Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Έλληνας θεατρικός συγγραφέας, στιχουργός, σεναριογράφος, δημοσιογράφος και ακαδημαϊκός  το όνομα του οποίου συνδέθηκε με την Κύπρο. Θεωρείται ο κορυφαίος δραματουργός του ελληνικού μεταπολεμικού θεάτρου της Ελλάδας. Από τα θεατρικά του έργα τα πλέον γνωστά είναι "Η Στέλλα με τα κόκκινα γάντια", "Έβδομη μέρα της δημιουργίας", "Η Αυλή των θαυμάτων", "Ηλικία της νύχτας", "Παραμύθι χωρίς όνομα", "Γειτονιά των Αγγέλων", "Βίβα Ασπασία", "Οδυσσέα γύρισε σπίτι", "Αποικία των τιμωρημένων", "Το μεγάλο μας τσίρκο", "Ο εχθρός λαός" και "Πρόσωπα για βιολί και ορχήστρα".

Γεννήθηκε στη Νάξο στις  2 Δεκεμβρίου 1921  και πέθανε στις  29 Μαρτίου 2011. Το 1945-46 μαγεύτηκε από τις παραστάσεις του Θεάτρου Τέχνης του Καρόλου Κουν. Προσπάθησε να γίνει ηθοποιός, ελλείψει όμως γυμνασιακού απολυτηρίου δεν έγινε αποδεκτός από το Εθνικό Θέατρο. Έτσι αφοσιώθηκε στο γράψιμο. Ηταν 20 ετών όταν πήρε τον δρόμο για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Γερμανών. Η απελευθέρωση τον βρήκε στο στρατόπεδο του Μαουτχάουζεν, στις 5 Μαΐου 1945. Το πρώτο θεατρικό έργο του ήταν «Ο χορός πάνω στα στάχυα», που παρουσιάστηκε τη θερινή θεατρική περίοδο του 1950 από τον θίασο Λεμού στο Θέατρο «Διονύσια» της Καλλιθέας. Τον Οκτώβριο του 1981 τοποθετήθηκε στη θέση του διευθυντή ραδιοφωνίας της ΕΡΤ. Έγινε ακαδημαϊκός το 1999, στη νέα έδρα του Θεάτρου της Ακαδημίας Αθηνών. Το 2000 του απονεμήθηκε από τον Πρόεδρο της Ελληνικής  Δημοκρατίας το παράσημο του Ανώτερου Ταξιάρχη του τάγματος του Φοίνικα. Πέθανε στις 29 Μαρτίου 2011, λόγω νεφροπάθειας, λίγες μέρες μετά τον θάνατο της γυναίκας του Νίκης.

Εξίσου μεγάλη σφραγίδα έχει αφήσει και στον κινηματογράφο, υπογράφοντας τα σενάρια εμβληματικών ταινιών: «Στέλλα» του Μιχάλη Κακογιάννη, «Δράκος» του Νίκου  Κούνδουρου, «Η αρπαγή της Περσεφόνης» του Γηγόριου Γρηγορίου, «Το κανόνι και τ' αηδόνι» που σκηνοθέτησε ο ίδιος. O  Μίκης Θεοδωράκης και ο Μάνος Χατζιδάκις έγραψαν μερικά από τα ωραιότερα έργα τους μελοποιώντας στίχους του («Παραμύθι χωρίς όνομα», «Μαουτχάουζεν»).

Η σχέση του με την Κύπρο

Η σχέση του Ιάκωβου Καμπανέλλη με την Κύπρο είναι κυρίως γνωστή λόγω της συνεργασία του με τον σκηνοθέτη Μιχάλη Κακογιάννη. Ο Κακογιάννης σκηνοθέτησε την αισθηματική-δραματική ταινία Στέλλα βασισμένη στο θεατρικό έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη «Η Στέλλα με τα κόκκινα γάντια».  Η ταινία με πρωταγωνιστές τους Μελίνα Μερκούρη και Γιώργο Φούντα κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στις κινηματογραφικές αίθουσες στις 21 Νοεμβρίου 1955. Υπήρξε η τελευταία ταινία της Μήλλας Φιλμ, σημειώνοντας αξιοσημείωτη καλλιτεχνική και εμπορική επιτυχία (134.142 εισιτήρια). Διακρίθηκε με τη Χρυσή Σφαίρα καλύτερης ξένης ταινίας το 1956 και με το βραβείο καλύτερης ταινίας ρετροσπεκτίβας στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης το 1960. Η ταινία ήταν φαβορί για το Χρυσό Φοίνικα στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Καννών το 1955 και η Μελίνα Μερκούρη για το βραβείο καλύτερης ηθοποιού· δεν κέρδισε όμως κανένα από τα δύο. Ήταν επιπλέον η ελληνική υποβολή για το Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας του 1956.

