Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Η επαρχία Αμμοχώστου το 1973, ένα χρόνο πριν από την τουρκική εισβολή, είχε πληθυσμό 123.856 κατοίκων, το 19,6% ολόκληρου του πληθυσμού της Κύπρου. Από τον πληθυσμό αυτό οι 84.896 (68,5%) ζούσαν στην ύπαιθρο, οι δε υπόλοιποι 38.960 (31,5%) αποτελούσαν τον αστικό πληθυσμό της επαρχίας. Ο αστικός πληθυσμός της Αμμοχώστου αποτελείτο κατά 77,4% (30.151 άτομα) από Ελληνοκυπρίους, κατά 18% (7.000) από Τουρκοκυπρίους και κατά 4,6% (1.809) από διάφορους άλλους. Ο αγροτικός πληθυσμός αποτελείτο κατά 84,6% (71.854 ψυχές) από Ελληνοκυπρίους, κατά 15,3% (13.000) από Τουρκοκυπρίους και κατά 0,1% (42) από διάφορους άλλους. Ενώ το ποσοστό των Τουρκοκυπρίων σ' ολόκληρη την Κύπρο είναι 18,4%, στην επαρχία Αμμοχώστου το ποσοστό ήταν 16,1%.

 

Από τους 98 οικισμούς της επαρχίας, οι αμιγείς ελληνοκυπριακοί οικισμοί (55) είναι οι ακόλουθοι: Ριζοκάρπασο, Γιαλούσα, Αγία Τριάδα, Μελάναρκα, Βαθύλακας, Νέτα, Βασίλι, Λεονάρισσο, Κώμα του Γιαλού, Ταύρου, Βοκολίδα, Δαυλός, Πατρίκι, Γαστριά, Φλαμούδι, Γεράνι, Άγιος Ηλίας, Άρδανα, Μπογάζι, Ακανθού, Μάνδρες, Τρίκωμο, Άγιος Γεώργιος, Άγιος Νικόλαος, Σπαθαρικό, Γύψου, Τρυπημένη, Λευκόνοικο, Μηλιά, Πηγή, Περιστερώνα, Λιμνιά, Άγιος Σέργιος, Μαραθόβουνο, Αγκαστίνα, Μουσουλίτα, Πυργά, Στύλλοι, Έγκωμη, Πραστειό, Γαϊδουράς, Άσσια, Λύση, Κοντέα, Καλοψίδα, Αχερίτου, Μακράσυκα, Δερύνεια, Άχνα, Αυγόρου, Φρέναρος, Σωτήρα, Παραλίμνι, Λιοπέτρι, Αγία Νάπα.

 

Οι αμιγείς τουρκοκυπριακοί οικισμοί (25) είναι οι ακόλουθοι: Άγιος Συμεών, Γαληνόπορνη, Πλατανισσός, Γαλάτεια, Λειβάδια, Άγιος Ευστάθιος, Κρίδια, Αυγολίδα, Όβγορος, Άγιος Ανδρόνικος (Τοπτσιού Κιογιού), Περιβόλια του Τρικώμου, Άγιος Ιάκωβος, Πλατάνι, Μελούντα, Άρτεμη, Αλόα, Άγιος Χαρίτων, Σανταλάρης, Μαράθα, Ψυλλάτος, Κνώδαρα, Κορνόκηπος, Τζιάος, Σίντα, Κούκλια.

 

Οι μεικτοί οικισμοί (18) είναι οι ακόλουθοι: Αμμόχωστος, Λυθράγκωμη, Κοιλάνεμος, Κορόβια, Άγιος Ανδρόνικος, Επτακώμη, Κώμη Κεπήρ, Άγιος Θεόδωρος, Μοναρκά, Σύγκραση, Λάπαθος, Αρναδί, Γούφες, Βιτσάδα, Γέναγρα, Στρογγυλός, Αφάνεια, Βατυλή.

 

Κατανομή τουρκοκυπριακών οικισμών: Με πολύ λίγες εξαιρέσεις στη Μεσαορία (Κούκλια, Σίντα, Μαράθα, Σανταλάρης, Αλόα, Περιβόλια του Τρικώμου, Ψυλλάτος, Κνώδαρα, Τζιάος), οι περισσότεροι τουρκοκυπριακοί οικισμοί βρίσκονται στις νότιες υπώρειες του Πενταδάκτυλου και συνεχίζονται στα νότια της πτύχωσης της Καρπασίας. Δεν υπάρχουν τουρκοκυπριακοί οικισμοί στα βόρεια του Πενταδάκτυλου ούτε στα βόρεια της καρπασιώτικης πτύχωσης. Ένα χρόνο μετά την εισβολή, ετοιμάστηκε μελέτη (βλέπε Γ. Καρούζη, Σχέδιον Λύσεως του Κυπριακού Προβλήματος) που αποκάλυψε πως τόσο ο τουρκοκυπριακός πληθυσμός όσο και οι τουρκοκυπριακές ιδιοκτησίες βρίσκονται συγκεντρωμένες σε δυο περιοχές της Αμμοχώστου.

