Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Η αρχέγονη μορφή της κυπριακής γλυπτικής εμφανίζεται στο νησί στις αρχές της έβδομης χιλιετίας π.Χ. και παρουσιάζεται στα μικρά προκεραμικά νεολιθικά ειδώλια, που προέρχονται από τα κατώτερα στρώματα του συνοικισμού της Χοιροκοιτίας. Τα πρώιμα αυτά μικρογλυπτικά έργα βρέθηκαν ανάμεσα σ' άλλα λιγοστά λίθινα κτερίσματα σε ταφές κάτω από τα γήινα δάπεδα των κυκλικών λιθόκτιστων κατοικιών του συνοικισμού. Είναι κατασκευασμένα από τον σκληρό γκριζόμαυρο ποταμίσιο λίθο, τον ανδεσίτη, και χαρακτηρίζονται από μια πρόχειρη και απλοποιημένη τεχνοτροπία. Το σώμα αποδίδεται πολύ σχηματικά με υποτυπώδη χαρακτηριστικά και σχεδόν αδιάκριτα, και οι λεπτομέρειες του προσώπου με μικρές ανάγλυφες προεξοχές, που υποδηλώνουν την μύτη και τα μάτια. Ένα άλλο σημαντικό ταφικό εύρημα από τον ίδιο συνοικισμό της Χοιροκοιτίας είναι μια μικρή γυναικεία κεφαλή από άψητο πηλό, στην οποία τα χαρακτηριστικά του προσώπου είναι σχηματισμένα με νατουραλιστικό τρόπο και τα μαλλιά με κάθετες, κυματοειδείς ανάγλυφες γραμμές. Το πήλινο αυτό ειδώλιο, που είναι το αρχαιότερο δείγμα της κυπριακής κοροπλαστικής, μαρτυρεί ότι η πλαστική τέχνη στο νησί, παρόλο που βρίσκεται ακόμη στα πρώτα της βήματα, δεν περιορίζεται στις ολόγλυφες μορφές των σχηματοποιημένων λίθινων ειδωλίων αλλά επεκτείνεται και στις πήλινες ανθρώπινες παραστάσεις, που αποδίδονται με φυσικότερο και τελειότερο τρόπο. Σ' ένα μεταγενέστερο εξελικτικό στάδιο η κυπριακή νεολιθική γλυπτική, εκτός από τα λίθινα και πήλινα ανθρωπόμορφα ειδώλια παρουσιάζει και δείγματα ζωόμορφων ειδωλίων, που αντιπροσωπεύονται από μικροσκοπικές λίθινες προτομές ζώων. Οι προτομές αυτές, που είναι από ανδεσίτη και που θυμίζουν την απλοποιημένη τεχνική κατασκευή των προγενέστερων λίθινων ειδωλίων της Χοιροκοιτίας, πιθανό να χρησιμοποιούνταν σαν κεφαλές σκήπτρων. Παράλληλα με τον ανδεσίτη, στη διάρκεια της Κεραμικής Νεολιθικής περιόδου χρησιμοποιείται και ο ασβεστόλιθος για την κατασκευή μικρογλυπτικών έργων. Τούτο επιβεβαιώνει ένα μικρό ανθρωπόμορφο ασβεστολιθικό ειδώλιο με άδηλα τα χαρακτηριστικά του φύλου, που βρέθηκε μαζί με πολλά άλλα κτερίσματα σε μια από τις ταφές στο νεκροταφείο του συνοικισμού της Σωτήρας και που χρονολογείται γύρω στο 4800 π.Χ.

Τα ειδώλια της Χοιροκοιτίας και της Σωτήρας, εκτός του ότι με αυτά διαπιστώνεται το ξεκίνημα της κυπριακής γλυπτικής τέχνης στους Προκεραμικούς Νεολιθικούς χρόνους και την εξελικτική της πορεία στην μετέπειτα Κεραμική Νεολιθική περίοδο, ως ταφικά κτερίσματα αποκαλύπτουν συνάμα σ' ένα μεγάλο βαθμό τη θρησκευτικότητα των πρώτων κατοίκων του νησιού που πηγάζει από το σεβασμό και τη λατρεία που έτρεφαν για τους νεκρούς τους.