Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Χωριό της επαρχίας Πάφου, περί τα 14 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά του χωριού Πόλη. Είναι γνωστή σαν Φιλούσα Χρυσοχούς από το χωριό Χρυσοχού, το οποίο βρίσκεται στα βορειοδυτικά της και το οποίο έδωσε το όνομά του σ' ένα μεγάλο διοικητικό διαμέρισμα της Πάφου.

Η Φιλούσα είναι κτισμένη σε μέσο υψόμετρο 440 μέτρων. Η περιοχή του χωριού χαρακτηρίζεται από μια κλίση από τα βόρεια προς τα νότια. Το υψόμετρο από τα 500 μέτρα στα βόρειά του σύνορα μειώνεται στα 440 μέτρα στον οικισμό και στα 200 μέτρα στα νότιά του σύνορα. Το τοπίο είναι διαμελισμένο από τους μικρούς παραπόταμους του ποταμού του Σταυρού της Ψώκας που ρέουν στην περιοχή.

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι λάβες του Οφιολιθικού Συμπλέγματος του Τροόδους, οι αποθέσεις του σχηματισμού Κανναβιού (μπεντονίτες και ψαμμίτες) και οι υφαλογενείς ασβεστόλιθοι του σχηματισμού Κορωνιάς. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν φαιοχώματα και ασβεστούχα εδάφη.

Η Φιλούσα δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 610 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή της καλλιεργούνται τα αμπέλια οινοποιησίμων ποικιλιών, τα σιτηρά, τα όσπρια, τα νομευτικά φυτά, οι αμυγδαλιές, οι ελιές, οι χαρουπιές, λίγα εσπεριδοειδή και ελάχιστα λαχανικά.

Η Φιλούσα περιλαμβάνεται στο Αρδευτικό Έργο της Χρυσοχούς.

Από συγκοινωνιακής απόψεως, η Φιλούσα συνδέεται με ασφαλτόστρωτους δρόμους στα βόρεια με το χωριό Μελάδεια (περί τα 2,5 χμ.) και στα βορειοδυτικά με το χωριό Περιστερώνα (περί τα 3,5 χμ.). Συνδέεται επίσης με σκυρόστρωτους δρόμους στα ανατολικά με το χωριό Ιστιντζιόν (περί τα 2,5χμ.), στα δυτικά με το χωριό Τρεμιθούσα (περί τα 2 χμ.) και στα νότια με το χωριό Σίμου (περί τα 5 χμ.).

Το χωριό γνώρισε πληθυσμιακές αυξομειώσεις. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Το χωριό δεν απαντάται σε μεσαιωνικές πηγές και φαίνεται ότι μάλλον είχε ιδρυθεί στα μεταγενέστερα χρόνια.  Όπως και του άλλου χωριού με την ίδια ονομασία, αυτή πιθανότατα έχει αγιολογική προέλευση, από το επίθετο Γλυκοφιλούσα της Παναγίας που, σε συντόμευση, έγινε Φιλούσα, δηλαδή ασπαζόμενη τον μικρό Χριστό.

Ο ιστορικός Φλώριος Βουστρώνιος (16ος αιώνας) αναφέρει τη Φιλούσα ως φέουδο κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, αλλά δεν είναι σαφές σε ποιό από τα δύο χωριά αναφέρεται. Ο Φλώριος γράφει την ονομασία ακριβώς Filussa, δίνοντας μόνο την ακόλουθη πληροφορία: κατά την αναδιανομή των φέουδων στην οποία είχε προβεί ο βασιλιάς της Κύπρου Ιάκωβος Β΄ μετά την άνοδό του στο θρόνο το 1460, η Φιλούσα παραχωρήθηκε, μαζί με άλλα δύο χωριά, στον αξιωματούχο Πέτρο Ζερβάς.

Στο υψηλότερο σημείο του χωριού Φιλούσα βρίσκεται μια λιτή εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο ενώ μέσα σε μια κατάφυτη περιοχή συναντάμε τον βράχο όπου ασκήτεψε και τάφηκε ο Όσιος Θεοσέβιος ο Αρσινοίτης.

Στα κατάλοιπα μιας παλαιότερης εκκλησίας αφιερωμένης στον Άγιο Βηχιανό η οποία καταστράφηκε ολοσχερώς κτίστηκε το 1997 η σημερινή εκκλησία. Ο Άγιος Βηχιανός, ο οποίος θεωρείται προστάτης και θεραπευτής όσων έχουν προβλήματα με τους πνεύμονες, αυτούς που υποφέρουν από χρόνιο βήχα και άσθμα. Γιορτάζει στις 11 Δεκεμβρίου και στο προαύλιο της εκκλησίας γίνεται μικρή πανήγυρις.

Πηγή

1. Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια