Παυλίδης Άντρος

Συγγραφέας, ζωγράφος, τηλεοπτικός σκηνοθέτης, δημιουργός της «Μεγάλης Κυπριακής Εγκυκλοπαίδειας». Γεννήθηκε στις 30 Ιουνίου 1946 στο χωριό Κοιλάνι της επαρχίας Λεμεσού και πέθανε στη Λευκωσία στις 23 Ιουλίου 2025.

Ο Αντρος Παυλίδης από μικρός ακολουθούσε τον πατέρα του, που ήταν οικοδόμος, σε διάφορα μέρη της Κύπρου. Έζησε σε Λεμεσό, Λάρνακα και Λευκωσία. Φοίτησε στο Παγκύπριο Γυμνάσιο, το Λανίτειο Γυμνάσιο και τις Τεχνικές Σχολές Λεμεσού και Λευκωσίας, αποφοιτώντας από την τελευταία. Μικρός εργαζόταν στις οικοδομές τα καλοκαίρια. Εκπαιδεύθηκε στην αρχιτεκτονική και ενεγράφη μέλος του Συμβουλίου Αρχιτεκτόνων και Πολιτικών Μηχανικών. Ωστόσο ελάχιστα εργάστηκε στον τομέα αυτό, αφού από τον Ιανουάριο του 1968 προσελήφθη στο Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου ως λειτουργός στην τηλεόραση. Εκπαιδεύθηκε ως τηλεοπτικός σκηνοθέτης από το Ίδρυμα Τόμσον Γλασκώβης και το Β.Β.C.

Εργάστηκε στο ΡΙΚ ως σκηνοθέτης και παραγωγός, αλλά και ως διευθυντής προγραμμάτων τηλεόρασης, μέχρι την αφυπηρέτησή του το 2006. Ως πρώτος λειτουργός (1998-2003) και ως διευθυντής προγραμμάτων (2003-2006) εκπροσώπησε την τηλεόραση του ΡΙΚ σε διεθνή συνέδρια και άλλες εκδηλώσεις σε Ελλάδα, Αγγλία, Γαλλία, Ισπανία, Τουρκία, Κίνα, Ουκρανία, Γερμανία. Σκηνοθέτησε σχεδόν όλα τα είδη τηλεοπτικών προγραμμάτων και διακρίθηκε ιδίως στον τομέα του ντοκιμαντέρ. Πάντοτε σε δικά του σενάρια, σκηνοθέτησε πέραν των 150 ντοκιμαντέρ. Μεταξύ τούτων περιλαμβάνονται οι 4 κύκλοι της σειράς για την Ιστορία της Κύπρου, που επίσης παρουσίασε ο ίδιος σε 48 ημίωρα επεισόδια:

Α) «Ιστορία της Αρχαίας Κύπρου» (13 ντοκιμαντέρ, 1996)

Β) «Ιστορία της Βυζαντινής Κύπρου» (10 ντοκιμαντέρ, 1997)

Γ) «Ιστορία της Μεσαιωνικής Κύπρου» (12 ντοκιμαντέρ, 1997-8)

Δ) «Ιστορία της Νεότερης Κύπρου» (13 ντοκιμαντέρ, 1998-9).

Η σειρά αυτή προβλήθηκε επανειλημμένα σε Κύπρο, Ελλάδα, Αγγλία, Αυστραλία κ.α. ενώ τα κείμενά της μεταδόθηκαν και ραδιοφωνικά από τον Ελληνικό Σταθμό Λονδίνου (L.G.R.)

Ιδιαίτερα σημαντική υπήρξε και η παραγωγή και σκηνοθεσία από τον Άντρο Παυλίδη της σειράς "Μαρτυρίες" (13 συνολικά 2ωρα τηλεοπτικά προγράμματα, 1994 - 1995) που ερεύνησαν το μέγα ζήτημα του Φακέλου της Κυπριακής τραγωδίας, εξετάζοντας την περίοδο 1950-1974, με μεγάλη έρευνα σε Κύπρο, Ελλάδα, Αγγλία και Ηνωμένες Πολιτείες.

