Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Άγγλος αντιναύαρχος (vice-admiral), ο οποίος τον Ιούλιο του 1878 επικεφαλής ναυτικής μοίρας, της Channel Squadron, κατέλαβε την Κύπρο ύστερα από την υπογραφή της αγγλοτουρκικής σύμβασης της 4 Ιουνίου 1878, εγκαινιάζοντας έτσι την αγγλική κατοχή του νησιού, που κράτησε ως το 1960.

Ο Χέυ γεννήθηκε το 1827 και πέθανε το 1916. Αρχισε τη σταδιοδρομία του στο ναυτικό το 1839. Ασχολήθηκε με την πολιτική και εξελέγη βουλευτής το 1857-9 και το 1866-71, ενώ σε διάφορα χρονικά διαστήματα από το 1866 μέχρι το 1886 είχε το αξίωμα του λόρδου του Ναυαρχείου.

Ο Χέυ στα τέλη Ιουνίου του 1878 βρισκόταν με τη ναυαρχίδα του Minotaur (Μινώταυρος) στον κόλπο της Σούδας στην Κρήτη. Εκεί πήρε μήνυμα την 1η Ιουλίου να πλεύσει με τη μοίρα του προς την Κύπρο και να την καταλάβει εν ονόματι της βασίλισσας Βικτώριας από τις τουρκικές αρχές. Έφθασε στον όρμο της Λάρνακας την Πέμπτη 4 Ιουλίου 1878 και την επομένη έφθασαν και άλλα βρετανικά πλοία από το Πορτ Σάιντ. Τα νέα για τη μεταβίβαση της εξουσίας από τον σουλτάνο στην Αγγλία δεν είχαν ακόμη φθάσει και τόσο οι κάτοικοι όσο και οι αρχές παρακολουθούσαν με έκπληξη τον κατάπλου των αγγλικών πολεμικών πλοίων. Ο Χέυ πήρε όσες προφυλάξεις θεώρησε αναγκαίες για την επιτυχία της αποστολής του, επειδή δεν είχε πληροφορίες για τη δύναμη της τουρκικής φρουράς του νησιού και την προθυμία ή μη των αρχών να συμμορφωθούν προς τις οδηγίες που θα έφθαναν από την Πύλη για την παράδοση της Κύπρου. Γι’ αυτό έστειλε τον λοχαγό Η.Η. Rawson στη ξηρά στις 8 Ιουλίου για να πάρει πληροφορίες, καθώς και πολεμικά πλοία για περιπολία γύρω από την Κύπρο.

Την Τετάρτη 10 Ιουλίου έφθασε από την Κωνσταντινούπολη το βρετανικό πολεμικό «Σαλαμίς» φέρνοντας τον εκπρόσωπο του σουλτάνου Σαμή πασά και τον Άγγλο ακόλουθο της βρετανικής πρεσβείας στην Κωνσταντινούπολη Walter Baring (Βάριγκ) με σουλτανικό φερμάνι για την παράδοση της διοίκησης της Κύπρου στους Άγγλους. Την επομένη, 11 Ιουλίου, ο Σαμή πασάς και ο Baring συνοδευόμενοι από τον Rawson πήγαν στη Λευκωσία, για να ανακοινώσουν στον κυβερνήτη του νησιού Πεσσήμ πασά τις σουλτανικές εντολές. Την Παρασκευή, 12 Ιουλίου, απόσπασμα από 100 Άγγλους στρατιώτες αναχώρησε από τη Λάρνακα για τη Λευκωσία και ο Χέυ ακολούθησε σε άμαξα, για να φθάσει πιο νωρίς από τους στρατιώτες, στις 11.30 π.μ. Κατευθύνθηκε στο σεράγιο, όπου ο Σαμή πασάς, σε μια σύντομη τελετή, στην οποία παρευρέθηκε ύστερα από πρόσκληση του Χέυ και ο αρχιεπίσκοπος Σωφρόνιος, διάβασε το σουλτανικό φιρμάνι. Ο Πεσσήμ παρέδωσε τη διοίκηση στον Χέυ, ο οποίος μέχρι την άφιξη του πρώτου ύπατου αρμοστή (high commissioner) Sir Garnet Wolseley (σερ Γκάρνετ Γούλσλεϋ) θα εκτελούσε χρέη κυβερνήτη. Καθήκοντα προσωρινού αρχιγραμματέα ανετέθησαν από τον Χέυ στον Baring.

Στη συνέχεια ο Χέυ πήγε στην πύλη Πάφου, όπου υπήρχε τουρκικό στρατόπεδο. Εκεί, αφού υπεστάλη η σουλτανική σημαία, έγινε η έπαρση της αγγλικής, που χαιρετίστηκε με ζητωκραυγές υπέρ της Αγγλίας και της βασίλισσας Βικτωρίας. Ο αρχιεπίσκοπος Σωφρόνιος δεν παρευρέθηκε σ' αυτή τη δεύτερη τελετή, για να μην προκαλέσει τα αισθήματα των Μουσουλμάνων. Σε σύντομη ομιλία του ο Χέυ υποσχέθηκε ισονομία και δικαιοσύνη για όλους τους κατοίκους. Ο λόγιος Γεώργιος Κηπιάδης, απαντώντας εξέφρασε τη χαρά των Κυπρίων και την ελπίδα για πλήρη πολιτική ελευθερία.

Με την άφιξη του Wolseley στις 22 Ιουλίου του 1878, η αποστολή του Χέυ είχε συμπληρωθεί χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία ή αντίσταση. Για την Κύπρο άρχιζε μια νέα περίοδος, η Αγγλοκρατία, που οι Κύπριοι τη χαιρέτισαν με πολλές ελπίδες ότι θα ξέφευγαν από τη δυστυχία και τον κατατρεγμό που για τόσα χρόνια είχαν ζήσει κάτω από το σουλτανικό καθεστώς και πως θα επαναλαμβανόταν και στην περίπτωση της Κύπρου το παράδειγμα των Επτανήσων, που παραχωρήθηκαν λίγα χρόνια προηγουμένως (το 1863) από την Αγγλία στην Ελλάδα. Δεν μπορούσαν βέβαια τότε να καταλάβουν για ποιους σημαντικούς για την Αγγλία και τα αυτοκρατορικά της συμφέροντα λόγους είχε καταληφθεί η Κύπρος και κάτω από ποιους ατυχείς όρους και περίεργες πολιτικές σκοπιμότητες είχε υπογραφεί η αγγλοτουρκική σύμβαση της 4 Ιουνίου 1878, που διαιώνιζε πολλές από τις κακοδαιμονίες της Οθωμανοκρατίας, που τέλειωνε στις 12 Ιουλίου 1878  με την ανάληψη της διοίκησης της Κύπρου από τον Χέυ.Το σίγουρο είναι ότι η Ελληνική Κοινότητα της Κύπρου επί Αγγλοκρατίας αναπτύχθηκε σημαντικά σε ότι αφορά την οικονομία. Στην πορεία το αίτημα  των Ελληνοκυπρίων για Ένωση με την Ελλλάδα τους έφερε σε κάθετη αντιπαράθεση με τους Βρετανούς.

Πηγή:

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια