εξισλαμισμός
Τέσσερις περιπτώσεις χωριών της Κύπρου, που σχετίζονται με το ζήτημα του εξισλαμισμού:
Πρώτον, είναι εκείνα τα χωριά των οποίων η ύπαρξη μαρτυρείται επαρκώς, πολύ πριν την παρουσία Τούρκων στην Κύπρο. Χωριά, δηλαδή, που υφίσταντο και πριν το 1570 και που πολύ αργότερα εμφανίζονται ως αμιγώς τουρκοκυπριακά. Το τουρκοκυπριακό χωριό Φοίνικας, για παράδειγμα, στην επαρχία Πάφου, ήταν κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας έδρα μίας των Διοικήσεων (Κομμανταριών) του τάγματος των Ιωαννιτών ιπποτών. Η τουρκοποίησή του οφείλεται κυρίως στο ότι, μετά την κατάληψη της Κύπρου από τους Οθωμανούς, σε χωριά που αποτελούσαν κέντρα τοπικών διοικήσεων ή διαμερισμάτων, είχαν εγκατασταθεί Τούρκοι διοικητικοί υπάλληλοι. Τέτοια χωριά είτε σταδιακά εκτουρκίστηκαν πλήρως, είτε κατέστησαν μικτά, όπως η Λεύκα, η Αυδήμου, η Χρυσοχού κ.α.
Δεύτερον, είναι εκείνα τα χωριά που είναι αμιγώς τουρκοκυπριακά αλλά φέρουν αγιολογικά χριστιανικά ονόματα, όπως Άγιος Ιωάννης, Άγιος Συμεών κ.α. Τα χωριά αυτά θα πρέπει να ήσαν επίσης ιδρυμένα πριν το 1570, πριν την ύπαρξη, δηλαδή, στην Κύπρο κανενός Οθωμανού κατοίκου, εφόσον οι αγιολογικές τους ονομασίες παραπέμπουν στη Βυζαντινή περίοδο.
Τρίτον, αρκετά επίσης χωριά με αγιολογικά ονόματα, όπως για παράδειγμα ο Άγιος Θεόδωρος Λάρνακας, υπήρξαν μικτά, με τα δύο στοιχεία, ελληνικό και τουρκικό, να συνυπάρχουν αρμονικά. Σύμφωνα προς μαρτυρίες των αρχών της περιόδου της Αγγλοκρατίας (τέλη 19ου αιώνα) σε τέτοια χωριά γίνονταν και μικτοί γάμοι αρκετά συχνά. Μικτά κατέστησαν και πολλά άλλα χωριά, με ονόματα που είναι συνήθως αρχαίας ελληνικής ρίζας και που η ύπαρξή τους μαρτυρείται πολύ πριν την παρουσία Τούρκων στην Κύπρο. Τέτοια χωριά πριν την τουρκική κατάκτηση ήσαν φέουδα και αμέσως μετά συνέχισαν να ήσαν φέουδα αλλά με οθωμανικές διοικήσεις, οπότε η παρουσία τοπικών Τούρκων αφεντάδων συνέβαλε στον εξισλαμισμό αριθμού κατοίκων τους.
Τέταρτον, μικρά και σχετικά απομονωμένα χωριά, των οποίων οι κάτοικοι αναγκάστηκαν, λόγω της μεγάλης καταπίεσης και τυραννίας, να γίνουν κρυπτο-Χριστιανοί. Να είναι δηλαδή δηλωμένοι Μουσουλμάνοι, ενώ στα κρυφά παρέμεναν Χριστιανοί. Οι περισσότεροι από το πλήθος τέτοιων δυστυχούντων ανθρώπων τελικά εκτουρκίστηκαν. Παραδείγματα τέτοιων χωριών υπάρχουν αρκετά, όπως λ.χ. τα χωριά Βρέτσια, στην επαρχία Πάφου, Παλαιές Κυβίδες στην επαρχία Λεμεσού, η Γαληνόπωρνη στην Καρπασία κ.α. Τα Βρέτσια φέρουν αρχαίο ελληνικό όνομα, η Γαληνόπωρνη βυζαντινό, οι Κυβίδες ήσαν φέουδο κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας. Ο Ρώσος μοναχός και προσκυνητής Βασίλειος Μπάρσκυ είναι μεταξύ διαφόρων ξένων επισκεπτών της Κύπρου, της περιόδου της Τουρκοκρατίας, που δίνει μαρτυρίες για εξισλαμισμούς. Αναφέρει ότι στα μεγαλύτερα χωριά υπήρχε αλληλοβοήθεια και μεγαλύτερη ικανότητα αντίστασης, αλλά τα μικρότερα ήσαν εκείνα που δέχονταν τη μεγαλύτερη καταπίεση, είχαν τη λιγότερη δυνατότητα αντίστασης και εκτουρκίζονταν.