Μεταξύ των άλλων του ντοκιμαντέρ περιλαμβάνονται τα: «Κάθοδος στον Τάφο» (ελληνικό-αγγλικό) , «Κερύνεια Δύο» (ελληνικό-αγγλικό) , «Μετάξι» (ελληνικό-αγγλικό) «Η Λευκή Μαγεία του Χιονιού», «Αγώνας Ελευθερίας», «Η Λογοτεχνία της Τραγωδίας», «Ελ Αλαμέϊν-ήταν και η Κύπρος εκεί», «Αυτοκρατορικός Αετός», 3 ντοκυμαντέρ για τα μνημεία της κατεχόμενης Κύπρου και πολλά άλλα αρχαιολογικού, ιστορικού και περιβαλλοντικού περιεχομένου. Επίσης σκηνοθέτησε ταξιδιωτικά ντοκιμαντέρ, 4 στην Ελλάδα, 3 στην Αγγλία, 4 σε Λίβανο και Συρία, 2 σε Αίγυπτο και άλλα σε Κίνα, Ζιμπάπουε, Κωνσταντινούπολη, Αμαζόνιο, Μεξικό κ.α. Στην τηλεόραση του ΡΙΚ έγιναν τηλεοπτικές παραγωγές τα θεατρικά του έργα «Ιωαννίκιος» (1994) και «Κρυφοί Ανέμοι» (1995). Ταινίες του πήραν μέρος σε διάφορα τηλεοπτικά φεστιβάλ.

Παράλληλα ανεβάστηκαν στη σκηνή τα θεατρικά του έργα:

«Κύπρος, 1974 μ.Χ.» ( Λευκωσία, Ήχος και Φως, 1975)
«Το κόμμα του Ανοιχτομάτη» (Φεστιβάλ Λευκωσίας, 1977)
«Η Επανάσταση του Χριστάκη» (Φεστιβάλ Λευκωσίας,1978)
«Το Αντίσκηνο» (Λευκωσία, 1979, Φεστιβάλ Αθηνών, 1980)
«Κρόνος» (Λευκωσία, 1980 και 1981, Φεστιβάλ Ιθάκης και Αθήνα, 1981)
«Ο Καθρέφτης» (Λευκωσία, 1981, Φεστιβάλ Ιθάκης, 1981)
«Ιωαννίκιος» (α΄βραβείο ΘΟΚ, ΘΟΚ, Λευκωσία, 1983)
«Ο Λεοντόκαρδος στην Κύπρο» (Λευκωσία, Νέο Θέατρο, 1985, ΕΘΑΛ Λεμεσού, 1992, Δημοτικό Θέατρο Νέας Ιωνίας, Αθήνα, 1994, ΣΚΑΛΑ Λάρνακας, 2008. Το ίδιο έργο ανεβάστηκε και από διάφορους ερασιτεχνικούς θιάσους). Το ίδιο έργο παρουσιάστηκε το 2009 και στο Θεατρικό Φεστιβάλ Κορίνθου, αποσπώντας 5 βραβεία, ενώ ο Άντρος Παυλίδης τιμήθηκε από τον Δήμο Κορινθίων για την προσφορά του στα ελληνικά γράμματα.

Τα περισσότερα των πιο πάνω θεατρικών του έργων έγιναν και ραδιοφωνικές παραγωγές. Ο «Ιωαννίκιος» και από το ραδιόφωνο της ΕΡΤ. Επίσης από το ραδιόφωνο του ΡΙΚ μεταδόθηκαν την περίοδο 1965 - 1970 δεκάδες δικά του «Κυπριώτικα Σκέτς», με ερμηνευτές τα γνωστότερα ονόματα του κυπριακού θεάτρου. Βραβευμένα θεατρικά του έργα είναι επίσης «Η Συνεδρία των Θαυμάτων» (1977) και «Ο Δαίμων της Πορνείας» (1988).

