Φίλωνας άγιος, Αγρίδια

Image

Δέκα περίπου χιλιόμετρα στ' ανατολικά του Ριζοκαρπάσου σε χαμηλό υψίπεδο, στην τοποθεσία Αγρίδια, είναι κτισμένη η εκκλησία του Αγίου Φίλωνος. Η εκκλησία είναι το μόνο κατάλοιπο του χωριού Αγρίδια. Αρχικά η εκκλησία δεν είχε νάρθηκα. Αργότερα, κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, κτίσθηκε στη νότια πλευρά της εκκλησίας ένα παρεκκλήσι, των ίδιων περίπου διαστάσεων με την αρχική εκκλησία και στα δυτικά, κατά μήκος του δυτικού τοίχου και των δυο εκκλησιών, προστέθηκε νάρθηκας καμαροσκέπαστος, ανοικτός στα δυτικά, τα βόρεια και τα νότια.

 

Η αρχική εκκλησία έχει εσωτερικές διαστάσεις 6,80 Χ 6,20 μ. χωρίς την αψίδα. Η αψίδα είναι ημικυκλική τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά. Έχει χορδή 1,80 μ. και βέλος 1 μ. και είναι ελαφρά πεταλόμορφη. Δεξιά και αριστερά της αψίδας υπάρχουν ημικυκλικές αχιβάδες. Η καμάρα της εκκλησίας είναι ημικυκλική και κάθεται σε δυο σφενδόνια που στηρίζονται σε παραστάδες στον νότιο και τον βόρειο τοίχο της εκκλησίας. Οι παραστάδες και τα σφενδόνια χωρίζουν την εκκλησία σε τρία μέρη από τα οποία τα δυο ανατολικά είναι ίσα, ενώ το δυτικό είναι πιο μεγάλο. Αυτό έγινε σκόπιμα για να είναι μεγαλύτερο το δυτικό τυφλό τόξο. Στο δυτικό τυφλό τόξο του νότιου τοίχου είναι κατασκευασμένος τάφος, προφανώς του κτίτορος της εκκλησίας. Ο τάφος αυτός είναι σήμερα κενός. Η εκκλησία έχει μια είσοδο στο μέσο του δυτικού τοίχου η οποία έχει πλάτος 1 μ. Όταν κτίσθηκε το νότιο παρεκκλήσι ανοίχθηκε στο μέσο του νότιου τοίχου μικρό άνοιγμα πλάτους 0,70 μ. για να επικοινωνούν μεταξύ τους. Όταν, άγνωστο πότε, το νότιο παρεκκλήσι καταστράφηκε, τότε το άνοιγμα αυτό εντοιχίσθηκε. Η καμάρα του νάρθηκα στηρίζεται σε δυο τυφλά τόξα προσαρτημένα στον δυτικό τοίχο των δυο εκκλησιών και σε δυο τόξα στα δυτικά. Τόξα επίσης στηρίζουν τον νάρθηκα στα βόρεια και τα νότια. Τα τόξα της καμάρας και η καμάρα του νάρθηκα είναι ελαφρά οξυκόρυφα σ' αντίθεση με τα τόξα της εκκλησίας, που είναι ημικυκλικά.

 

Η εκκλησία του Αγίου Φίλωνος στ' Αγρίδια ήταν ολόκληρη διακοσμημένη, εσωτερικά, με τοιχογραφίες. Σε μερικά σημεία στον νότιο και τον δυτικό τοίχο διασώζονται δυο στρώματα τοιχογραφιών. Οι περισσότερες όμως τοιχογραφίες είναι αποσπασματικές. Μέχρι το 1974 σώζονταν τοιχογραφίες στο νότιο μισό της καμάρας και στο νότιο τμήμα του δυτικού τοίχου. Στο μέσο τυφλό τόξο του νότιου τοίχου σωζόταν το άνω τμήμα όρθιου αγίου με την επιγραφή Χριστοφό[ρος]. Επρόκειτο δηλαδή για τον άγιο Χριστοφόρο. Πάνω από το τυφλό τόξο σώζονταν όρθιοι, σε καλή κατάσταση, ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος και ο άγιος Γεώργιος. Και οι δυο εικονίζονταν σε μετωπική στάση. Πάνω από το δυτικό τυφλό τόξο εικονίζονταν όρθιοι ο άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος και οι άγιοι Κωνσταντίνος και Ελένη. Στο νότιο τμήμα του δυτικού τοίχου σωζόταν στο πρώτο στρώμα ιεράρχης στραμμένος στα δεξιά του με τα χέρια υψωμένα σε δέηση. Το κεφάλι του αγίου είχε καταστραφεί πριν από πολλά χρόνια. Στο δεύτερο στρώμα εικονιζόταν ένα παιδί του οποίου το κεφάλι είχε καταστραφεί. Πιο χαμηλά, στα νότια της δυτικής εισόδου, σωζόταν μεγάλο τμήμα όρθιου μετωπικού ιεράρχη σε υπερφυσικό μέγεθος, κάτω από το τόξο. Τέλος πάνω από το ανατολικό τυφλό τόξο του νότιου τοίχου σώζονται υπολείμματα της σκηνής της Σταύρωσης. Εικονογραφικά και τεχνοτροπικά στοιχεία τοποθετούν τις τοιχογραφίες αυτές στον 12ο αιώνα. Δυστυχώς οι Τούρκοι έχουν αφαιρέσει τις τοιχογραφίες που σώζονταν σε καλή κατάσταση και τις εξήγαγαν παράνομα από την Κύπρο. Η τύχη των τοιχογραφιών αυτών δεν είναι γνωστή.