Αρχάγγελος, Βυζακιά

Image

Βρίσκεται στα δυτικά και λίγο έξω από το χωριό Βυζακιά. Άλλοτε ήταν μετόχι του μοναστηριού της Παναγίας του Άρακος. Είναι ορθογώνια με προεξέχουσα ημικυκλική αψίδα στα ανατολικά και νάρθηκα στα δυτικά, ανοικτό στη νότια πλευρά. Είναι ξυλόστεγη και έχει εσωτερικές διαστάσεις 5,29 Χ 2,95 μ. χωρίς την αψίδα και τον νάρθηκα. Οι δυο είσοδοι βρίσκονται μια στο μέσο του νότιου τοίχου και μια στο μέσο του δυτικού τοίχου. Η στέγη της εκκλησίας παρουσιάζει ιδιομορφία. Η εσωτερική στέγη στηρίζεται όπως συνήθως στην εσωτερική μαντοσιά. Οι δοκίδες όμως της εξωτερικής στέγης στην οποία είναι τοποθετημένα τα αγκιστρωτά κεραμίδια, δεν στηρίζονται απευθείας στην εξωτερική μαντοσιά αλλά σε στυλίδες ορθογώνιας διατομής, που ξεκινούν από την εξωτερική μαντοσιά και εκτείνονται πλάγια, προς τα έξω και πάνω, όπου συναντούν τις δοκίδες. Το κενό ανάμεσα στις στυλίδες καλύπτεται με σανίδια. Με τον τρόπο αυτό δημιουργείται στα πλάγια, κατά μήκος του βόρειου και του νότιου τοίχου, μια σειρά φατνωμάτων.

 

Στον νότιο και στο δυτικό τοίχο της εκκλησίας σώζονται τοιχογραφίες σε δυο ζώνες. Στην πάνω ζώνη του νότιου τοίχου εικονίζονται ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, η Γέννηση του Χριστού, η Υπαπαντή, η Βάπτιση του Χριστού και η Ανάσταση του Λαζάρου. Στην κάτω ζώνη εικονίζονται οι απόστολοι Πέτρος και Παύλος, ο άγιος Γεώργιος έφιππος, ο άγιος Μάμας καβαλάρης σε λιοντάρι, κι ένας αδιάγνωστος στρατιωτικός άγιος. Στο αέτωμα του δυτικού τοίχου εικονίζεται η Σταύρωση. Πιο κάτω, στην πάνω ζώνη του δυτικού τοίχου, εικονίζονται ο Νιπτήρας, ο Μυστικός Δείπνος, η Προδοσία και ο Ενταφιασμός που επιγράφεται ως «η Αποκαθήλωση». Στα νότια της δυτικής θύρας, κάτω από τη σκηνή του Νιπτήρα, εικονίζονται οι άγιοι Κωνσταντίνος και Ελένη.

 

Η τέχνη των τοιχογραφιών της εκκλησίας αυτής είναι αφελής, καθαρά λαϊκή τέχνη. Ο ζωγράφος είναι αδέξιος και, όπως όλοι οι λαϊκοί τεχνίτες, τονίζει τις λεπτομέρειες κι εκείνα που κάνουν εντύπωση στον ίδιο. Η χρονολόγηση των τοιχογραφιών, που επηρεάζονται εικονογραφικά από τη δυτική τέχνη, είναι σχεδόν αδύνατη. Αναμφίβολα είναι η αρχή της λαϊκής τέχνης στην Κύπρο. Αντίθετα, αξιόλογη είναι η εικόνα του Χριστού στο εικονοστάσιο, που μπορεί να χρονολογηθεί στον 16ο αιώνα.