Συγγραφέας

Ο Άντρος Παυλίδης εργάστηκε παράλληλα ως δημοσιογράφος, χρονογράφος και σκιτσογράφος σε κυπριακά έντυπα, ενώ συνεργάστηκε και με ελλαδικά και ξένα. Ο ίδιος εξέδωσε το 1971-2 το πρώτο στο είδος του εβδομαδιαίο περιοδικό τύπου «κόμικ» με δικά του σχέδια και σκίτσα και με τον γενικό τίτλο «Φλόγα». Επίσης το 1997 εξέδωσε το μηνιαίο περιοδικό «Πολιτιστική Κύπρος» (συνολικά 12 τεύχη). Εγραψε ιστορικά άρθρα σε διάφορες εφημερίδες. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του αρθογραφούσε στον Κυρακάτικο Πολίτη.

Πήρε μέρος σε διεθνή επιστημονικά θεατρικά, λογοτεχνικά και τηλεοπτικά συνέδρια σε Ελλάδα, Βουλγαρία, Γιουγκοσλαβία, Γερμανία, Κούβα, Ισπανία, Κίνα, Ιταλία, Ρωσία. Διετέλεσε μέλος των διοικητικών συμβουλίων της Εταιρείας Θεατρικών Συγγραφέων Κύπρου, της Κινηματογραφικής Λέσχης Κύπρου και του Κυπριακού Κέντρου του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου.

Στον τομέα της ζωγραφικής, μαθήτευσε κοντά στους Αδαμάντιο Διαμαντή και Τηλέμαχο Κάνθο. Πίνακές του εξέθεσε στην Αμμόχωστο (1970), στη Λευκωσία (1971) και, ύστερα από μεγάλη διακοπή, ξανά σε ατομικές εκθέσεις στη Λευκωσία (2003, 2006, 2008). Έργα του βρίσκονται σε ιδιωτικές συλλογές σε Κύπρο, Ελλάδα, Καναδά, Αυστραλία, Γερμανία, Πολωνία, Αγγλία.

Ο Άντρος Παυλίδης ίδρυσε το 1982 και μέχρι το θάνατο διεύθυνε τον Εκδοτικό Οίκο «Φιλόκυπρος», που ειδικεύεται στις κυπριολογικές εκδόσεις. Υπό την ιδιότητά του αυτή, επιμελήθηκε αρκετές εκδόσεις Κυπρίων συγγραφέων. Ο ίδιος Οίκος εξέδωσε και τα περισσότερα από τα δικά του έργα.

Εκδομένα βιβλία του Άντρου Παυλίδη είναι:

