Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Εκτός από τον χαρακτηρισμό της ως Χερσονήσου Αγίων, η Καρπασία αποκλήθηκε και Χερσόνησος Ηρώων εξαιτίας της αυθόρμητης συμμετοχής της σε κάθε εθνικό αγώνα, τόσο στην ίδια την Κύπρο όσο και στην Ελλάδα όπου σε πολλές περιπτώσεις μετείχαν Καρπασίτες εθελοντές. Κατά τα νεότερα χρόνια γνωστή είναι η συμμετοχή ολόκληρης της Καρπασίας στο κίνημα του 1931 (τα λεγόμενα Οκτωβριανά*) καθώς και στον ένοπλο απελευθερωτικό αγώνα του 1955 - 59 κατά τη διάρκεια του οποίου αρκετοί Καρπασίτες θυσιάστηκαν (Πέτρος Γιάλλουρος, Σταύρος Ζαχαρίας, Παναγιώτης Κάσπης, Ηλίας Παπακυριακού, Λοΐζος Παπαχριστοδούλου, Ανδρέας Παρασκευά, Γιάννης Στεφανίδης, Σταύρος Στυλιανίδης, Νικόλας Ττοφαλής).

Η χερσόνησος της Καρπασίας αποκόπηκε από τα τουρκικά στρατεύματα εισβολής τον Αύγουστο του 1974 όταν βάδισαν από τη Λευκωσία στην Αμμόχωστο. Στα καρπασίτικα χωριά παρέμεινε μεγάλος αριθμός εγκλωβισμένων που, κατά τα λίγα επόμενα χρόνια, υπέστη συνεχή μαρτύρια και πιέσεις. Ο πληθυσμός των Ελληνοκυπρίων της Καρπασίας βρισκόταν συνεχώς υπό διωγμό προκειμένου ένας μεγάλος αριθμός από τους κατοίκους της χερσονήσου ν' αναγκαστεί να προσφυγοποιηθεί και να καταφύγει στις ελεύθερες περιοχές της Κύπρου. Και τούτο επειδή οι τουρκικές κατοχικές δυνάμεις επιζητούσαν να μειωθεί κάθετα ο ελληνικός πληθυσμός της Καρπασίας σε «επίπεδο ασφάλειας», δηλαδή σε σημείο που να αποτελεί αντί την πλειοψηφία, μια αμελητέα μειοψηφία. Χαρακτηριστικοί είναι οι ακόλουθοι αριθμοί:

Τον Σεπτέμβριο του 1974 οι εγκλωβισμένοι Έλληνες Καρπασίτες ήσαν πάνω από 10.000. Τον Οκτώβριο του 1976 ήσαν 4.723. Τρία χρόνια αργότερα ήσαν μόνο 1.520, που κατανέμονταν στα ακόλουθα χωριά:

Έξι χρόνια αργότερα, τον Δεκέμβριο του 1985, οι εγκλωβισμένοι της Καρπασίας ήσαν 713, ως εξής:

Απ’ αυτούς, οι 62 ήσαν μαθητές, που τον Μάρτιο του 1985 φοιτούσαν σε δυο δημοτικά σχολεία των οποίων επετράπη η λειτουργία (ένα στο Ριζοκάρπασον με δυο δασκάλους και 43 μαθητές, κι ένα στην Αγία Τριάδα με μια δασκάλα και 19 μαθητές).

Στα περισσότερα ελληνικά χωριά της Καρπασίας προωθήθηκε η εγκατάσταση Τουρκοκυπρίων που μεταφέρθηκαν από τις ελεύθερες περιοχές της Κύπρου στις κατεχόμενες το 1975, καθώς και εποίκων από την Τουρκία.

