Παρασκευή αγία, Γαλάτα

Image

Μικρή ξυλόστεγη εκκλησία στο νότιο άκρο του χωριού. Έχει εσωτερικές διαστάσεις 7,20X3,60 μ. χωρίς την αψίδα και τον ορθογώνιο θάλαμο στο ανατολικό άκρο του βόρειου τοίχου. Η αψίδα είναι μεγαλύτερη του ημικυκλίου και εγγράφεται σε ευθύ ανατολικό τοίχο. Η αψίδα έχει χορδή 1,97 μ. και βέλος 1,66 μ. Όπως και στις άλλες εκκλησίες του τύπου αυτού, οι τοίχοι είναι κτισμένοι με ακατέργαστους λίθους και λάσπη. Όταν το 1908 έγινε επισκευή της εκκλησίας οι τοίχοι υπερυψώθηκαν κατά 0,40 μ. περίπου. Ο ορθογώνιος θάλαμος στο βορειοανατολικό άκρο της εκκλησίας καλύπτεται με την ίδια όπως και η εκκλησία στέγη. Ποιο σκοπό εξυπηρετούσε ο θάλαμος αυτός δεν είναι βέβαιο. Μόνο σε μια άλλη εκκλησία υπάρχει παρόμοιος θάλαμος, την εκκλησία του Αγίου Κυριακού, κοντά στην Ευρύχου. Εκεί όμως ο θάλαμος ευρίσκεται προσαρτημένος στο μέσο του βόρειου τοίχου και καλύπτει τον τάφο του αγίου. Στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής δεν έχει σωθεί τάφος.

 

Η εκκλησία έχει δύο εισόδους, μια στο μέσο του βόρειου και μια στο μέσο του δυτικού τοίχου, και τρεις μικρούς εξαεριστήρες, στα δυο αετώματα και στο μέσο του ημικυλινδρικού τοίχου της αψίδας. Σ' επισκευή που έγινε πριν από 60 περίπου χρόνια αλλοιώθηκε η εσωτερική στέγη της εκκλησίας.

 

Η εκκλησία δεν διακοσμήθηκε ολόκληρη. Η διακόσμηση περιορίσθηκε στην αιγίδα και τον ανατολικό τοίχο μόνο. Στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας εικονίζεται η Θεοτόκος όρθια σε στάση δέησης ανάμεσα στους αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ. Πιο χαμηλά στον ημικυκλικό τοίχο της αψίδας εικονίζονται έξι ιεράρχες, στραμμένοι ανά τρεις στο κέντρο της αψίδας. Στα βόρεια του μικρού ανοίγματος της αψίδας εικονίζονται οι άγιοι Επιφάνιος, Αθανάσιος και Χρυσόστομος, και στα νότια οι άγιοι Βασίλειος, Γρηγόριος ο Θεολόγος και Σπυρίδων.

 

Στο αέτωμα, πάνω από την αψίδα εικονίζεται η Ανάληψη και κάτω απ' αυτή, ολόγυρα από το τεταρτοσφαίριο της αψίδας, η Πεντηκοστή. Στο ευθύ τμήμα του ανατολικού τοίχου στα νότια της αψίδας εικονίζεται ο πρωτομάρτυς Στέφανος.

 

Οι τοιχογραφίες, σύμφωνα με την επιγραφή που βρίσκεται στη βάση του τεταρτοσφαιρίου της αψίδας, έγιναν από τον Συμεών Αξέντη το 1514. Ο ίδιος ζωγράφος, όπως είναι γνωστό, διακόσμησε με τοιχογραφίες και τις εκκλησίες του Αγίου Σωζομένου (1513) και της Θεοτόκου (Αρχαγγέλου) το 1514 στο ίδιο χωριό. Στην αψίδα μεταξύ του αρχαγγέλου Μιχαήλ και της Θεοτόκου με λευκά γράμματα υπάρχει η επιγραφή Δέησις τοῦ δούλου τοῦ Θεοῦ  Ἰω[άννου] πρωτοϊερέως καί τῆς συμβίου καί τῶν τέκνων αὐτο. Την ίδια επιγραφή συναντούμε και σε εικόνα της Θεοτόκου Οδηγήτριας στο τέμπλο της εκκλησίας, γι’ αυτό και έχει εκφρασθεί η γνώμη ότι η επιγραφή αυτή στην αψίδα είναι μάλλον του 17ου αιώνα και γράφηκε όταν έγινε επιζωγράφηση του προσώπου της Θεοτόκου. Όπως και στην εκκλησία του Αγίου Σωζομένου στη Γαλάτα έτσι κι εδώ ο Συμεών Αξέντης προτάσσει του ονόματός του κάποιο εκκλησιαστικό κείμενο. Στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής το κείμενο προέρχεται από τον 9ο ειρμό των Καταβασιών της εορτής της Αναλήψεως του Χριστού.

 

Τα βημόθυρα του εικονοστασίου, που βρίσκονται σε άθλια κατάσταση, είναι έργο του ζωγράφου Παύλου Κυανού και έγιναν το 1622.