Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Χωριό της επαρχίας Λευκωσίας στη γεωγραφική περιφέρεια της Μαραθάσας, 920 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Είναι τοποθετημένο πάνω σε θρυμματισμένους διαβάσες, 3 περίπου χμ. βορειοδυτικά του Καλοπαναγιώτη. Κοντά στο χωριό είναι εμφανή μερικά ρήγματα ιδιαίτερα εκείνο που ακολουθεί την κοιλάδα της Μαραθάσας κι εκείνο που αρχίζει από τις Γερακιές και εκτείνεται μέχρι την Τηλλυρία (Βαρίσεια).

Το υψόμετρο στην περιοχή του χωριού παρουσιάζει αισθητή αύξηση από τα βόρεια προς τα νότια. Στα βόρειά του σύνορα είναι 350 περίπου μέτρα, αυξάνεται στα 920 μέτρα στον οικισμό και στα 1.174 μέτρα (κορφή Αγία Τριάδα) περί το ένα χιλιόμετρο νοτιοδυτικά του.

Πάνω στα πυριτιούχα εδάφη και με μια μέση ετήσια βροχόπτωση γύρω στα 700 χιλιοστόμετρα καλλιεργούνται αμπέλια (κυρίως οινοποιήσιμων ποικιλιών), λίγες πατάτες, λαχανικά και οπωροφόρα (κυρίως μηλιές). Καλλιεργούνται επίσης οι αμυγδαλιές, οι ελιές, οι καρυδιές και λίγα εσπεριδοειδή.

Το ανατολικό τμήμα του χωριού αποχετεύεται από τον ποταμό της Μαραθάσας ενώ το δυτικό από τον Ξερό που καταλήγει κι αυτός στον κόλπο Μόρφου.

Το χωριό γνώρισε μια σταθερή πληθυσμιακή αύξηση από το 1881 μέχρι το 1946. Αργότερα άρχισε η μείωση. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Μετά την τουρκική εισβολή του 1974 στο χωριό κατέφυγε ένας σημαντικός αριθμός εκτοπισμένων σε βαθμό που ο πληθυσμός σχεδόν διπλασιάστηκε προσωρινά.

Από συγκοινωνιακής απόψεως το χωριό συνδέεται με την κοιλάδα της Μαραθάσας στ' ανατολικά.

Στους βενετικούς χάρτες το χωριό δεν εμφανίζεται με το σημερινό ή άλλο παραπλήσιο όνομα. Ωστόσο, ο ντε Μας Λατρί το αναφέρει ως Terachies και το περιλαμβάνει στον κατάλογο των βασιλικών κτημάτων της Λουζινιανο-βενετικής περιόδου, που ανήκε στην επαρχία της Μαραθάσας. Ο Τζέφρυ αναφέρει πως το χωριό ήταν γνωστό στους Μεσαιωνικούς χρόνους ως San Nicolo di Gerrades και ανήκε στο τάγμα των Δομινικανών.

Ότι το χωριό ήταν γνωστό κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια ως San Nicolo di Gerrades (= Άγιος Νικόλαος των Γερακιών), αναφέρεται από τον Estienne de Lusignan από τον οποίο κι άντλησε ο G. Jeffery. Ο de Lusignan γράφει ότι το χωριό αυτό ανήκε στο εκκλησιαστικό τάγμα των Δομινικανών. Ωστόσο πιθανώς επρόκειτο για άλλο μεσαιωνικό οικισμό, που ονομαζόταν Άγιος Νικόλαος και ίσως βρισκόταν κοντά στις Γερακιές. Δεν υπάρχουν πάντως σαφείς αποδείξεις ότι το χωριό Γερακιές ονομαζόταν αρχικά άγιος Νικόλαος.

Ο Λεόντιος Μαχαιράς αναφέρει οικισμό Γερακιές, όμως παραθαλάσσιο στη Μικρά Ασία (πιθανότατα το αρχαίο Κορακίσιον). Ωστόσο ο άλλος Κύπριος μεσαιωνικός χρονογράφος, ο Γεώργιος Βουστρώνιος, αναφέρει τις Γερακιές, καθορίζοντας μάλιστα ότι διοικητικά ανήκαν στο τμήμα εκείνο της Μαραθάσας που κατά τη Φραγκοκρατία αποτελούσε ιδιοκτησία του κόμητα της Εδεσσας: «...Τότες ἐπῆγαν εἰς τή Μαραθάσσα τοῦ κούντη ντε Ρουχᾶς εἰς ταῖς Γερακαῖς, καί ἐπιάσαν τόν πρωτοπαπά καί ἐπῆραν τό δικόν του...»

Ο Βουστρώνιος αναφέρεται σε γεγονότα του 1460. Το γεγονός ότι στις Γερακιές συνελήφθη ένας πρωτοπαπάς που βασανίστηκε και του αφαιρέθηκε «τό δικόν του» (=η περιουσία του), ενισχύει τη μαρτυρία του de Lusignan ότι η περιοχή ανήκε στους Δομινικανούς μοναχούς.

Σύμφωνα με τον Λοΐζο Φιλίππου «μεταξύ τῶν ἐτῶν 1860 -1870 εἰς τό χωρίον ἐδίδαξεν ό Μιχαήλ Παπαχριστοδούλου, περί τούς 20 μαθητάς τά κοινά λεγόμενα γράμματα, ἢτοι παιδαγωγίαν, ὁκτώηχον, κλπ. ἐπί πληρωμῇ.»

Τοπων: Γερακιές, ονομασία που δόθηκε στο χωριό επειδή στα ψηλά και απόκρημνα βουνά της περιοχής του φώλιαζαν γεράκια. Τοπωνύμια που προήλθαν από το όνομα του γερακιού (γεράκα στο κυπριακό γλωσσικό ιδίωμα), υπάρχουν αρκετά σε διάφορα μέρη της Κύπρου.