Οι διωγμοί των εγκλωβισμένων της Καρπασίας συνεχίστηκαν παρά τη συμφωνία που επετεύχθη κατά τον τρίτο γύρο των συνομιλιών της Βιέννης* (31 Ιουλίου - 2 Αυγούστου 1975) μεταξύ των εκπροσώπων της ελληνοκυπριακής πλευράς (Γλαύκος Κληρίδης) και της τουρκοκυπριακής πλευράς (Ραούφ Ντενκτάς) υπό την προεδρία του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ Κουρτ Βάλντχαϊμ. Η συμφωνία, που επέτρεπε στους Τουρκοκυπρίους που βρίσκονταν στο ελεύθερο τμήμα της Κύπρου να μεταβούν στο κατεχόμενο, διελάμβανε και τα ακόλουθα: ...Οι Ελληνοκύπριοι, οι οποίοι προς το παρόν βρίσκονται στο βόρειο τμήμα της νήσου, είναι ελεύθεροι να παραμείνουν εκεί και θα τους δοθεί κάθε βοήθεια για να διάγουν μια ομαλή ζωή περιλαμβανομένων θρησκευτικών και εκπαιδευτικών διευκολύνσεων, καθώς και ιατρικής φροντίδας από δικούς τους γιατρούς, και ελεύθερης διακίνησης στο βόρειο τμήμα της νήσου... Επίσης όσοι από τους εγκλωβισμένους θα επιθυμούσαν να μεταβούν στις ελεύθερες περιοχές της Κύπρου, θα μπορούσαν να το πράξουν έπειτα από δική τους αίτηση, χωρίς να ασκηθεί σ' αυτούς οποιοδήποτε είδος πιέσεως. Η συμφωνία διελάμβανε επίσης ότι θα δινόταν προτεραιότητα στην επανένωση οικογενειών, πράγμα που δυνατό να συνεπάγεται την μεταφορά στο βόρειο τμήμα αριθμού Ελληνοκυπρίων, οι οποίοι προς το παρόν βρίσκονται στο νότιο τμήμα.

Η συμφωνία αυτή, από πλευράς Τούρκων, δεν τηρήθηκε.

Έτσι ο αριθμός των εγκλωβισμένων Ελληνοκυπρίων μειώθηκε ακόμη περισσότερο κατά τα επόμενα χρόνια. Ήδη το 2007 παρέμεναν σε ολόκληρη την Καρπασία μόνο 284 εγκλωβισμένοι, εκ των οποίων οι περισσότεροι, 200, στο Ριζοκάρπασον, 80 στην Αγία Τριάδα και 4 στο Λεονάρισσο.

Ωστόσο η κατάσταση διαβίωσής τους βελτιώθηκε από το 2004 και εξής, με τη διάνοιξη των οδοφραγμάτων της πράσινης γραμμής και τη δυνατότητα διακίνησης τόσο Ελληνοκυπρίων όσο και Τουρκοκυπρίων από και προς τις κατεχόμενες περιοχές. Πολλοί Ελληνοκύπριοι επισκέπτονται έκτοτε τακτικά την Καρπασία, ιδίως για προσκυνήματα και κυρίως στο μοναστήρι του Αποστόλου Ανδρέα. Προς το οποίο εκτελούνται και οργανωμένες εκδρομές. Οι συχνές αυτές επισκέψεις βοήθησαν στην απάμβλυνση της απομόνωσης των εγκλωβισμένων και στις συχνές επαφές με συγγενείς, φίλους και συγχωριανούς. Μερικοί μάλιστα δραστηριοποιήθηκαν και επαγγελματικά με τη λειτουργία καφενείων και εστιατορίων.

Εντούτοις, με εξαίρεση το Ριζοκάρπασον και, σε λιγότερο βαθμό, την Αγία Τριάδα, στα υπόλοιπα χωριά της Καρπασίας υπάρχει μόνο το τουρκικό στοιχείο και κυριαρχούν οι αριθμοί των εποίκων, οι οποίοι αποτελούν σοβαρότατο πρόβλημα και για τους ιδίους τους Τουρκοκύπριους εφόσον και πολιτιστικά και κοινωνικά διαφέρουν κατά πολύ.

Τα άφθονα μνημεία της Καρπασίας και κυρίως το πλήθος των βυζαντινών της εκκλησιών, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, αφέθηκαν στην εγκατάλειψη και στη φθορά του χρόνου. Μάλιστα τα περισσότερα των μνημείων αυτών, που βρίσκονται σε απομονωμένες τοποθεσίες, για πολλές δεκαετίες δεν έτυχαν καμιάς απολύτως φροντίδας.

