταν αρκετά μεταγενέστερος του Τριφυλλίου, συνεπώς δεν μπορούσε να ήταν μαθητής του (βλέπε λήμμα Διομήδης ο όσιος).

Ο Τριφύλλιος, που θα πρέπει να γεννήθηκε στις αρχές του 4ου αιώνα, είχε μορφωθεί στη Βηρυτό όπου παρέμεινε για μεγάλο διάστημα, σπουδάζοντας τους νόμους ۠ τούτο αναφέρει ο Νικηφόρος Κάλλιστος (Ἐκκλησιαστική Ἱστορία, 8.42) ο οποίος γράφει για τον Τριφύλλιον ἐκεῖνον τόν Λεδρῶν ἐπίσκοπον, λόγου τε ἀρκούντως πεπειραμένον, καί διά νόμων ἄσκησιν, πλεῖστον ἐν τῇ Βηρυτῶν διατρίψαντα πόλει...

Αλλά και ο Σωζόμενος (Ἐκκλησιαστική Ἱστορία, 1.11), ονομάζει τον Τριφύλλιον ἐπίσκοπον, ἄνδρα ἄλλως τε  ἐλλόγιμον καί διά νόμων ἄσκησιν πολύν χρόνον ἐν τῇ Βηρυτίων πόλει διατρίψαντα...

Και οι δυο αυτοί συγγραφείς θεωρούν ότι ο Τριφύλλιος ήταν πολύ μορφωμένος και λόγιος. Ο Ιερώνυμος αναφέρει ότι ο άγιος Τριφύλλιος υπήρξε πολυγραφότατος συγγραφέας κι ότι ο ίδιος ο Ιερώνυμος είχε διαβάσει ένα έργο του, που ήταν  Ὑπόμνημα εἰς τό Ἆσμα  Ἀσμάτων του Σολομώντος. Ο Σουίδας, πάλι, αναφέρει ότι ο άγιος Τριφύλλιος είχε γράψει σε ιαμβικό ποιητικό μέτρο τον Βίο και τα Θαύματα του αγίου Σπυρίδωνος. Γνωρίζουμε έτσι δυο από τα έργα του Τριφυλλίου, από τα οποία, πάντως, δεν σώθηκε κανένα.

Οι διάφορες εκκλησιαστικές πηγές αναφέρουν, και συμφωνούν όλες, ότι ο άγιος Τριφύλλιος υπήρξε μαθητής του αγίου Σπυρίδωνος. Στον Βίο του αγίου Σπυρίδωνος απαντώνται αρκετές αναφορές στον άγιο Τριφύλλιο, ο οποίος επανειλημμένα είχε συνοδεύσει τον Σπυρίδωνα σε περιοδείες του στην Κύπρο όσο και σε αποστολές στο εξωτερικό (μια επίσκεψη των δυο αγίων αναφέρεται ότι έγινε στην Αντιόχεια, όπου θεράπευσαν τον αυτοκράτορα Κωνστάντιο, γιο του Κωνσταντίνου).

Εκτός από πολύ μορφωμένος και σπουδασμένος στην φημισμένη τότε σχολή της Βηρυτού, κι εκτός από συγγραφέας, αναφέρεται ακόμη ότι ο άγιος Τριφύλλιος υπήρξε και δεινός ρήτορας. Ωστόσο (όπως αναφέρει ο Σωζόμενος, ό.π.π.), σε μια περίπτωση προκάλεσε την οργή κι αντίδραση του Σπυρίδωνος επειδή σε ομιλία του τροποποίησε τη γνωστή ρήση του Χριστού ἇρόν σου τόν κράββατον καί περιπάτει. Ο Τριφύλλιος, αντί κράββατον είχε χρησιμοποιήσει την λέξη σκίμποδα, που θεώρησε καλύτερη, οπότε ο Σπυρίδων αγανακτισμένος του είπε: «Δεν είσαι, βέβαια, ανώτερος εσύ από εκείνον [τον Χριστό] που είπε κρεββάτι ۠ εσύ γιατί ντρέπεσαι νά χρησιμοποιήσεις τήν ίδια λέξη;»

Ότι ο άγιος Τριφύλλιος κατείχε τον επισκοπικό θρόνο των Λεδρών κατά το 344 αποδεικνύεται από τα πρακτικά της Συνόδου της Σαρδικής. Άγνωστο όμως είναι για πόσο και ποιο διάστημα διετέλεσε επίσκοπος και πότε ακριβώς πέθανε.