Μάμας άγιος, Δάλι

Image

Εκκλησία μονόκλιτη, διαιρεμένη σε δυο άνισα τμήματα με σφενδόνιο που στηρίζεται σε προβόλους πάνω από τα κιονόκρανα των εντοιχισμένων κιόνων στα οποία στηρίζονται τα χαμηλωμένα τυφλά τόξα του βόρειου και του νότιου τοίχου. Τα δυο τμήματα της εκκλησίας καλύπτονται με σταυροθόλια. Το δυτικότερο τμήμα είναι μεγαλύτερο από το ανατολικό.

Η εκκλησία έχει εσωτερικές διαστάσεις 8,25X6,14 μ. Η αψίδα, που είναι εσωτερικά ημικυκλική και εξωτερικά πεντάπλευρη, έχει χορδή 4,10 μ. και βέλος 1,95 μ. Στο μέσο του ημικυλινδρικού τοίχου της αψίδας υπάρχει παράθυρο μέγιστου ύψους 1,08 μ. και πλάτους 0,59 μ. ’λλο παράθυρο που υπάρχει στον βόρειο τοίχο είναι ορθογώνιο και έχει ύψος 0,86 μ. και πλάτος 0,70 μ. Αρχικά στη θέση του παραθύρου του βόρειου τοίχου υπήρχε θύρα που εντοιχίσθηκε ίσως κατά την επισκευή της εκκλησίας που έγινε το 1886 και την οποία αναφέρει μισοκατεστραμμένη επιγραφή στο κιονόκρανο της κολόνας που είναι εντοιχισμένη στον βόρειο τοίχο. Τότε ίσως καταστράφηκε ο διάκοσμος του κιονόκρανου για να χαραχθεί η επιγραφή. Το κιονόκρανο κολόνας του νότιου τοίχου στολίζεται με ροζέττα. Το σφενδόνιο που χωρίζει εγκάρσια την εκκλησία στα δυο στηρίζεται σε επάλληλους προβόλους.  Έτσι από κάτω προς τα πάνω, ο πρώτος πρόβολος αποτελείται από διπλά πεπλατυσμένα κυμάτια και δυο πεπλατυσμένες σπείρες με τη μορφή κόλουρου κώνου, μεταξύ των οποίων υπάρχουν τετράγωνα «δόντια». Πιο ψηλά υπάρχει τεταρτοσφαιρικός πρόβολος και ακόμη πιο ψηλά άλλος πρόβολος διακοσμημένος με chevrons.

Η δυτική είσοδος της εκκλησίας πλάτους 1,38 μ. καλύπτεται με λίθινο ανώφλι που στηρίζεται σε προβόλους διακοσμημένους με έξεργα τρίγωνα. Πάνω από τη θύρα υπάρχει τυφλό οξυκόρυφο τόξο που περιβάλλεται με έξεργο τόξο. Η νότια θύρα έχει επίσης πλάτος 1,38 μ. Το ανώφλι της θύρας είναι λίθινο και στηρίζεται σε προβόλους διακοσμημένους με έξεργα τρίγωνα. Πάνω από την είσοδο υπάρχει τυφλό οξυκόρυφο τόξο που περιβάλλεται με σπείρα που καταλήγει σε οριζόντια τμήματα, τα άκρα των οποίων είναι διακοσμημένα με ανθέμια. Στο εσωρράχιο του τόξου υπάρχει διάκοσμος από συνεχόμενα ανάγλυφα XX. Τα θυρόφυλλα της θύρας αυτής, κατασκευασμένα πιθανότατα το 1886, έκλειαν με μαντάλι που ανοιγόκλεινε με μοχλό τον οποίο έσπρωχνε ανάγλυφη κουκουβάγια. Η κουκουβάγια αυτή είναι το «πουλί του ’η Μάμα» στο γνωστό ποίημα του Γ. Σεφέρη. Τα θυρόφυλλα μεταφέρθηκαν για ασφάλεια στο Μουσείο Λαϊκής Τέχνης, της Εταιρείας Κυπριακών Σπουδών, στη Λευκωσία και αντικαταστάθηκαν με άλλα, πιστά αντίγραφα των πρώτων.

Είναι πιθανόν ότι στην εκκλησία υπήρχαν τοιχογραφίες που έχουν καταστραφεί. Σήμερα σώζονται τμήματα διακοσμητικής τοιχογραφίας στο εσωρράχιο του χαμηλωμένου τόξου της δυτικής εισόδου. Η εκκλησία κτίσθηκε πιθανότατα τον 15ο ή 16ο αιώνα.