Ο Ιάκωβος Καμπανέλλης ήρθε για πρώτη φορά στην Κύπρο στις αρχές της δεκαετίας του ’60. Τον είχε καλέσει ο Γιώργος Βασιλείου με τον οποίο είχαν γνωριστεί και έγιναν πολύ φίλοι στο Λονδίνο. Έφτασε στην Κύπρο το 1962 για μερικές μέρες και τελικά έμεινε οκτώ  μήνες. Στη Λεμεσό ίδρυσε με τη Μόνικα  Βασιλείου το εργατικό θέατρο «Νέο Θέατρο Λεμεσού». Ο θίασος αποτελούνταν από ναυτεργάτες, εφημεριδοπώλες, παπουτσήδες, κτίστες, ψαράδες και άλλα εργατικά επαγγέλματα. . Το Διοικητικό Συμβούλιο του Νέου Θεάτρου απαρτίζουν οι Γιάγκος Ηλιάδης (Πρόεδρος), Λίνα Σολομωνίδου, Νίκος Λαγούτης, Γιώργος Βασιλείου, Μόνικα Βασιλείου και Ιάκωβος Καμπανέλλης(Επίτιμο μέλος). Το πρώτο έργο που ανέβασε το θεατρικό σχήμα ήταν το έργο της Πηνελόπης Δέλτα «Παραμύθι χωρίς όνομα», σε διασκευή του Καμπανέλλη, σκηνοθεσία Μόνικας Βασιλείου, μουσική Μάνου Χατζιδάκι και σκηνικά  Γιώργου Μαυρογένη. Οι  παραστάσεις δόθηκαν τον Αύγουστο του 1962 στο Δημόσιο Κήπο Λεμεσού.  Οι ηθοποιοί του θιάσου ήταν: Χριστάκης Ιωάννου, Λέλλα Ιωάννου, Τασούλα Ορφανίδου, Περικλής Μαρκουλής, Χριστάκης Κουβάς, Τάκης Σαββίδης, Λώρης Κωνσταντίνου, Ιωσήφ Χρίστου, Παρασκευάς Παρασκευόπουλος, Τάσος Κωνσταντίνου, Νίκος Σαββίδης, Νίκος Πιερίδης, Σωτήρης Κοντόπουλος, Βάσος Βρυωνίδης, Μιχαλάκης Χαραλάμπους, Ντίνος Σοφοκλέους, Οδυσσέας Πέτρου, Ντίνος Καζαντζίδης, Δημητράκης Νεοφύτου, Σοφοκλής Έλληνας, Ανδρέας Λοΐζίδης, Κωστάκης Αριστοφάνη, Αντρέας Νικολάου, Μαρία Παλέση, Ιωσήφ Χατζηγεωργίου και Τάκης Χατζηκυριάκου.

Ακολούθησαν κι άλλα τρία έργα με τον ίδιο θίασο αλλά διαλύθηκε οικονομικών προβλημάτων.

Γνωριμία με τον Μιχάλη Πασιαρδή

Στην Κύπρο Ιάκωβος Καμπανέλλης γνώρισε τον ποιητή Μιχάλη Πιτσιλλίδη με τον οποίο συνεργάστηκε για την παραγωγή ενός ντοκιμαντέρ μικρού μήκους με τίτλο «Η Ρίζα». Το σενάριο της ταινίας είναι βασισμένο στο διήγημα του Μιχάλη Πιτσιλλίδη «Στην γη μου εν να ριζώσω.» Το ντοκιμαντέρ πραγματεύεται τον κόσμο της Κύπρου που μοχθούσε για ένα καλύτερο αύριο, που έφευγε μετανάστης επειδή δεν έβρισκε δουλειά στο νησί και ευελπιστούσε να επιστρέψει, όταν οι συνθήκες το επέτρεπαν. Από οικονομικής πλευράς την παραγωγή της ταινίας ανέλαβε  ο επιχειρηματίας Νίκος Λανίτης, ο οποίος είχε ιδρύσει την εταιρία Αφροδίτη Φιλμς. Ο Ιάκωβος Καμπανέλης ήταν ο αφηγητής, σκηνοθέτης και σεναριογράφος. Βοηθός σκηνοθέτης ήταν η  Μόνικα Βασιλείου. Η ηχογράφηση της αφήγησης έγινε στο στούντιο ραδιοφώνου του ΡΙΚ. Το ντοκιμαντέρ ήταν έτοιμο αρχές Ιουλίου του 1963. Η ταινία προβλήθηκε στο Φεστιβάλ της Μόσχας τη Δευτέρα 15 Ιουλίου 1963.

Συνεργασία με το ΘΟΚ

Ιδιαίτερες σχέσεις του Ιάκωβου  Καμπααλέλη αναπτύχθηκαν με το ΘΟΚ. Το πρώτο έργο του Έλληνα συγγραφέα που ανέβασε ο θεατρικός οργανισμός  ήταν το  "Παραμύθι χωρίς όνομα", η πρεμιέρα του οποίου δοθηκε στις 12 Ιουλίου 1974. Το δικτατορικό καθεστώς των Αθηνών απαγόρευσε στον Καμπανέλλη να παρεβρεθεί στην πρεμιέρα. Το 1994 ο ΘΟΚ ανέβασε το έργο «Ο δρόμος περνά από μέσα» και το 2006 την «Αυλή των θαυμάτων».

Πηγή

Περιοδικό Η Λέξη, τχ. 85-86, Ιούνιος-Αύγουστος 1989

Ο κυπριακός κινηματογράφος 1962- 2005, Αλέξης Κλεάνθους, Αιγόκερως

Ο  Ιάκωβος καμπανέλλης στη Λεμεσό  (Facebook page)