Μαζωτός
Χωριό της επαρχίας Λάρνακας, περί τα 20 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της πόλης της Λάρνακας.
Ο Μαζωτός είναι κτισμένος στην παράκτια πεδιάδα της Λάρνακας σε μέσο υψόμετρο 35 μέτρων. Το τοπίο του χωριού έχει μια γενική κλίση προς τη θάλασσα. Το υψόμετρο από τα 80 μέτρα στα βορειοδυτικά του χωριού (κορφή Βίκλονες) πέφτει στα 35 μέτρα κοντά στον οικισμό για να μειωθεί σταδιακά προς τη θάλασσα η οποία περιβρέχει το νότιο του τμήμα.
Από γεωλογικής απόψεως, στα βόρεια και δυτικά του χωριού κυριαρχούν οι αποθέσεις των σχηματισμών Πάχνας (εναλλασσόμενες στρώσεις κιμωλιών, μαργών και ψαμμιτών) και Λευκάρων (κιμωλίες, μάργες και κερατόλιθοι), και στην υπόλοιπη διοικητική του έκταση οι πρόσφατες αλλουβιακές αποθέσεις της Ολόκαινης γεωλογικής περιόδου. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν ξερορεντζίνες, ασβεστούχα εδάφη και τέρρα ρόζα.
Ο Μαζωτός δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 360 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή του καλλιεργούνται τα αμπέλια (οινοποιήσιμες και επιτραπέζιες ποικιλίες), τα εσπεριδοειδή, οι ελιές, οι χαρουπιές, τα σιτηρά (κυρίως κριθάρι), τα νομευτικά φυτά (φαρράς και βίκος), διάφορα είδη λαχανικών (αγκινάρες, τομάτες, αγγουράκια, καρπούζια, κολοκυθάκια και μπάμιες), οι χρυσομηλιές και οι συκιές. Η ανόρυξη γεωτρήσεων στην περιοχή του Μαζωτού συνέβαλε στην άρδευση σημαντικής έκτασης γης.
Ο Μαζωτός περιλαμβάνεται στο μεγάλο αρδευτικό έργο του Νότιου Αγωγού, από το οποίο ωφελήθηκε στα πλαίσια της δεύτερης φάσης του, με την άρδευση και άλλων σημαντικών εκτάσεων γης.
Αξιόλογη είναι και η κτηνοτροφία στο χωριό.
Ο Μαζωτός εξυπηρετείται με ένα αρκετά καλό συγκοινωνιακό δίκτυο. Συνδέεται στα δυτικά με το χωριό Αλαμινός (περί τα 5 χμ.), στα βορειοδυτικά με το χωριό Αναφωτία (περί τα 4 χμ.), και στα βορειοανατολικά με το χωριό Σοφτάδες (περί τα 7 χμ.) και μέσω του με την πόλη της Λάρνακας. Συνδέεται επίσης στα νοτιοδυτικά με το χωριό Ζύγι, και με χωματόδρομο στα βορειοανατολικά με το χωριό Κιβισίλι (περί τα 5 χμ.).
Το χωριό γνώρισε πληθυσμιακές αυξομειώσεις. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:
| Χρονολογία | Κάτοικοι |
|---|---|
| 1881 | 280 |
| 1891 | 298 |
| 1901 | 397 |
| 1911 | 502 |
| 1921 | 500 |
| 1931 | 578 |
| 1946 | 707 |
| 1960 | 545 |
| 1973 | 559 |
| 1976 | 608 |
| 1982 | 546 |
| 1992 | 665 |
| 2001 | 784 |
| 2011 | 832 |
| 2021 | 1148 |
Ο Μαζωτός άρχισε τα τελευταία χρόνια να αναπτύσσεται τουριστικά με την ανέγερση στην παραθαλάσσια περιοχή του εξοχικών κατοικιών, ιδιαίτερα από Λευκωσιάτες.
Στα νότια του Μαζωτού βρίσκεται το άκρον Πετούντα.
Το χωριό υφίστατο από τα Μεσαιωνικά χρόνια. Σε παλαιούς χάρτες βρίσκεται σημειωμένο ως Masoto ή και Masota.
Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας το χωριό αποτελούσε, μαζί με την περιοχή του, μια από τις κυριότερες βαρωνίες της Κύπρου. Κατά την ακολουθήσασα περίοδο της Βενετοκρατίας ήταν και πάλι το κέντρο της μιας από τις 12 επαρχίες στις οποίες ήταν διαιρεμένο το νησί, υπό τη διοίκηση τσιβιτάνου. Ο τσιβιτάνος στον Μαζωτό ήταν Κύπριος, όπως και σε άλλες τρεις από τις 12 επαρχίες (Αυδήμου, Χρυσοχού και Πεντάγυια).