«Πινελιές» (διηγήματα, 1969)
«Το Μπρούντζινο Χέρι» (νουβέλα, 1971. Εξεδόθη μεταφρασμένο και στη Σλοβενία το 1975)
«Παλιά Ιστορία» (διήγημα, 1971)
«Τα Τανκς» (νουβέλα, πολυγραφημένη έκδοση, 1973. Ήταν το μοναδικό έργο που εξεδόθη με θέμα την εξέγερση του Πολυτεχνείου στην Αθήνα, πριν από τη πτώση της χούντας)
«Ταξιδεύοντας–Ρώμη, Φλωρεντία» (1974)
«Κύπρος 1974, Μέρες Συμφοράς» (με φωτογραφίες Δώρου Παρτασίδη και συνεργασία του Δημήτρη Αντρέου, έκδοση Εθνικής Τράπεζας Ελλάδος σε ελληνικά και αγγλικά, με επιμέλεια του χαράκτη Α. Τάσσου, Αθήνα, 1974)
«Εχθροί» (νουβέλα, 1975, β΄ έκδοση,1995. Κρατικό βραβείο, 1975)
«Δεκαεφτά Μικρά Κείμενα» (πολιτικό σχόλιο, 1977)
«Μακάριος» (βιογραφία, 2 τόμοι, 1978-9)
«Μακάριος, Ιστορικά Ντοκουμέντα» (1980)
«Φάκελος Κύπρος-Άκρως Απόρρητον» (2 τόμοι, 1981–2 , β΄ έκδοση Αθήνα, 1983)
«Χρονικόν Λεοντίου Μαχαιρά» (με παράλληλη απόδοση του κειμένου στη νέα ελληνική, 1983, β΄ έκδοση, 1995. Βραβείο Ελληνικής Εταιρείας Μεταφραστών Λογοτεχνίας, Αθήνα, 1996)
«Η Κύπρος Χθες» (γκραβούρες, 1983)
«Θεατρικά, τόμος Α΄» ( «Ο Καθρέφτης», «Κρόνος», «Το Αντίκσηνο», «Ιωαννίκιος», 1983)
«Θεατρικά, τόμος Β΄» ( «Ο Λεοντόκαρδος στην Κύπρο», 1985)
«Βιογραφία Πατρίδας» (ποίηση, 1986. Το κείμενο έγινε και ντοκιμαντέρ, ενώ μελοποιήθηκε ως λαϊκό ορατόριο από τον συνθέτη Μάριο Μελετίου)
«Πάφος, πόλη και επαρχία» (ελληνικά και αγγλικά, 1987)
«Μόρφου» (μελέτη, 1989)
«Αγία Νάπα αγάπη μου» (ποίηση με φωτογραφίες Ζακ Ιακωβίδη)
«Χρονικόν Γεωργίου Βουστρωνίου» (με σημειώσεις και σχόλια, 1989)
«Κύπρος, γεωγραφία και ιστορία» (αυτοτελής τόμος ενταγμένος στη σειρά «Ευρώπη-Ελλάδα-Κόσμος», Αθήνα, 1989, β΄ έκδοση1993, γ΄ έκδοση, ηλεκτρονική, 1995)
«Ιστορία της Νήσου Κύπρου» ( 4 τόμοι, 1991-1993. Το όλο έργο, 2500 σελίδες, υπήρξε το πρώτο στην Κύπρο που κυκλοφόρησε και σε ηλεκτρονική μορφή)
«Η Κύπρος ανά τους Αιώνες, μέσα από τα κείμενα ξένων επισκεπτών της» (3 τόμοι στους οποίους ανθολογούνται και μεταφράζονται κείμενα 106 επισκεπτών της Κύπρου από τον 1ο αιώνα μέχρι και τον 20ό, μαζί με σημειώσεις και σχόλια, 1993-1995)
«Οι Αφανείς και άλλα διηγήματα» (1994)
«Αμμόχωστος - η ονοματολογία ως απόδειξη της αέναης ελληνικότητας της πόλης» ( μελέτη, έκδοση ΣΕΚ Αμμοχώστου, ελληνικά και αγγλικά, 1995)
«Το Πέταγμα του Γερακιού – ακολουθώντας τα βήματα του Κωνσταντίνου Γεράκη στο βασίλειο του Σιάμ» (ταξιδιωτικό και ιστορική έρευνα, 1995)
“A Brief History of Cyprus” (μελέτη, που εξεδόθη το 1996 σε πολλές χιλιάδες αντίτυπα για σκοπούς διαφώτισης, με πρωτοβουλία του μεγάλου ευεργέτη Γεωργίου Παρασκευαϊδη και διενεμήθη σε ΗΠΑ, Αγγλία και σε πολλές άλλες χώρες. Το ίδιο εξεδόθη και στην ελληνική).
«Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου» (έκδοση του έργου του αρχιμανδρίτη Κυπριανού, με σημειώσεις, σχόλια, πίνακες, 1997)
«Ιστορία της Κύπρου του Φλωρίου Βουστρωνίου» (μαζί με Άννα Ερκολάνι. Για πρώτη φορά πλήρης μετάφραση από το ιταλικό πρωτότυπο του 16ου αιώνα, με σημειώσεις, σχόλια, πίνακες, 1998. Βραβείο Ιταλικής Κυβέρνησης)
«Ημερολόγιο Ταξιδιώτου» (ποίηση, 1997)
«Ωδή στην Καρπασία»(ποίηση, 2001)
«Η Κωνσταντίνου Πόλις - και σύντομη ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας» (2 τόμοι, 2002, 2005).
«Στρόβολος» (μελέτη, 2005, έκδοση Δήμου Στροβόλου)
«Κοιλάνι» (μυθιστόρημα, 2009)

Επίσης ο Άντρος Παυλίδης έγραψε μελέτες σε συλλογικά έργα, όπως λήμματα σε ελληνική εγκυκλοπαίδεια, ενώ συνεργάστηκε και στα βιβλία «Μόρφου» και «Λάρνακα», εκδόσεις των δύο Δήμων.

