Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Με τον όρο Νεότουρκοι (τουρκικά: Jön Türkler και Genç Türkler) περιγράφεται μια ομάδα αξιωματικών, πολιτικών, αστών και διανοούμενων Τούρκων οι οποίοι ξεσηκώθηκαν για την επαναφορά του Συντάγματος του 1876, υιοθετώντας το σύνθημα Ελευθερία (Hurriyet), Ισότητα (Musavat) και Δικαιοσύνη (Adalet). Αιχμή του δόρατος αυτού του κινήματος ήταν το τουρκικό εθνικιστικό κόμμα «Ένωση και Πρόοδος» της μεταρρύθμισης που ξεκίνησε στην υπό Οθωμανική Κυριαρχία τότε Θεσσαλονίκη το  1908. Οι Νεότουρκοι με σαφείς επιρροές από τη Γαλλική Επανάσταση αλλά και το γερμανικό μιλιταρισμό διεκδίκησαν αρχικά την  εγκαθίδρυση ενός εκσυγχρονισμένου κράτους στο ευρωπαϊκό πρότυπο, που θα μπορούσε να διατηρήσει την εδαφική ακεραιότητα της αυτοκρατορίας, καθώς και να αντισταθεί στις επεμβάσεις των Μεγάλων Δυνάμεων. Το κίνημα των Νεοτούρκων υπήρξε, αρχικά, σε μεγάλο βαθμό, συνέχεια του κινήματος των Νεο-οθωμανιστών του 1876.

Το νεοτουρκικό κίνημα δεν περιλάμβανε, ως το 1908, μόνο Τούρκους, αλλά και οπαδούς απ' όλους τους λαούς της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Μέχρι τους Βαλκανικούς Πολέμους 1912 οι Νεότουρκοι καλούσαν όλους τους λαούς και μειονότητες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας να συνεργαστούν με στόχο την  ίδρυση μιας δημοκρατικής χώρας, μιας Νέας Τουρκίας η οποία θα συμπεριφέρεται σε όλους τους πολίτες της ανεξαρτήτως θρησκεύματος με τον ίδιο τρόπο. Βεβαίως η νέα αυτή χώρα για να αποκτήσει συνοχή θα έπρεπε να μιλά μια γλώσσα, όποτε όλοι θα έπρεπε να φοιτούν σε τουρκικά και όχι σε μεινοτικά σχολεία. Ελλάδα -Βουλγαρία και Σερβία αντέδρασαν σε αυτή την πολιτική, η οποία ήταν και η αφορμή της έκρηξης του Α Βαλκανικού Πολέμου. 

Στην Κύπρο

Το κίνημα των Νεοτούρκων επισήμως ιδρύθηκε στις 14 Ιουλίου του 1889 στην εκατοστή επέτειο της Πτώσης της Βαστίλης. Ζητούσε την επαναφορά του Οθωμανικού Συντάγματος του 1876 που είχε καταργηθεί από τον Σουλτάνο Αμπτούλ Χαμίντ. Τα μέλη, ανάμεσα στα οποία ήταν και Χριστιανοί, ακολουθούσαν μασονικές πρακτικές. Πολλά εξορίστηκαν από τον Σουλτάνο και τα περισσότερα απ’ αυτά θα εγκατασταθούν στο Παρίσι.

Οι νεοτουρκικές ιδέες που στρέφονταν κατά του τυραννικού καθεστώτος του Αβδούλ Χαμίτ έφτασαν και στην Κύπρο και δημιούργησαν κάποιο ρεύμα ανάμεσα στους Κυπρίους, Έλληνες και Τούρκους, που ακόμα οι διαφορές τους ήσαν μικρές και η συνεργασία τους σημαντική παρά τις χωριστές εκλογές βουλευτών που είχαν επιβάλει οι Βρετανοί.

Τεουφίκ 

Ένας από τους ηγέτες των Κυπρίων Νεότουρκων ήταν ο δημοσιογράφος Αχμέτ Τεουφίκ εφέντης, εκδότης της 15νθήμερης εφημερίδας «Κοκονόζ» (Kokonoz), από 27 Νοεμβρίου 1896, που από το 22ο φύλλο της μετονομάστηκε σε Ακμπατά (Akbada). Έκλεισε με το 23ο φύλλο της, αφού προκάλεσε την (ανεκτέλεστη) καταδίκη του Τεουφίκ σε θάνατο από δικαστήριο του Αβδούλ Χαμίτ στην Κωνσταντινούπολη για τις σφοδρές επιθέσεις του εναντίον του σουλτάνου.

