Πρεμονστρατιανοί ή Πρεμονστρατήνσιοι

Image

Μοναχικό τάγμα της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Ιδρύθηκε το 1120 κι επικυρώθηκε από τον πάπα το 1126. Η ονομασία του προήλθε από το ότι το κεντρικό μοναστήρι του τάγματος βρισκόταν στο Πρεμονστράτουμ της Γαλλίας. Το τάγμα άκμασε μέχρι τα χρόνια της Μεταρρύθμισης.

 

Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, το τάγμα αυτό ήταν μεταξύ όλων εκείνων των Λατινικών εκκλησιαστικών ταγμάτων που αντιπροσωπεύονταν στην Κύπρο, όπου μάλιστα κατείχαν και μεγάλες περιουσίες. Κατά τον Στέφανο Λουζινιανό, Πρεμονστρατιανοί μοναχοί ήσαν μεταξύ του πλήθους των Λατίνων κληρικών που εγκαταστάθηκαν στην Κύπρο προερχόμενοι από τα Ιεροσόλυμα και συνοδεύοντας τους πρώτους Λουζινιανούς βασιλιάδες. Οι Πρεμονστρατιανοί μαρτυρείται ότι βρίσκονταν στην Κύπρο τουλάχιστον από τις αρχές του 1232, όπως προκύπτει από έγγραφο του πάπα Γρηγορίου IX, του Απριλίου του έτους αυτού.

 

Ο Στέφανος Λουζινιανός αναφέρει ότι το τάγμα αυτό είχε ξενώνα στη Λευκωσία και δεύτερο ίδρυμα στην Πάφο. Κυριότερο όμως κτήμα τους στο νησί ήταν η Λευκή Αββατία (από το λευκό ένδυμα των μοναχών του τάγματος), δηλαδή το περίφημο αββαείο του Πέλλα Παΐς στον Πενταδάκτυλο, όχι μακριά από την Κερύνεια. Το αββαείο, αρχικά των Αυγουστινιανών, έγινε λίγο αργότερα πρεμονστρατιανό. Ο αρχηγός του είχε αξιόλογα προνόμια, μεταξύ των οποίων να φέρει μίτρα, να είναι έφιππος, να έχει επίχρυσο ξίφος και πτερνιστήρες όπως οι ευγενείς φεουδάρχες του βασιλείου, κ.α.

 

Το τάγμα των Πρεμονστρατιανών απέκτησε μεγάλη δύναμη στη μεσαιωνική Κύπρο οπότε οδηγήθηκε σε πράξεις αυθαιρεσίας, έτσι που ο πάπας Γρηγόριος αναγκάστηκε, το 1232, να ανακαλέσει τους μοναχούς στην τάξη και να τονίσει ότι όφειλαν υπακοή στον Λατίνο αρχιεπίσκοπο της Λευκωσίας.

 

Το τάγμα εξακολουθούσε να ευρίσκεται στην Κύπρο και καθ’ όλη την περίοδο της βενετικής κυριαρχίας (1489-1570) οπότε όμως είχε περιέλθει σε παρακμή. Το 1510 και το 1547 αρμόδια σώματα ασχολήθηκαν και πάλι με ζητήματα ανυπακοής των Πρεμονστρατιανών. Έκθεση δε του 1562, του τότε Βενετού διοικητή της Κύπρου Bernardo Sagredo, περιέχει καθόλου κολακευτικές για το τάγμα πληροφορίες: ότι οι μοναχοί εγκατέλειψαν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα, ότι το αββαείο τους ερειπωνόταν, ότι οι μοναχοί του είχαν γυναίκες (μερικοί περισσότερες από μια), ότι βρίσκονταν σε κατάσταση πενίας και αθλιότητας κλπ. Ο Sagredo ζητούσε επίσης από τις αρχές της Βενετίας να υιοθετήσουν μέτρα ώστε να προληφθεί η πλήρης καταστροφή και να τερματιστεί η απαράδεκτη συμπεριφορά των μοναχών. Εξ άλλου, κι αυτή η ίδια η κεντρική ηγεσία του τάγματος των Πρεμονστρατιανών (που έδρευε στη Γαλλία) παρακάλεσε τις αρχές της Βενετίας, το 1570, να εισαγάγουν τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις ώστε να διορθωθεί η κατάσταση των μελών του τάγματος στην Κύπρο. Όμως η τουρκική εισβολή μέσα στον ίδιο χρόνο (1570) και κατάκτηση της Κύπρου, σήμανε το τέλος της βενετικής κυριαρχίας στο νησί και την εκδίωξη και των Πρεμονστρατιανών και των λοιπών Λατίνων.

Στην Κύπρο πέρα από το τάγμα αυτό υπήρχαν κατά την ίδια περίοδο και τάγματα των Ναϊτών και των Ιωαννιτών