Πολλά άλλα κείμενα του Άντρου Παυλίδη (θεατρικά, ραδιοφωνικά, τηλεοπτικά, ομιλίες, διαλέξεις κ.α.) παραμένουν ανέκδοτα. Έδωσε πλήθος διαλέξεων, ιδίως επί ιστορικών θεμάτων, σε Κύπρο, Ελλάδα, Αγγλία. Ένα πλήθος άλλων κειμένων του, ιδίως χρονογραφήματα και μελέτες, υπάρχουν στα έντυπα στα οποία δημοσιεύθηκαν, μεταξύ των οποίων οι εφημερίδες «Νέα», «Φιλελεύθερος», «Δημοκρατική», «Σατιρική» (κυρίως με το ψευδώνυμο «Σκοπευτής») κ.α. και τα περιοδικά «Πνευματική Κύπρος» και «Νέα Εποχή», όπως και σε ελλαδικά έντυπα και παροικιακές εφημερίδες. Η (ανέκδοτη) μελέτη-έρευνα του Άντρου Παυλίδη «Οι Κύπριοι στον Αγώνα του 1821» διακρίθηκε και βραβεύθηκε στην Αθήνα το 2007, στο πλαίσιο μεγάλης εκδήλωσης με θέμα «Ελλάδα-Κύπρος, κοινοί αγώνες».

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια

Ο Άντρος Παυλίδης υπήρξε επίσης ο δημιουργός του μεγαλύτερου έργου που εξεδόθη ποτέ στην Κύπρο. Πρόκειται για τη Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, που εξεδόθη σε 15 τόμους, μεταξύ των ετών 1984 και 1996. Το έργο αυτό, για το οποίο ο Άντρος Παυλίδης κατόρθωσε να στρατεύσει και ένα πλήθος επιστημόνων και άλλων συνεργατών, είχε παγκόσμια απήχηση, μεταξύ δε άλλων, ζήτησαν και το απέκτησαν οι Βιβλιοθήκες του Κογκρέσου (ΗΠΑ) και πολλών Πανεπιστημίων (Ελλάδα, Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία κ.α.). Κορυφαίοι ξένοι επιστήμονες, όπως ο Ρόμπερτ Μπράουνιγκ του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, ο δρ. Ε. Ρίτσεμπεργκ της Γερμανικής Ακαδημίας κ.α. μίλησαν πολύ κολακευτικά για το έργο αυτό. Ο Άντρος Παυλίδης είχε και πάλι τη γενική ευθύνη και επιμέλεια στην παρούσα νεότερη έκδοση της Μεγάλης Κυπριακής Εγκυκλοπαίδειας, οπότε έγραψε και τα περισσότερα από τα νεότερα λήμματα.

Τα πνευματικά δικαιώματα της 14τομης εγκυκλοπαίδεια πωλήθηκαν στις εκδόσεις Αρκτίνος και υπό τη δική του εποπτεία η Εγκυκλοπαίδεια αναθεωρήθηκε σε 20 τόμους και κυκλοφόρησε με τον Πολίτη της Κυριακής τo 2011. Υπήρξε ένα μνημειώδες έργο 8.000 σελίδων, με 14.000 φωτογραφίες, χάρτες και γραφικά το οποίο ανέδειξε τον Αντρο Παυλίδη ως τον μέγα Εγκυκλοπαιδιστή της Κύπρου. Η Εγκυκλοπαίδεια παρουσιάστηκε επισήμως στα γραφεία του Πολίτη στις 25 Νοεμβρίου 2011 από τον Υπουργό Παιδείας Γιώργο Δημοσθένους.
Στις 10 Απριλίου 2020 με αρχικό υλικό την Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια κυκλοφόρησε η Ηλεκτρονική Εγκυκλοπαίδεια Polignosi με διεθυντή το φιλόλογο και δημοσιογράφο Διονύση Διονυσίου. Προηγήθηκε γενναία εισφορά της Τράπεζας Κύπρου η οποία ανέλαβε τα έξοδα ψηφιοποίησης του όλου εργου. Την επιμέλεια της ηλεκτρονικής Εγκυκλοπαίδειας που κυκλοφότησε στις 10 Απριλίου 2020, ανέλαβε η δημοσιογράφος και κριτικός τέχνης Μαρίνα Σχίζα.