» Βλέπε λήμμα: Τουρκοκυπριακές εφημερίδες

Από τις 3 Μαρτίου 1900 ο Τεουφίκ εξέδιδε την «Μίρ'ατ -ί Ζαμάν», (Mir' at- i Zaman), επίσημο όργανο των Νεότουρκων στην Κύπρο, και με συνεργάτες τον Χότζια Ριζά εφέντη, τον Σαφφέτ μπέη Ιζμιρλί (Σμυρνιό) κ.α. Και η νέα εφημερίδα προκάλεσε αντιδράσεις, έκλεισε και ξανάνοιξε δυο φορές και κράτησε μέχρι το Μάιο 1911. Μια άλλη αντιχαμιτική ομάδα, από τους Χοτζιαζατά Οσμάν, Ενβερί εφέντη και Ισμαήλ Φετχί μπέη, εξέδιδε για τέσσερις φορές την «Φερζιάτ» (Ferjat) που κλείστηκε με παρέμβαση των πρακτόρων του Αβδούλ Χαμίτ στην Κύπρο. Η εφημερίδα «Σουνουχάτ» (Sunuhat) ξεκίνησε συντηρητική και φιλοσουλτανική στις 1η Οκτωβρίου 1906 από τους Μεχμέτ Αρίφ και Μουσά Ιρφάν μπέη, τότε διευθυντή του Εβκάφ, για να καταλήξει φιλονεοτουρκική μετά τη νεοτουρκική επανάσταση της 23 Ιουλίου 1908. Υπήρξαν ακόμα παράλληλα φιλοσουλτανικές, ενδιάμεσες ή ασταθείς τουρκοκυπριακές εφημερίδες, και οι πρώτες διεξήγαν οξύτατη πολεμική κατά των νεοτουρκικών και αντίστροφα. Συμπάθειες για τον Αβδούλ Χαμίτ δεν απαντώνται στον ελληνοκυπριακό τύπο της περιόδου 1878-1909 μα ούτε και οξεία εναντίον του πολεμική αλλά κυρίως προσεκτική κριτική και σάτιρα («Ο Ραγιάς», «Φωνή της Κύπρου», «Αλήθεια» κ. α.). Ο τρόμος από ενδεχόμενη επιστροφή της Κύπρου στην Οθωμανική αυτοκρατορία υπό τον αιμοβόρο Αβδούλ Χαμίτ Β', τον «ερυθρό σουλτάνο», ήταν μια από τις σημαντικές αιτίες της μη επιστροφής πολλών Κυπρίων «λινοβάμβακων» στον ελληνοχριστιανισμό, μέχρι το 1908. Τότε τα πράγματα έγιναν ακόμα πιο δύσκολα για τους «λινοβάμβακους» μετά τη νεοτουρκική επανάσταση η οποία επέβαλε στην Οθωμανική αυτοκρατορία ακόμα πιο μεγάλο και αδιάλλακτο σωβινισμό και φανατισμό.

Είναι αξιοσημείωτο ότι στο συνέδριο των Νεότουρκων στο Παρίσι (4 μέχρι 9 Φεβρουαρίου 1902) πήραν μέρος και Κύπριοι, καθώς και Αιγύπτιοι, Κούρδοι, Αρμένιοι, Έλληνες, Εβραίοι, Αλβανοί, Άραβες, Βούλγαροι, Τσερκέζοι και Τούρκοι. Πόσοι και ποιοι ήσαν οι Κύπριοι δεν γνωρίζουμε, πάντως ο Τεουφίκ εφέντης ήταν ένας απ' αυτούς. Η επικράτηση των ακραίων σοβινιστών Νεότουρκων στο συνέδριο, μ' επικεφαλής τον Αχμέτ Ριζά και η ήττα των φιλελευθέρων μ' επικεφαλής τον πρίγκηπα Σαμπαχεδδίν που αναγκάστηκε να ιδρύσει νέα οργάνωση, επηρέασε και τις εξελίξεις στην Κύπρο, όπου οι «λινοβάμβακοι» αισθάνονταν τώρα βαρύτερη τη σκιά του τουρκικού σοβινισμού, που εκδηλώθηκε αρκετές φορές εφεξής.

Πηγή: 

• Μεγάλη Κυριακή Εγκυκλοπαίδεια