Κενδέας άγιος
Ένας από τους ξένους («Αλαμάνους») αγίους που ήλθαν στην Κύπρο κι ασκήτευσαν, μέχρι το θάνατό τους, σε διάφορα μέρη του νησιού. Αναφέρεται από τον αρχιμανδρίτη Κυπριανό (Ἱστορία Χρονολογική... 1788, σ. 352) ότι είχε ασκητεύσει σε περιοχή κοντά στο χωριό Άχνα (όχι μακριά από το χωριό Αυγόρου που αναφέρεται ως τόπος του ασκητηρίου του σε άλλες πηγές κι όπου υπάρχει ομώνυμο μοναστήρι). Συναξάρι του αγίου Κενδέου περιλαμβάνεται στην ακολουθία του, που εξεδόθη στη Βενετία το 1779.
Αναφέρεται ότι ο άγιος, σε ηλικία 18 χρόνων, πήγε για προσκύνημα στην Ιερουσαλήμ και στη συνέχεια έγινε μοναχός και κατέφυγε στην έρημο του Ιορδάνη ζώντας σε σπήλαιο και διάγοντας ασκητική ζωή. Υπήρξε μαθητής του αναχωρητή Ανανία. Στην έρημο, ο Κενδέας έκανε θαύματα με αποτέλεσμα ν' αποκτήσει φήμη, να γίνει ιερέας και να υπηρετήσει σε μοναστήρι. Αργότερα κατέφυγε και πάλι στην έρημο. Όμως, εξαιτίας διωγμών των Βλεμμύων, ο Κενδέας καθώς και άλλοι ασκητές εγκατέλειψαν τα ασκητήριά τους και ήλθαν στην Κύπρο όπου διασκορπίστηκαν σε διάφορα μέρη του νησιού. Ο Κενδέας ασκήτευσε αρχικά σε παραθαλάσσια τοποθεσία στην Πάφο (όπου υπάρχει εκκλησία αφιερωμένη σ' αυτόν). Εκεί, όπως αναφέρεται στο συναξάρι του, ο άγιος ετέθη επανειλημμένα σε δοκιμασίες από το πνεύμα του πονηρού που πήρε διάφορες μορφές, όπως ληστής, ωραία γυναίκα κ.α.
Αργότερα ο άγιος εγκατέλειψε το ερημητήριό του στην Πάφο και εγκαταστάθηκε σε σπηλιά κοντά στο χωριό Αυγόρου. Εκεί έζησε τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του, κι εκεί έκαμε πολλά θαύματα.
Κοντά στο χωριό Αυγόρου υπάρχει μοναστήρι αφιερωμένο στον άγιο Κενδέα. Στην περιοχή του μοναστηριού υπάρχει μικρή σπηλιά που ονομάζεται από τους κατοίκους του Αυγόρου Καταφύ(ϊ), δηλαδή «καταφύγιο», που είναι πιθανότατα η σπηλιά στην οποία ο άγιος είχε ζήσει. Εκεί υπάρχει και το αγίασμα του αγίου.
Τοπική παράδοση συνδέει τον άγιο Κενδέα με άλλο ερημίτη που ζούσε στην Κύπρο (ή εκτός αυτής), τον Ιωνά*. Κατ' αυτήν, ο άγιος Κενδέας ήθελε τόσο πολύ να συναντήσει τον άγιο Ιωνά, ώστε ένας άγγελος παρέλαβε τον Ιωνά που τον μετέφερε στο ασκητήριο του Κενδέου. Μετά τη συνάντηση των δύο, ο Ιωνάς μετεφέρθη και πάλι, με τον ίδιο τρόπο, πίσω στο δικό του ασκητήριο.
Η Εκκλησία τιμά τη μνήμη του αγίου Κενδέου στις 6 Οκτωβρίου.
Ο άγιος Κενδέας θεωρείται θαυματουργός κι είναι γνωστός και ως άης Τζ'εγγιάς επειδή θεραπεύει τους πόνους (στο κυπριακό γλωσσικό ιδίωμα, τζ'εγγιά[η] σημαίνει πόνος).
Για την εκκλησία και το μοναστήρι του αγίου Κενδέου, βλέπε τα δυο αμέσως επόμενα λήμματα.