Ο Άντρος Παυλίδης ασχολήθηκε επίσης με τη φωτογραφία (και υποβρύχια), και φωτογραφικά του έργα εξέθεσε στη Λευκωσία το 2003 και το 2008. Οι περισσότερες έγχρωμες φωτογραφίες στη Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια και σχεδόν όλες από τις κατεχόμενες περιοχές είναι δικές του. Επίσης εκατοντάδες φωτογραφίες του κόσμησαν πολυτελή ημερολόγια και βιβλία. Ασχολήθηκε επίσης ερασιτεχνικά με την αρχαιολογία και για σειρά ετών μετείχε σε ανασκαφές.

Τιμές

Υπήρξε συνειδητός ταξιδευτής και ταξίδευσε σε πολλές χώρες του κόσμου, σε όλες της ηπείρους. Τιμήθηκε με πολλές διακρίσεις. Μεταξύ άλλων, το 1994 οργανώθηκε στη Λευκωσία από το υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού μεγάλη εκδήλωση στην οποία τιμήθηκε, εξεδόθη δε και ο τόμος – αφιέρωμα «Άντρος Παυλίδης – 30 χρόνια πνευματικής παρουσίας». Το 1995 οργανώθηκε στην Αθήνα επίσης μεγάλη τιμητική εκδήλωση κατά την οποία ομάδα από 5 καθηγητές του Πανεπιστημίου Αθηνών ανέλυσε πτυχές του έργου του. Τιμητική εκδήλωση για τον Άντρο Παυλίδη οργανώθηκε και από το Intercollege (Πανεπιστήμιο Λευκωσίας) το 2005. Τιμήθηκε επίσης από τη γενέτειρά του Κοιλάνι, από τον Δήμο Στροβόλου του οποίου είναι δημότης, από τον Δήμο Ιδαλίου, από τον Δήμο Μόρφου, τον Ελληνικό Πνευματικό Όμιλο Κύπρου, τους Lions Κύπρου, από παροικιακές οργανώσεις στην Αγγλία και Ελλάδα, από τους πρόσφυγες του χωριού Άγιος Ηλίας Καρπασίας για την προβολή του τοπικού ήρωα Ιωαννικίου, και από πολλούς άλλους φορείς.

Το 2010 τιμήθηκε με το Αριστείο Γραμμάτων του κυπριακού κράτους για την συνολική του προσφορά.

Το 2012 τιμήθηκε από το ΡΙΚ ως ένας από τους σημαντικότερους πνευματικούς ανθρώπους της Κύπρου. Σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα διασκέψεων "Τάσσος Παπαδόπουλος" στο κτήριο του Αρχείου του ΡΙΚ, την Τετάρτη, 12 Δεκεμβρίου. Αξιωματούχοι της Πολιτείας, της Εκκλησίας και του ΡΙΚ εξήραν το πολυσχιδές έργο του ΄Αντρου Παυλίδη και την προσφορά του στον χώρο της τηλεόρασης, των γραμμάτων και της τέχνης.

Νεότερα εκδομένα βιβλία του Άντρου Παυλίδη είναι:

36. "Ο τελευταίος Παλαιολόγος" (μυθιστόρημα, 2012).

37. "Ιστορία της Νήσου Κύπρου" (σε ένα τόμο, 2013).

38. "Πενταδάκτυλος" (μελέτη, 2015).

39. "Κτίζοντας το θαύμα" (μυθιστόρημα, 2016).

40. "Το Χαρούμενο Σπίτι" (αυτοβιογραφία σε 2 τόμους, 2016).

41. "Πεθαίνοντας στην Αμμόχωστο" (μυθιστόρημα, 2018).

Πηγές: