Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Αγροκηπιά- Agrokipia. Χωριό της επαρχίας Λευκωσίας, κάπου 25 χμ. στα νοτιοδυτικά της πρωτεύουσας και 3 χμ. στα ανατολικά του Μιτσερού. Τοποθετημένο κυρίως πάνω στις βόρειες λάβες του πυριγενούς συμπλέγματος του Τροόδους, 380 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, το τοπίο κυριαρχείται από ήπιους αποστρογγυλωμένους λόφους, που μόνο μερικοί χείμαρροι το χειμώνα τους διασχίζουν.

Το τοπίο του είναι διαμελισμένο από τους παραπόταμους του ποταμού του Ακακίου που ρέουν στην περιοχή του. Από γεωλογικής απόψεως, στο βόρειο τμήμα του χωριού απαντώνται επίσης οι αποθέσεις του σχηματισμού Λευκωσίας (ασβεστολιθικοί ψαμμίτες, κροκάλες και ψαμμιτικές μάργες) και οι αποθέσεις των άμμων και χαλικιών της Πλειστόκαινης περιόδου (σύναγμα). Τα είδη των εδαφών που αναπτύχθηκαν στην περιοχή του χωριού είναι τα ασβεστούχα, οι ερυθρογαίες και τα φαιοχώματα.

Στα δυτικά του χωριού ορθώνεται ο λόφος Κρέατος, που με το ύψος των 618 μέτρων δεσπόζει όχι μόνο της Αγροκηπιάς, αλλά και της γύρω περιοχής. Στο βόρειο τμήμα του χωριού, τα πετρώματα αποτελούνται από κρητίδες, μάργες και μαργαϊκές κρητίδες. Το χωριό βρίσκεται ακριβώς δίπλα στη διαχωριστική γραμμή των ηφαιστειογενών και ιζηματογενών πετρωμάτων. Είναι αισθητή η αντίθεση των χρωμάτων, ιδιαίτερα των καστανόχρωμων λαβών και των άσπρων κρητίδων ή των γκρίζων μαργών.

Η μέση ετήσια βροχόπτωση είναι γύρω στα 429 χιλιοστόμετρα. Οι ξηρικές καλλιέργειες του χωριού αποτελούνται από σιτηρά, λίγα αμπέλια, λίγα εσπεριδοειδή, λίγες συκιές, ελιές και οπωροφόρα. Τα όσπρια και τα νομευτικά φυτά συμπληρώνουν την εικόνα των καλλιεργειών στην Αγροκηπιά. Πρόσφατα άρχισαν να εμφανίζονται μερικές σύγχρονες κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις, καθώς και ιπποφορβεία.

Ο αρχικός οικισμός, συμπαγής, με αρκετά πλιθαρόχτιστα σπίτια μ' όλα τα χαρακτηριστικά της λαϊκής αρχιτεκτονικής ακόμα έκδηλα, περιστοιχίζεται από σύγχρονες οικοδομές, που συνεχώς επεκτείνονται στην περιφέρειά του. Είναι πολύ εμφανής η αντίθεση των παραδοσιακών σπιτιών και των σύγχρονων οικοδομών.

Εκείνο που ξεχωρίζει ιδιαίτερα στο χωριό αυτό, που δεν προσφέρει τίποτε το εντυπωσιακό από γεωργικής πλευράς, είναι οι παλιοί σωροί άχρηστων υλικών από τις εξορύξεις του χαλκούχου πυρίτη. Μερικοί από τους λόφους αυτούς διατηρούν ένα κιτρινοκαφετί χρώμα, που προδίδει πιθανόν ακόμα και την εξόρυξη, στα παλιά χρόνια, κάποιας μικρής ποσότητας χρυσού. Ίσως η σκουριά να είναι παμπάλαια, από τα φοινικικά και τα ρωμαϊκά χρόνια. Φαίνεται πως τα μεταλλεία της αρχαίας Ταμασού εκτείνονταν μέχρι την Αγροκηπιά και το Μιτσερό. Η απόσταση, άλλωστε, από τη σημερινή Ταμασσό στην Αγροκηπιά είναι κάπου 8 χμ.

Βλέπε λήμμα: Χαλκός

Μεταξύ Αγροκηπιάς και Μιτσερού, βρίσκεται ο συνοικισμός της Ελληνικής Μεταλλευτικής Εταιρείας. Είναι μέσα από το χωριό της Αγροκηπιάς, που ο δρόμος οδηγεί στο μοναστήρι του Αγίου Παντελεήμονα της Αχεράς. Είναι άγνωστο πότε πρωτοχτίστηκε το μοναστήρι, αν και μια επιγραφή αναφέρει πως ανακαινίστηκε εκ βάθρων το 1770.

Βλέπε λήμμα: Παντελεήμονας Αχεράς

Η  Αγροκηπιά  περιλαμβανόταν   στη Μεγάλη Κομμανταρία. Το Τάγμα των Ιπποτών του Αγίου Ιωάννη της Ιερουσαλήμ, που εγκαταστάθηκε τα Μεσαιωνικά χρόνια στον πλούσιο κάμπο του Κολοσσιού, περιέλαβε στη διοίκησή του και την Αγροκηπιά.

Βλέπε λήμμα: Μεγάλη Κομμανταρία

Το χωριό είναι μόνο δυο χμ. στα δυτικά του καινούργιου δρόμου Λευκωσίας Αγρού. Στα δυτικά, μέσω Μιτσερού, συνδέεται με την Πιτσιλιά, ενώ μέσω Ορούντας και Περιστερώνας συνδέεται με την περιοχή Μόρφου. Εξαιτίας του επαρκούς και ευχερούς συγκοινωνιακού δικτύου, κυρίως λόγω της γειτνίασης με την πρωτεύουσα και το μεταλλείο του Μιτσερού, ο πληθυσμός κρατήθηκε στο χωριό. Παρατηρήθηκε μια σταθερή αύξηση του πληθυσμού από το 1881 μέχρι σήμερα. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Το γεγονός ότι το 1976 ο πληθυσμός έφτασε στους 460 κατοίκους, κυρίως οφείλεται σε προσφυγικό ρεύμα λόγω της εισβολής.

Η ονομασία του χωριού είναι σύνθετη, από τις λέξεις αγρός και κήπος ή, κατ' άλλη άποψη, από τις λέξεις άγριος κήπος.

Η εκκλησία της Αγροκηπιάς είναι παλαιά, υπέστη όμως πολλές επισκευές κι ανακαινίσεις. Σ' απόσταση 3,5 χμ. περίπου από το χωριό βρίσκεται το μοναστήρι του Αγίου Παντελεήμονα.

Τον καιρό των Φράγκων το χωριό ήταν φέουδο των ιπποτών του Τάγματος του Αγίου Ιωάννη κι ήταν γνωστό με το όνομα Agrochipia.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια