Ελένη ωραία
Η γνωστή ηρωίδα των αρχαίων ελληνικών παραδόσεων, που προκάλεσε με την απιστία της το δεκάχρονο Τρωικό πόλεμο, φέρεται και ως σχετιζόμενη με την Κύπρο.
Όπως αναφέρει ο Όμηρος, η Ελένη ήταν κόρη της Λήδας, συζύγου του βασιλιά Τυνδάρεω της Σπάρτης, την οποία όμως η Λήδα απέκτησε με τον Δία. Άλλες μυθολογικές εκδοχές την θέλουν κόρη του Διός και της Νεμέσεως ή του Ωκεανού και της Τηθύος. Η Ελένη ήταν αδελφή των Διοσκούρων* και τόσο όμορφη, ώστε πολλοί δοκίμασαν να την κλέψουν, μεταξύ δε αυτών και ο Θησεύς (σε ηλικία 15 χρόνων). Τότε ο Τυνδάρεως θέλησε να παντρέψει την Ελένη και κάλεσε πολλούς υποψήφιους γαμπρούς από όλη την Ελλάδα, για να διαλέξει η κόρη του ένα. Ο Τυνδάρεως δέσμευσε όμως με όρκο τους υποψήφιους, ότι θα υπερασπίζονταν εκείνου που η Ελένη θα διάλεγε ως σύζυγό της. Η τελευταία προτίμησε του Μενέλαο, αδελφό του Αγαμέμνονα, βασιλιά των Μυκηνών. Αργότερα η Κυπρία θεά του έρωτα ώθησε του Πάρι, γιο του βασιλιά της Τροίας Πριάμου, να κλέψει την Ελένη. Η απαγωγή και μεταφορά της στην Τροία από τον Πάρι, στάθηκε η αφορμή του Τρωικού πολέμου. Στην εκστρατεία κατά της Τροίας πήραν μέρος όλοι οι Έλληνες, αφού οι αρχηγοί τους ήταν δεσμευμένοι με όρκο να υπερασπιστούν την τιμή του Μενελάου. Μετά την άλωση και καταστροφή της Τροίας, ο Μενέλαος έφερε την άπιστη σύζυγό του πίσω στην Σπάρτη.
Όπως αναφέρεται στην Ἐπιτομή από τη Βιβλιοθήκη του Απολλόδωρου, αφού ο Αλέξανδρος (=Πάρις) φιλοξενήθηκε στη Σπάρτη 9 μέρες, έπεισε την ωραία Ελένη να φύγει μαζί του, εκμεταλλευόμενος και την απουσία του Μενελάου στην Κρήτη. Ο Πάρις και η Ελένη έφυγαν με καράβι, το οποίο συνάντησε τρικυμία που έστειλε η Ήρα και έφθασε στη Σιδώνα. Ο Πάρις, επειδή φοβόταν την καταδίωξή του από τον Μενέλαο, παρέμεινε μαζί με την Ελένη για αρκετό διάστημα στη Φοινίκη και στην Κύπρο, και πολύ αργότερα έφθασε στην Τροία.
Μια άλλη μυθολογική παραλλαγή της ιστορίας της ωραίας Ελένης, αναφέρει ότι αυτή δεν υπήρξε ποτέ άπιστη αλλά χρησιμοποιήθηκε από τον Δία ως όργανο για να εκραγεί ο πόλεμος μεταξύ Τρώων και Ελλήνων. Έτσι, ο Πάρις έφθασε στην πατρίδα του μαζί με ένα είδωλο της Ελένης, ενώ η ίδια μεταφέρθηκε από τον Ερμή στην Αίγυπτο, όπου παραδόθηκε στον βασιλιά Πρωτέα για να την φυλάει. Ο τραγικός ποιητής Ευριπίδης, στο έργο του Ἑλένη, υιοθετεί την εκδοχή αυτή και τοποθετεί την Ελένη στην Αίγυπτο όπου και την συναντά ο Τεύκρος* που βρίσκεται καθ’ οδόν προς την γῆν ἐναλίαν Κύπρον, όπου του όρισε ο Απόλλων να κατοικήσει και να ιδρύσει πόλη που να την ονομάσει Σαλαμίνα. Από την εκδοχή αυτή του μύθου έχει εμπνευστεί και ο μεγάλος νεοέλληνας ποιητής Γιώργος Σεφέρης* ένα από τα ωραιότερα ποιήματά του σχετικά με την Κύπρο, το ποίημα Ελένη.
Για την αρπαγή της Ελένης από τον Πάρι και για την όλη πολιτεία της που προκάλεσε τον μεγάλο πόλεμο, υπάρχουν αρκετές αναφορές και στα Κύπρια Ἒπη.