Εναέριος
Η περιοχή Εναέριος βρίσκεται στο ανατολικό παραλιακό μέτωπο της Λεμεσού. Η περιοχή πήρε το όνομά της στις αρχές του 20ου αιώνα όταν δημιουργήθηκε ο εναέριος σιδηρόδρομος για τη μεταφορά αμιάντου από τον Αμίαντο στη Λεμεσό. Με την δημιουργία του εναερίου δημιουργήθηκε για πρώτη φορά ένας συνδετικό κρίκο ανάμεσα στην επαρχία και την πόλη. Στην παραλιακή περιοχή του εναερίου, στη Λεμεσό, βρισκόταν και το σπίτι του διευθυντή του εναερίου.
Βλέπε Αμίαντος, μετάλλευμα – μεταλλείo
Ως μία από τις χώρες με τη μεγαλύτερη παραγωγή αμιάντου, η Κύπρος ξεκίνησε το 1904 να εκμεταλλεύεται την εξόρυξη του μετάλλου. Στο χωριό Αμίαντος, ξεκίνησε να λειτουργεί ένα από τα μεγαλύτερα σε αποθέματα αμιάντου στην Ευρώπη.
Στα πρώτα χρόνια λειτουργίας του μεταλλείου και με την απουσία οδικού δικτύου στο νησί, η μεταφορά των μεταλλευμάτων προς εξαγωγή, γινόταν μέσω εναέριου σχοινόδρομου, ο οποίος κατέληγε στη γνωστή ομώνυμη περιοχή της Λεμεσού. Για την κατασκευή του φρόντισε η αποικιακή κυβέρνηση, για την οποία ο αμίαντος ήταν ένα από τα σημαντικότερα ορυκτά, αφού στη Μεγάλη Βρετανία τα πάντα φτιάχνονταν από αμίαντο. Όμως, επειδή δεν υπήρχε ακόμη λιμάνι στο νησί, μαζί με την κατασκευή του εναέριου σχοινόδρομου, οι Βρετανοί έφεραν μαούνες από τον Νείλο, οι οποίες μετέφεραν το εμπόρευμα μέχρι τα αγκυροβολημένα πλοία που βρίσκονταν κοντά στις ακτές της Λεμεσού.
Η λειτουργία του εναέριου ξεκίνησε το 1921. Η απόσταση του εναέριου σιδηρόδρομου ήταν γύρω στα 36 χιλιόμετρα. Τα μεταλλεύματα φορτώνονταν στις αποθήκες του Πάνω Αμιάντου, μέσα σε βαγόνια. Στη διαδρομή υπήρχαν δύο σταθμοί, ένας σημαντικός στο χωριό Σπιτάλλι και ένας μικρότερος στο χωριό Άγιος Μάμας. Η κίνησή τους γινόταν με εξακύλινδρη μηχανή εσωτερικής καύσης πετρελαίου και το συρματόσχοινο είχε διάμετρο 25 mm. Η διαδρομή διαρκούσε περίπου δύο ώρες και πολλές φορές τα βαγόνια έπεφταν στο κενό. Πολλοί ήταν εκείνοι που αποφάσιζαν να ταξιδέψουν από τον Αμίαντο στη Λεμεσό και κρέμονταν πάνω στα εναέρια σχοινιά, με αποτέλεσμα να προκληθούν πολλοί σοβαροί τραυματισμοί.
Στην παραλία, τοποθεσία Εναέριος, κτίστηκαν εγκαταστάσεις και κατασκευάστηκε αποβάθρα για τις φορτώσεις του αμιάντου στα καράβια. Στον ενάριο κατέφθανε με βαγόνια εναερίου το προϊόν του αμιάντου από το Τρόοδος. Στο Βασιλικό, πάλι, έφθανε με τρένο για φόρτωση σε καράβια το μετάλλευμα από τα μεταλλεία της γειτονικής Καλαβασού. Στο Ζύγι φορτώνονταν κυρίως χαρούπια, σώζονται δε και οι παλαιές αποθήκες φύλαξης του προϊόντος αυτού μέχρι να φορτωθεί. Παρόμοιες παλαιές αποθήκες, που σημαίνει ότι στους χώρους εκείνους λειτουργούσαν αγκυροβόλια, ιδίως κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, υπάρχουν ερειπωμένες σε διάφορα μέρη του νησιού (Χελώνες Καρπασίας, Φλαμούδι, Δαυλός, Λιβερά κ.α.).
Παγκόσμια οικονομική κρίση
Κομβικό σημείο στη λειτουργία του εργοστασίου αποτέλεσε η παγκόσμια οικονομική κρίση της εποχής. Τότε, οι πιστωτές του έργου, που ήταν η Τράπεζα Αθηνών, με μελέτη που έκαναν το 1929 κατέληξαν πώς είναι ασύμφορη η λειτουργία του εργοστασίου και έπρεπε να κλείσει.
Ο τότε Διευθυντής της Τράπεζας, Γαβριήλ Κουδουνάρης, επενέβηκε και εγγυήθηκε με την προσωπική του περιουσία το έργο, απαιτώντας να συνεχιστεί η ροή κονδυλίων στον Εναέριο για να συνεχίσει τη λειτουργία του και να μην μείνουν χωρίς δουλειά 5000 οικογένειες.
Μέχρι το 1933 η αγορά άρχισε να επανακάμπτει, αφού οι βιομηχανίες άρχισαν να λειτουργούν και να παράγουν εντατικά. Τότε ο Δανός Διευθυντής του Εναερίου τίμησε τον Γαβριήλ Κουδουνάρη με τη χρυσή ταμπακέρα για την πράξη του -την οποία έχουν λάβει παγκόσμια μόνο 3-4 άτομα.
Γύρω στο 1943, όταν άρχισε να λειτουργεί στο νησί οδικό δίκτυο, ο εναέριος σταμάτησε να χρησιμοποιείται. Το ορυχείο λειτούργησε μέχρι το τέλος της δεκαετίας του ’80, οπότε και έκλεισε λόγω των σοβαρών προβλημάτων που προκαλούσε στην υγεία των εργατών.
Πηγή
Μετά από 100 χρόνια η Λεμεσός φωτίστηκε ξανά 1912-2012
Βιογραφικό Λεξικό Κυπρίων Τόμος Α', Αριστείδης Κουδουνάρης, Λευκωσία 2018, σελ. 335.
Φώτο Γκάλερι
