«Ιστορία της Κύπρου»
Η καταγραφή του πλουσιότατου και μακρού ιστορικού παρελθόντος της Κύπρου, είναι επιστημονική εργασία που απαιτεί βαθιά γνώση, επιστημονική κατάρτιση, επίπονη έρευνα και συνθετική ικανότητα. Για να επιχειρήσει κάποιος να γράψει την Ιστορία της Κύπρου, εξ ανάγκης θα πρέπει να ανατρέξει σε πάρα πολλές πηγές, διαφόρων εποχών, και σε ένα πλουσιότατο αρχείο που βρίσκεται κατάσπαρτο σε πολλά μέρη του κόσμου.
Η εργασία αυτή είναι τόσο δύσκολη, κυρίως γιατί και οι πηγές είναι διασκορπισμένες και η σχετική επί μέρους βιβλιογραφία είναι τεράστια και η οικονομική δαπάνη ανάλογη. Ακόμη, διάφορα ιστορικά ντοκουμέντα, διαφόρων εποχών, παραμένουν ανέκδοτα.
Έτσι, βλέπουμε ότι διάφορες περί την ιστορία της Κύπρου εκδόσεις γίνονται πάρα πολλές και σε διάφορες γλώσσες, κι η κάθε μια απ’ αυτές πραγματεύεται μια μόνο πτυχή του όλου θέματος ή/ και μια μόνο χρονική περίοδο (όπως για παράδειγμα εκδόσεις για την ιστορία της Εκκλησίας της Κύπρου, ή για την εκπαίδευση, ή εκδόσεις για την ιστορία μοναστηριών κλπ.).
Ταυτόχρονα όμως, έχουν κατά καιρούς εκδοθεί και βιβλία που αποτελούν Ιστορία της Κύπρου, από τα αρχαία χρόνια μέχρι τη σύγχρονη εποχή. Ωστόσο το μεγάλο, πλήρες και ιδανικό σύγγραμμα για την ιστορία του νησιού δεν έχει ακόμη πραγματοποιηθεί. Πιο κάτω παραθέτουμε κατάλογο των κυριοτέρων βιβλίων που κατά καιρούς εξεδόθησαν, από Κυπρίους και ξένους συγγραφείς, και αποτελούν το κάθε ένα Ιστορία της Κύπρου. Η σειρά με την οποία παρατίθενται δεν αποτελεί αξιολόγηση, αλλά είναι χρονολογική με βάση τον χρόνο της πρώτης έκδοσης.
1. Ἱστορία Χρονολογική τῆς Νήσου Κύπρου, του Κυπρίου αρχιμανδρίτη Κυπριανού. Εξεδόθη στη Βενετία το 1788.
2. Kypros, του H.W.Engel (2 τόμοι). Βερολίνο, 1841.
3. Histoire de l’ ile de Chypre, του Louis de Mas Latrie. Εξεδόθη στο Παρίσι το 1861.
4. Ἱστορία τῆς Νήσου Κύπρου, του L.P. Lacroix. Μετάφραση Γ. Βοντιτζιάνου. Εξεδόθη στην Αθήνα το 1877.
5. Cyprus, its history, its present resources, and future prospects, του R. Hamilton Lang. Εξεδόθη στο Λονδίνο το 1878.
6. Τά Κυπριακά, ἤτοι γεωγραφία, ἱστορία καί γλῶσσα τῆς νήσου Κύπρου, του Αθ. Σακελλαρίου (2 τόμοι). Εξεδόθη στην Αθήνα το 1890 - 91.
7. Γενική Ἱστορία τῆς Νήσου Κύπρου, του Ι.Κ. Περιστιάνη. Εξεδόθη στη Λευκωσία το 1910.
8. Ἱστορία τῆς Κύπρου ἀπό τῶν αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι τῆς Ἀγγλικῆς κατοχῆς, του Γ.Μ. Κωνσταντινίδη. Εξεδόθη στη Λάρνακα το 1910.
9. Ἱστορία τῆς Νήσου Κύπρου, του Φίλιου Ζαννέτου (3 τόμοι). Εξεδόθη στη Λάρνακα το 1910 - 12.
10. Cyprus, A brief Survey of its History and Development, του H.W. Flinn. Εξεδόθη στην Κύπρο το 1924.
11. A short History of Cyprus, του Philip Newman. Εξεδόθη στο Λονδίνο το 1940.
12. Ἱστορία τῆς Κύπρου, του Κλεάνθη Γεωργιάδη. Εξεδόθη στη Λευκωσία το 1941.
13. A History of Cyprus, του sir George Hill (4 τόμοι). Εξεδόθη από το Πανεπιστήμιο του Cambridge μεταξύ 1940 και 1952.
14. Cyprus in History, του Δώρου Άλαστου. Εξεδόθη στο Λονδίνο το 1955.
15. Σύντομος Ἱστορία τῆς Κύπρου, του Κ. Άμαντου. Εξεδόθη στην Αθήνα το 1956.
16. Cyprus, A Portrait and an Appreciation, του sir Harry Luke. Εξεδόθη στο Εδιμβούργο το 1957.
17. Cyprus, then and now, του Gordon Home. Εξεδόθη στο Λονδίνο το 1960.
18. A brief History of Cyprus, του Κ.Σπυριδάκι. Εξεδόθη στη Λευκωσία το 1963.
19. Σύντομος Ἱστορία τῆς Κύπρου, του Κ. Σπυριδάκι. Εξεδόθη στη Λευκωσία το 1963.
20. Cyprus, from earliest time, to the present day, του Franz Georg Maier. Εξεδόθη το 1964 στη γερμανική γλώσσα (Στουτγάρδη) και το 1968 στην αγγλική (Λονδίνο).
21. Ιστορία της Κύπρου, της Κάτιας Χατζηδημητρίου. Εξεδόθη στη Λευκωσία το 1978 με μεταγενέστερες επανεκδόσεις.
22. Κυπριακή Ιστορία, του Κώστα Γραικού (2 τόμοι). Εξεδόθη στη Λευκωσία το 1980 - 82.
23. A new History of Cyprus, from the earliest times to the present day, του Σταύρου Παντελή. Εξεδόθη στο Λονδίνο το 1984. Το ίδιο έργο σε ελληνική μετάφραση, με τον τίτλο Νέα Ιστορία της Κύπρου, εξεδόθη στην Αθήνα το 1985.
24. History of Cyprus, του Κώστα Π. Κύρρη. Εξεδόθη στη Λευκωσία το 1985.
25. Ιστορία της Νήσου Κύπρου, σε 4 τόμους, του Άντρου Παυλίδη. Εξεδόθησαν στη Λευκωσία ως εξής:
Τόμος 1, «από την αρχή μέχρι το 58 π.Χ.», 1991
Τόμος 2, «από το 58 π.Χ. μέχρι το 1192 μ.Χ.», 1992
Τόμος 3, «από το 1192 μέχρι το 1571», 1992
Τόμος 4, «από το 1571 μέχρι το 1964», 1993.
Το ίδιο αυτό έργο εξεδόθη και σε ηλεκτρονική μορφή (CD-ROM), τόσο στην ελληνική όσο και στην αγγλική.
Επαναλαμβάνουμε ότι ο πιο πάνω κατάλογος περιλαμβάνει μόνο έργα γενικής ιστορίας της Κύπρου. Τα επί μέρους ιστορικά έργα που έχουν εκδοθεί κατά καιρούς, είναι τόσα πολλά ώστε δεν μπορούν, ούτε κατ’ επιλογήν, ν' αναφερθούν εδώ.