Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Δεν γνωρίζουμε μέχρι πότε ακριβώς διατηρήθηκε ο θεσμός της βασιλείας στο βασίλειο των Σόλων. Προφανώς όχι αρκετό καιρό μετά την κατάργηση του θεσμού στα βασίλεια της Σαλαμίνος (311 π.Χ.) και της Πάφου (310 π.Χ.). Τελευταίος, πάντως, βασιλιάς των Σόλων ήταν ο Εύνοστος, γαμπρός του Πτολεμαίου Α'.

Κατά τα χρόνια που ακολούθησαν οι Σόλοι απέκτησαν δημοκρατικότερο πολίτευμα (όπως οι λοιπές σημαντικές πόλεις της Κύπρου) με την εισαγωγή νέων θεσμών, όπως της Βουλής και του Δήμου. Υπό την κυριαρχία των Πτολεμαίων η Κύπρος όχι μόνο γνώρισε ακμή και οικονομική και πνευματική άνοδο, αλλά κι εξελληνίστηκε πλήρως. Οι Σόλοι συμμερίστηκαν αυτή την τύχη της υπόλοιπης Κύπρου, καθ’ όλη την περίοδο των Ελληνιστικών χρόνων. Δεν υπάρχουν επαρκείς ιστορικές πηγές για να παρακολουθήσουμε την πορεία της πόλης με πολλές λεπτομέρειες. Εξ άλλου ο τερματισμός των ανασκαφών στην περιοχή των Σόλων από το 1974 και εξής, συνεπεία της τουρκικής στρατιωτικής εισβολής και κατοχής, μας στερεί ασφαλώς και από πολλά ανασκαφικά δεδομένα. Μπορούμε όμως να υποθέσουμε ότι η προνομιακή θέση της πόλης, τα μεταλλεία της και οι εμπορικές δυνατότητες που είχε, σε συνδυασμό με τις ειρηνικές συνθήκες που επεκράτησαν στην Κύπρο, ήσαν επαρκείς λόγοι για να δώσουν σ' αυτήν ένα νέο ξεκίνημα και να επιτύχουν μια νέα μεγάλη άνθηση. Η ποιότητα των έργων γλυπτικής που βρέθηκαν απς τοποθεσίες «Μερσινάκι» και «Χολλάδες» των Σόλων (όπως λ.χ. μια μικρή κεφαλή του Άμμωνος-Διός, ένα μοναδικό άγαλμα γυναίκας με ιερατικό ένδυμα αιγυπτιακής εμπνεύσεως κλπ.), αντικατοπτρίζει τη γενικότερη πολιτιστική στάθμη των Σόλων. Υποδηλώνει, ακόμη, στενές σχέσεις με τη πτολεμαϊκή Αλεξάνδρεια, της οποίας τη γλυπτική τεχνοτροπία αρκετά αγάλματα μιμούνται. Ο ασβεστόλιθος, εξ άλλου, από τον οποίο κατασκευάστηκαν τέτοια αγάλματα, πιστεύεται ότι είχε εισαχθεί από την Αίγυπτο. Οι σχέσεις των Σόλων με τη πτολεμαϊκή Αίγυπτο υπογραμμίζονται και από τις λατρείες στην πόλη, για τις οποίες υπάρχουν μαρτυρίες: Ελληνικές θεότητες λατρεύονταν, ιδιαίτερα η Αφροδίτη της οποίας το περίφημο και γνωστότατο άγαλμα που κοσμεί το Κυπριακό Μουσείο βρέθηκε στους Σόλους (είναι του 1ου π.Χ. αιώνα), αλλά και η Ίσις, όπως κι ο Άμμων που ταυτίστηκε με τον ελληνικό Δία. Από την Αίγυπτο εισήχθη στους Σόλους και η λατρεία του Σεράπιδος, ελληνοαιγυπτιακής θεότητας των Ελληνιστικών χρόνων.

Η γενικότερη πρόοδος των Σόλων κατά τα Ελληνιστικά χρόνια συνοδεύτηκε κι από οικοδόμηση λαμπρών κτιρίων (λ.χ. ναός του Σεράπιδος). Αν και το θέατρο της πόλης που βρέθηκε είναι μεταγενέστερο, θα πρέπει να υποθέσουμε ότι και κατά τα Ελληνιστικά χρόνια οι Σόλοι διέθεταν θέατρο καθώς και πολλά άλλα δημόσια οικοδομήματα, όπως και οι άλλες πόλεις της Κύπρου (λ.χ. λαμπρό στάδιο, γυμνάσιο κλπ). Όταν κάποτε συνεχιστούν κι ολοκληρωθούν οι ανασκαφές στην περιοχή των Σόλων, ασφαλώς θα προσθέσουν πολλά στις γνώσεις μας για τη σημαντική αυτή πόλη.

Η ακμή των Σόλων φαίνεται ότι συνεχίστηκε και κατά τα χρόνια της ρωμαϊκής κυριαρχίας, κατά τα μέσα δε του 1ου μ.Χ. αιώνα η πόλη δέχτηκε τη χριστιανική διδασκαλία.  Αν και δεν αναφέρεται στις πηγές συγκεκριμένη επίσκεψη των Παύλου και Βαρνάβα στην πόλη των Σόλων, θα πρέπει να θεωρηθεί πιθανότατο ότι οι απόστολοι πέρασαν κι απ' εκεί. Μετά τον μαρτυρικό θάνατο του Βαρνάβα στη Σαλαμίνα, ιδρύθηκε γύρω στο 56 ή 57 μ.Χ. η επισκοπική έδρα στους Σόλους, με πρώτο επίσκοπο τον άγιο Αυξίβιο. Τον Αυξίβιο, που μόλις είχε φθάσει στην Κύπρο από τη Ρώμη, συνάντησε στον Λιμνίτη (κοντά στους Σόλους) ο ευαγγελιστής Μάρκος. Αφού τον κατήχησε και τον βάπτισε, ο Μάρκος τον εγκαθίδρυσε ως πρώτο επίσκοπο των Σόλων, πριν ο ίδιος ο ευαγγελιστής αναχωρήσει για την Αλεξάνδρεια:

... Καί  χειροτονήσας ἐπίσκοπον [τον Αυξίβιον] ... ἀπέστειλεν [ο Μάρκος] ἐν τῇ Σολίων πόλει... (όπως αναφέρεται στον Βίο του αγίου Αυξιβίου). Ἀπάρας δέ ὁ μακάριος Αὐξίβιος ἐκ τοῦ Λιμνίτου καί τήν πορείαν ποιούμενος, διερωτήσας ἦλθεν ἐν Σόλοις...

Τη χειροτονία του Αυξιβίου ως επισκόπου Σόλων ενέκρινε κι ο απόστολος Παύλος. Όπως αναφέρεται στον Βίο του αγίου Αυξιβίου, ο απόστολος Παύλος έστειλε στην Κύπρο τον Επαφράν και τον Τυχικόν και μερικούς άλλους για στελέχωση της υπό ίδρυσιν Κυπριακής Εκκλησίας, με επιστολή του δε προς τον Κύπριο άγιο Ηρακλείδιο του ζητούσε, μεταξύ άλλων, να τοποθετήσει επισκόπους στις πόλεις της Κύπρου. Για τους Σόλους ο Παύλος έγραφε στον Ηρακλείδιο να πάει εκεί, να βρει τον Αυξίβιο και να τον κάμει επίσκοπο. Του συνέστηνε όμως να μη προβεί σε χειροτονία του Αυξιβίου, αφού ο τελευταίος ἤδη κατηξιώθη τῆς ἱερωσύνης χειροτονηθείς ὑπό Μάρκου.

Ο άγιος Ηρακλείδιος πήγε αμέσως στους Σόλους και βρήκε τον Αυξίβιο έξω από τα τείχη τους, εἰς τόν τόπον τόν ἐπικαλούμενον Διός, προφανώς στην περιοχή όπου πρέπει να υφίστατο ο ναός του Διός. Ο Ηρακλείδιος, αφού πήρε μαζί του τον Αυξίβιο, μπήκε στην πόλη των Σόλων όπου προσευχήθηκε και χάραξε στη γη το σχέδιο εκκλησίας που θα κτιζόταν εκεί (Βίος Αυξιβίου, 14).

 Ο Αυξίβιος απεδείχθη ικανότατος ιεράρχης. Κατόρθωσε να εκχριστιανίσει ολόκληρη την πόλη των Σόλων, όπως αναφέρεται στον Βίο του, και να οικοδομήσει τόν ναόν τόν μέγαν καί θαυμαστόν τοῦτον, τήν ἀγίαν καθολικήν ἐκκλησίαν, κατακοσμήσας αὐτήν παντί κόσμῳ... (Βίος Αυξιβίου, 21). Έτσι έχουμε μια μαρτυρία ότι η πρώτη βασιλική των Σόλων κτίστηκε από τον άγιο Αυξίβιο τον 1ο μ.Χ. αιώνα. Ο άγιος Αυξίβιος, αφού υπηρέτησε ως επίσκοπος Σόλων περί τα 50 χρόνια, πέθανε γύρω στο 107 μ.Χ. Διάδοχό του στην έδρα των Σόλων όρισε ένα μαθητή του που επίσης λεγόταν Αυξίβιος (βλέπε και λήμμα Σόλων επισκοπή).