Μεγάλα τμήματα της Καρπασίας είναι έρημα από ανθρώπινη παρουσία και τούτο συνέβαλε στη διατήρηση της άγριας χλωρίδας και πανίδας. Μάλιστα στην πανίδα προσετέθησαν και μεγάλες ομάδες γαϊδουριών που το 1974, με τη φυγή των κατοίκων, παρέμειναν ελεύθερα, πολλαπλασιάστηκαν και ζουν σε άγρια πλέον κατάσταση.

Μεγάλης έκτασης οικοδομικές και τουριστικές δραστηριότητες εκ μέρους των Τούρκων παρατηρήθηκαν κυρίως στο κάτω τμήμα της χερσονήσου, στην περιοχή Γαστριών – Πογαζίου – Μοναρκάς, και ακόμη νοτιότερα, προς Τρίκωμο και Αμμόχωστο. Στην περιοχή Γαστριών – Πογαζίου – Μοναρκάς κτίστηκαν μεγάλες τουριστικές εγκαταστάσεις που περιλαμβάνουν μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες και συγκροτήματα διαμερισμάτων. Σε μικρότερο βαθμό έγινε παράνομη τουριστική αξιοποίηση παραλιακής έκτασης στο χωριό Δαυλός.

Το μεγαλύτερο τμήμα της υπόλοιπης χερσονήσου αποτελεί, όπως και ο Ακάμας στο άλλο άκρο της Κύπρου, χώρο φυσικού κάλλους που συνδυάζεται όμως στην Καρπασία με την ιστορική μνήμη και την αφθονία των αρχαιοτήτων. Ιδίως η λοφοσειρά της χερσονήσου, από την περιοχή της Γιαλούσας μέχρι και το ακρωτήριο του Αποστόλου Ανδρέα, προσεγγίζεται σχετικά δύσκολα. Η άγρια βλάστηση είναι οργιώδης. Έτσι ο χώρος υπήρξε πολύ λιγότερο επισκέψιμος από άλλα μέρη της Κύπρου.

Παλαιοί επισκέπτες, που υπό τις δύσκολες συνθήκες προγενέστερων εποχών, είχαν περιηγηθεί την Καρπασία, χρησιμοποιώντας άλογα ή γαϊδούρια για τη διακίνησή τους, μας κληροδότησαν για τη χερσόνησο πολύτιμες πληροφορίες. Αναφέρουμε ιδίως τους πιο κάτω, δίνοντας και τους τίτλους των έργων τους και τη χρονολογία της πρώτης τους έκδοσης:

1. Richard Pococke - Description of the East and some other Countries, τόμος β΄, 1745.
2. Alexander Drummond - Travels through differend cities…, 1754.
3. Sir Samuel White Baker - Cyprus as I saw it in 1879 , 1879.
4. C. D. Hogarth - Devia Cypria , 1889.
5. Αθανάσιος Σακελλάριος, Τα Κυπριακά, τόμοι Α΄ - Β΄ , 1890 – 91.
6. George Jeffery, A description of the historic monuments of Cyprus, 1918.
7. Rupert Gunnis, Historic Cyprus , 1936.  

Χωρεπισκοπή: Στο πλαίσιο της αναδιοργάνωσης της Εκκλησίας της Κύπρου, που έγινε το 2007 και στόχευε μεταξύ άλλων και στην ύπαρξη πλήρους Ιεράς Συνόδου, δημιουργήθηκε και η χωρεπισκοπή Καρπασίας. Ως χωρεπίσκοπος Καρπασίας εξελέγη τον Ιούνιο του 2007 ο Χριστοφόρος Τσιάκκας, προερχόμενος από το μοναστήρι της Παναγίας Τροοδίτισσας. Ωστόσο, λόγω της τουρκικής κατοχής, η έδρα της χωρεπισκοπής δεν λειτουργεί στην Καρπασία.