Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Από την αρχή της Κυπροαρχαϊκής περιόδου (750 π.Χ.) οι Ασσύριοι εκδηλώνουν επιθετικές διαθέσεις εναντίον των γειτόνων τους, κατορθώνουν να εξαπλώσουν την επιρροή τους στην Παλαιστίνη, τη Συρία και τη Φοινίκη, και φτάνουν στις συριακές ακτές. Η υποταγή της Κύπρου έγινε τότε αναπόφευκτη. Το 709 π.Χ. ο Ασσύριος βασιλιάς Σαργών Β΄ κατέλαβε  την Κύπρο, γεγονός που κατέγραψε με υπερηφάνεια σε επιγραφές στο ανάκτορο της Χορσαμπάντ στην Ασσυρία, αναφέροντας ότι ανάγκασε επτά Κύπριους βασιλιάδες να του «προσκυνήσουν τα πόδια». Εξάλλου στο Κίτιο (σημερινή Λάρνακα) βρέθηκε το 1845 μια στήλη (σήμερα στο Μουσείο του Βερολίνου), αναμνηστική της κατάκτησης του νησιού από τον Σαργών.  Αναφέρει επτά Κύπριους βασιλιάδες που τον προσκύνησαν και που, ανάμεσα σε άλλα δώρα, του είχαν στείλει στη Βαβυλώνα χρυσάφι, ασήμι, έβενο και ξυλεία. Ο διάδοχος του Σαργών, Σενναχερίμ χρησιμοποίησε ναυτικούς από την Τύρο, τη Σιδώνα και την Κύπρο, για να εργαστούν στον ποταμό Τίγρη.

Το πρίσμα του Εσαρχαδόν

Στο περίφημο πρίσμα του Εσαρχαδών υπάρχει επίσης μια επιγραφή που αναφέρεται στην κατασκευή του ανακτόρου της Νινευί, που χρονολογείται στο 673/2 π.Χ. Αναγράφονται τα ονόματα δέκα βασιλιάδων της Κύπρου που του πλήρωναν φόρο υποτέλειας. Οι βασιλιάδες έχουν ελληνικά ονόματα (Ετέανδρος, Δάμασος, Πυλαγόρας) εκτός από το βασιλιά του Κιτίου που έχει φοινικικό. Τα βασίλεια που εξουσίαζε είναι τα εξής: Το Ιδάλιον, οι Χύτροι, οι Σόλοι, η Πάφος, η Σαλαμίνα, το Κούριον, η Ταμασσός, το Κίτιον, η Λήδρα και κάποιο άλλο βασίλειο (η Αμαθούς παραλείπεται).

Οι Ασσύριοι φαίνεται πως αρκέστηκαν στην πληρωμή φόρου υποτέλειας και δεν άλλαξαν τις υπάρχουσες κοινωνικές δομές της κυπριακής κοινωνίας. Επέτρεψαν στους βασιλιάδες να διαχειρίζονται ελεύθερα τις υποθέσεις του βασιλείου τους και να απολαμβάνουν κάποια μορφή ανεξαρτησίας. Επίσης, η ανάπτυξη του εμπορίου και η διεύρυνση των σχέσεων της Κύπρου με τον έξω κόσμο είναι επιπρόσθετη ένδειξη της πολιτικής ανεξαρτησίας που απολάμβαναν οι Κύπριοι βασιλιάδες κάτω από την κυριαρχία των Ασσυρίων. Εξάλλου τα αρχαιολογικά δεδομένα (βασιλικοί τάφοι της Σαλαμίνας μαρτυρούν τον πλούτο των Κυπρίων βασιλιάδων  αλλά και το υψηλό επίπεδο ποιότητας στο οποίο έφτάσε η κυπριακή τέχνη αυτή την εποχή.

Ο Βασιλιάς Σαργών 

Ο Σαργών ο Β΄ ήταν ένας από τους σημαντικούς Ασσύριους ηγεμόνες του τελευταίου αιώνα του ασσυριακού βασιλείου. Βασίλευσε από το 721 ως το 705 π.Χ., οπότε σκοτώθηκε (όπως λέγεται) σε μάχη.  Ο Σαργών όχι μόνο σταθεροποίησε, αλλά και επεξέτεινε τις στρατιωτικές κατακτήσεις του προκατόχου του.  Έτσι, επιβλήθηκε στους Χαλδαίους και Αραμαίους πολέμαρχους, στους λαούς της ορεινής Αρμενίας, στο βασίλειο της Ουραρτού και στην περιοχής της Συρίας και της Παλαιστίνης.  

Με το Σαργών το Β΄ συνδέεται η κατάληψη της Κύπρου από τους Ασσυρίους.  Σύμφωνα με επιγραφές σε σφηνοειδή γραφή που βρέθηκαν στο ανάκτορο της Χορσαμπάντ η Κύπρος καταλήφθηκε από το Σαργών Β΄ στο 709 π.Χ.  Στο κείμενο αρχαίας ενεπίγραφης στήλης  που βρέθηκε στο Κίτιο, ο Σαργών καυχάται ότι επτά βασιλείς της «Γιατνάνα» (της Κύπρου) παρουσιάστηκαν μπροστά του, τον προσκύνησαν, φιλώντάς του τα πόδια, του πρόσφεραν δώρα πολυτελείας και υποτάχθηκαν στην εξουσία του.  Με το στήσιμο της στήλης στο Κίτιον, ο Σαργών ήθελε να δείξει συμβολικά την κυριαρχία του. 

Η ενεπίγραφη στήλη

Το κείμενο της αρχαίας ενεπίγραφης στήλης που έστησε στο Κίτιο ο Ασσύριος βασιλιάς Σαργών αναφέρει τα εξής:

«Εφτά βασιλιάδες της Για, μιας επαρχίας της Γιατνάνας, όπου ο τόπος της διαμονής τους βρίσκεται σε απόσταση ταξιδιού εφτά ημερών στη θάλασσα όπου δύει ο ήλιος και που το όνομα της γης αυτής από τις μακρινές μέρες του καιρού του βασιλιά του φεγγαριού, κανένας από τους βασιλιάδες, τους πατέρες μου, που (κυβέρνησαν) την Ασσυρία και τη Βαβυλωνία, δεν είχε ακούσει, (αυτοί οι βασιλιάδες) άκουσαν από μακριά, στη μέση της θάλασσας, για (τα κατορθώματα) που έκανα στη Χαλδαία και στη χεττιτική γη, οι καρδιές τους ξεσχίστηκαν, (φόβος έπεσε) πάνω σε αυτούς, χρυσάφι, ασήμι, έπιπλα από σφένδαμο και σιδερόξυλο, της τέχνης της χώρας τους έφεραν μπροστά μου (στη Βαβυλώνα) και φίλησαν τα πόδια μου.  (Εκείνο τον καιρό) παράγγειλα και μου κατασκεύασαν μια στήλη και (τα σύμβολα) των μεγάλων θεών, των κυρίων μου, (χάραξα) πάνω σ’ αυτήν.  Τη βασιλική μου εικόνα (……) και για τη ζωή μου την έστησα μπροστά σε αυτούς.  (Τους λαούς) που από το μέρος που ανατέλλει ο ήλιος ως το μέρος που δύει ο ήλιος, με τη βοήθεια του Ασιούρ (Ναπού) και Μαρδούκ, των θεών ευεργετών μου, είχα υποτάξει (στο ζυγό) της εξουσίας μου, έγραψα πάνω σ’ αυτήν (…) στη βάση μιας χαράδρας του βουνού (…) της Γιατνάνας την έστησα».

1. «Γιατνάνα»: Η ονομασία αυτή αποδίδεται από δύο ασσυριακές γραπτές πηγές στην Κύπρο.  Το όνομα αυτό παραπέμπει στους Δαναούς, ομηρική ονομασία για τους Έλληνες, καθώς επίσης και στους Ίωνες, ονομασία των Ελλήνων κατά τον 8^ο αι. π.Χ.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο όρος Γιουνάν, χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα από τους Τούρκους και τους Άραβες και αποδίδει τους Έλληνες (Ίωνες).

Πηγές:

1. Στυλιανού Παναγιώτης (1997): «Τα αρχαία βασίλεια» σ. 465-618 εις Ιστορία της Κύπρου, τόμος Β΄: Αρχαία Κύπρος, Επιμ. Παπαδόπουλλου Θ., Ίδρυμα Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄ –  Γραφείο Κυπριακής Ιστορίας, Λευκωσία.
2. Καραγιώργης Β. (2002): Κύπρος, το σταυροδρόμι της Ανατολικής Μεσογείου, 1600-500 π.Χ., Εκδόσεις Καπόν, Αθήνα.
3. Karageorghis V. (2000):  Ancient Art from Cyprus - The Cesnola Collection in The Metropolitan Museum of Art,  The Metropolitan Museum of Art, New York. σελ. 107 αρ. 169