Βλέπε λήμμα: Φραγκοκρατία- Διοικητικές περιοχές
Τη διοικητική περιοχή του Μαζωτού αναφέρει επανειλημμένα ο Φλώριος Βουστρώνιος. Γράφει ότι επί των ημερών του (περίοδος Βενετοκρατίας) ο Μαζωτός και η επαρχία του εδιοικείτο από Κύπριο τοπικό διοικητή (τζιβιτάνο), όπως και οι επαρχίες Πεντάγυιας, Αυδήμου και Χρυσοχού.
Στην περιοχή του Μαζωτού (περί τα 3 χμ. προς τα νοτιοδυτικά, κοντά στη θάλασσα), βρισκόταν κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια και το φέουδο Λατούρου (από το όνομα της οικογένειας Λα Τουρ), αργότερα τσιφλίκι κατά την Τουρκοκρατία και τελικά αγορασμένο τμηματικά από κατοίκους της περιοχής. Βλέπε γι’ αυτό στο λήμμα Λατούρου, όπου ερμηνεύεται και η γνωστή παροιμιακή φράση: Ελάλουν σου να πας του Μαζωτού, τζ' επήες του Λατούρου.
Βλέπε λήμμα: Λα Τουρ οικογένεια
Ο Αθ. Σακελλάριος (Τά Κυπριακά, Αθήνα, 1890, σ. 48), τοποθετεί κοντά στον Μαζωτό την αρχαία κυπριακή πολίχνη Παλαιάν*, σε τοποθεσία που λέγεται Παρασόλια, προσθέτοντας:
... Εἶνε δέ βεβαίως αὐτή ἡ ἐν τῷ ἐνετικῷ χάρτῃ τῆς Κύπρου Palio - Olissio, εἰς Παρασόλια μετατραπεῖσα. Ἐνταῦθα δέ συχνά ὑπό τῶν πέριξ οἰκούντων γίνονται ἀνασκαφαί πρός εὓρεσιν θησαυροῦ˙ ἀλλ’ εἰσέτι οὐδέν ἄξιον λόγου ἀρχαῖον μνημείον εὐρέθη. Μικρόν δ’ αὐτῆς πρός δυσμάς ἀπαντῶμεν τήν κώμην Μαζωτόν, τήν μόνην κώμην τήν κειμένην ἐπί τῆς ὁδοῦ ἀπό τοῦ Κιτίου πρός τήν Ἀμαθοῦντα. Κεῖται δ’ αὓτη ἐπί ξηροῦ τόπου μηδέ φρέαρ πρός πόσιν τῶν αὐτῆς κατοίκων ἐν ἑαυτῇ ἔχουσα...
Βέβαια, τουλάχιστον σ’ ό,τι αφορά την άρδευση και ύδρευση, οι σημερινές συνθήκες είναι εντελώς διαφορετικές από εκείνες που είχε συναντήσει ο Σακελλάριος κατά το β΄ μισό του 19ου αιώνα.
Η ονομασία του χωριού δικαιολογεί, πάντως, την παρατήρηση του Σακελλαρίου ότι ο Μαζωτός κεῖται ἐπί ξηροῦ τόπου. Προέρχεται από το φυτό μαζίν (Ροterium spinosum) και υποδηλώνει περιοχή όπου υπάρχουν πολλά τέτοια φυτά της άγριας κυπριακής χλωρίδας. Για τον ίδιο λόγο, το τοπωνύμιο Μαζωτός απαντάται και αλλού στην Κύπρο (όπως ονομασίες τοποθεσιών στο χωριό Πισσούρι κ.α.), όπως και ονομασίες Μαζερή (η), Μαζερόν (το) κλπ.
Η εκκλησία του χωριού, αφιερωμένη στον άγιο Γεώργιο, δεν παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Υπάρχουν επίσης δυο ξωκκλήσια, αφιερωμένα στον άγιο Ξενοφώντα και στην Παναγία. Το δεύτερο, κοντά στη θάλασσα, βρίσκεται σε περιοχή όπου ο R. Gunnis (1935) γράφει ότι είχε επισημάνει ερείπια και τάφους αρχαίου οικισμού των Ρωμαϊκών χρόνων. Πρόκειται, προφανώς, για την τοποθεσία όπου ο Αθ. Σακελλάριος τοποθετεί την αρχαία πολίχνη Παλαιάν, που άλλοι θεωρούν ότι βρισκόταν στην περιοχή του χωριού Μαρί. Στον Μαζωτό βρέθηκε, πάντως, ένδειξη ότι απ’ εκεί περνούσε η ρωμαϊκή οδός που συνέδεε το Κίτιον με την Αμαθούντα.
Κατά τον Ιερώνυμο Περιστιάνη το πρώτο ιδιωτικό σχολείο κοινών γραμμάτων λειτούργησε το 1864 μέσα σε μικρό δωμάτιο του δασκάλου παπά Χαραλάμπους παπά Μιχαήλ, ο οποίος δίδαξε ως το 1868. Ακολούθησαν άλλοι δάσκαλοι ως τα χρόνια μετά την αγγλική κατοχή.
Από τον Μαζωτό καταγόταν ο λαϊκός γλύπτης Κώστας Αργυρού.
Πηγή
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια