Ιερή πορνεία

Image

Το έθιμο της ιερής πορνείας κατά την Αρχαιότητα περιγράφεται από τον Ηρόδοτο («Ιστορίαι», βιβλίο Α΄, 199, 1-5), και επίσης κάνουν γι’ αυτό λόγο και άλλοι συγγραφείς, ο Αθήναιος, ο Κλήμης Αλεξανδρείας και ο Ιουστίνος. Υπάρχει η αντίληψη ότι το έθιμο αυτό, που υπήρχε στην Ανατολή, υφίστατο και στην αρχαία Κύπρο, όπου συνδεόταν με τη λατρεία της θεάς Αφροδίτης.

           

Ο Ηρόδοτος είναι εκείνος που περιγράφει το έθιμο αυτό, γράφοντας ότι υπήρχε στη Βαβυλώνα όπου λατρευόταν η θεά Μύλιττα, σημειώνει δε ότι το έθιμο αυτό ήταν «ο αίσχιστος των νόμων». Ο Ηρόδοτος το περιγράφει ως εξής: Κάθε γυναίκα είχε καθήκον, μία τουλάχιστον φορά στη ζωή της, να ασκούσε την πορνεία στον ναό της Μύλιττας. Οι γυναίκες πήγαιναν στο ναό, κάθονταν εκεί και περίμεναν. Ο οποιοσδήποτε άντρας διάλεγε μία, της έδινε ένα οποιοδήποτε ποσό χρημάτων (που κατέληγε στον ναό) και επικαλείτο τη θεά. Η γυναίκα τον ακολουθούσε και συνευρισκόταν μαζί του. Κατόπιν εθεωρείτο ότι είχε επιτελέσει το ιερό της καθήκον και επέστρεφε στο σπίτι της. Οι νέες και ωραίες γυναίκες τελείωναν γρήγορα αφού εύκολα τις επέλεγε κανείς, όμως οι άσχημες μπορεί να περίμεναν πάρα πολύ, μέχρι να επιλεγούν. Οι πλούσιες και αριστοκράτισσες πάλι, δεν κάθονταν στη σειρά μαζί με τις άλλες, αλλά περίμεναν έξω από τον ναό, σε σκεπαστά αμάξια, μαζί με τις συνοδούς τους. Ο Ηρόδοτος προσθέτει απλώς ότι «κάτι παρόμοιο» συνέβαινε και «σε μερικά μέρη στην Κύπρο», χωρίς να δίνει περισσότερες πληροφορίες.

           

Η σύγχρονη ιστορική εξέταση όλων των αρχαίων πηγών, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι τέτοιο έθιμο δεν υπήρχε στην αρχαία Κύπρο, όπου είχε λατρευτεί η Ουρανία Αφροδίτη, στης οποίας τη λατρεία δεν υπήρχε τίποτα το αισχρό. Πιστεύεται ότι ο Ηρόδοτος είχε παρεξηγήσει την άσκηση της πορνείας στην αρχαία Κύπρο, και από καθαρά κοινωνικό φαινόμενο το συνέδεσε με τη λατρεία της Κύπριδος Αφροδίτης. Ο Αθήναιος («Δειπνοσοφισταί», 12.516), κάνοντας λόγο για την πορνεία, γράφει ότι οι φτωχές γυναίκες των Λυδών (στη Μικρά Ασία), των Λοκρών (στη νοτιοανατολική Ιταλία), των Κυπρίων, αλλά και «πολλών άλλων», ωθούσαν τις κόρες τους στην πορνεία, προκειμένου να μάζευαν την προίκα τους και να μπορούσαν να παντρευτούν. Παρόμοια γράφει και ο Ιουστίνος («Επιτομή», 18.5). Προσθέτουν δε ότι αυτή η άσκηση της πορνείας από τις φτωχές νέες εθεωρείτο προσφορά προς την Αφροδίτη. Αυτή την «προσφορά» φαίνεται ότι είχε παρεξηγήσει ο Ηρόδοτος. Όμως η άσκηση της πορνείας στην αρχαία Κύπρο ήταν ένα καθαρά κοινωνικό πρόβλημα, τα δε χρήματα που οι νέες κέρδιζαν τα χρησιμοποιούσαν για την προίκα τους και δεν κατέληγαν στον ναό. Την πορνεία, ως κοινωνικό πρόβλημα στην αρχαία Κύπρο, γνωρίζουμε και από άλλες πηγές (από τον Ισοκράτη για παράδειγμα).

           

Ο Κλήμης Αλεξανδρείας πάλι («Προτρεπτικός πρός Έλληνας», 2. 12-13), κάνει λόγο για όργια προς τιμήν της Αφροδίτης, θεωρώντας ότι όλα όσα ο Ηρόδοτος είχε περιγράψει ότι συνέβαιναν στη Βαβυλώνα, ίσχυαν και στην Κύπρο. Όμως ο Κλήμης ολοφάνερα προπαγάνδιζε κατά της αρχαίας θρησκείας προκειμένου να υποστήριζε τη νέα, δηλαδή τον Χριστιανισμό, ο οποίος τότε (3ος μ.Χ. αιώνας) αγωνιζόταν ακόμη να επιβληθεί πλήρως.

           

Κατά τον Πλάτωνα (στο «Συμπόσιον») υπήρχαν δύο Αφροδίτες, η μία ήταν η Ουρανία, άσπιλη και αγνή θεότητα, η δε άλλη ήταν η Πάνδημος, η σκανδαλιάρα θεά του ελληνικού πανθέου. Αρκετές αναφορές αρχαίων συγγραφέων τονίζουν ότι στην Κύπρο είχε λατρευτεί η Ουρανία Αφροδίτη. Συνεπώς, δεν ήταν δυνατό να συνδεόταν με τη λατρεία της η οποιασδήποτε μορφής πορνεία. Εκείνο που ξεκάθαρα προκύπτει, είναι ότι οι φτωχές νέες αναγκάζονταν να ασκήσουν την πορνεία και κατόπιν, όταν σχημάτιζαν την προίκα τους, εθεωρείτο ότι λάβαιναν συγχώρεση από τη θεά Αφροδίτη και ότι ήσαν και πάλι αγνές. Η θεά Αφροδίτη, γράφει ο Ιουστίνος, εγγυάτο την αγνότητα των φτωχών κοριτσιών όταν αυτά θα τελούσαν, επί τέλους, τον γάμο τους. Η αναφορά αυτή του Ιουστίνου είναι πολύ σημαντική γιατί δίνει την πραγματική εικόνα: η Αφροδίτη (που αναφέρεται και ως Ελεήμων) ήταν η θεά της αγάπης (της ίδιας αγάπης την οποία διδάσκει και η χριστιανική θρησκεία). Και ως τέτοια, δεν αποδεχόταν την κοινωνική αδικία, την ανάγκη εκπόρνευσης των φτωχών νέων, στις οποίες έδινε τη συγχώρεση, την άφεση της αμαρτίας, και ευλογούσε τον γάμο τους. Εξάλλου η Αφροδίτη ήταν, μεταξύ άλλων, και θεά προστάτιδα του γάμου.