 

Κατανομή αγροτικών οικισμών: Η επαρχία Αμμοχώστου έχει ένα σχετικά πυκνό δίκτυο αγροτικών οικισμών, τοποθετημένων σε μικρή απόσταση μεταξύ τους. Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της επαρχίας είναι ότι το ποσοστό των μεγάλων αγροτικών οικισμών (με πληθυσμό άνω των 1.000 κατοίκων) είναι συγκριτικά πιο ψηλό απ' εκείνο της Κύπρου ως συνόλου. Οι οικισμοί της Αμμοχώστου θα μπορούσαν να καταταγούν στις ακόλουθες έξι βασικές υποδιαιρέσεις με κριτήριο το μέγεθος του πληθυσμού.

 

Κάτοικοι	Αριθμός οικισμών
Μέχρι 250	21
251-500	29
501-1.000	19
1.001-2000	15
2.001-5.000	13
5.001+	1
	98

 

Αυξομειώσεις πληθυσμού μεταξύ 1960-1973: Ο πληθυσμιακός χάρτης της επαρχίας Αμμοχώστου γνώρισε αρκετές αυξομειώσεις μεταξύ 1960-1973. Σε μια προσπάθεια να ερμηνευθούν καταστάσεις, θα πρέπει να αγνοηθούν οι αυξομειώσεις στα τουρκοκυπριακά και μεικτά χωριά, γιατί πρόκειται για μια περίοδο που, για πολιτικούς λόγους, οι γεωγραφικοί παράγοντες παραμερίστηκαν. Οι μεγαλύτερες ανακατατάξεις πληθυσμού έγιναν στα τουρκοκυπριακά χωριά, γιατί από το 1964 μέχρι το 1970 διαμορφώθηκαν οι τουρκοκυπριακοί θύλακοι και τέθηκαν οι βάσεις τοπικής «προσωρινής τουρκοκυπριακής διαχείρισης» (βλέπε R. Patrick, Political Geography and the Cyprus Conflict 1963-1971, σσ. 278-323).

 

Μελετώντας τα ελληνοκυπριακά χωριά, είναι εμφανής η αύξηση πληθυσμού (μεταξύ 1960 και 1973) στα Κοκκινοχώρια (Αυγόρου 9,6%, Φρέναρος 21,3%, Σωτήρα 35,8%). Αύξηση πληθυσμού παρατηρείται στα χωριά που δεν απέχουν πολύ από την πόλη της Αμμοχώστου (Λιμνιά 10,8%, Άγιος Σέργιος 13,9%, Σπαθαρικό 20,1%). Τα χωριά της Μεσαορίας μεταξύ των δυο μεγάλων αστικών κέντρων (Λευκωσίας και Αμμοχώστου), με λίγες εξαιρέσεις, γνώρισαν επίσης πληθυσμιακή αύξηση (Αγκαστίνα 3,7%, Αφάνεια 11,8%, Μαραθόβουνο 16,9%, Άσσια 23,8%). Τα χωριά στους βόρειους και νότιους πρόποδες του Πενταδάκτυλου, στις βόρειες ακτές, και στην Καρπασία, με λίγες εξαιρέσεις, γνώρισαν πληθυσμιακή μείωση. Θα μπορούσε να λεχθεί πως η περιοχή βόρεια των χωριών Τρυπημένη, Λευκόνοικο- Άγιος Ηλίας - Γαστριά, γνώρισε μείωση. Συγκεκριμένα ο πληθυσμός μειώθηκε κατά 4,2% στην Κώμα του Γιαλού, κατά 7,4% στο Βασίλι, κατά 12,7% στο Λεονάρισσο, κατά 14,1% στην Ακανθού, κατά 16,7% στο Ριζοκάρπασο και κατά 26% στον Δαυλό.

 

Ο ετήσιος ρυθμός αυξομείωσης του πληθυσμού στους οικισμούς της Αμμοχώστου κατά την περίοδο 1960-1973 έχει ως ακολούθως:                           

Αύξηση μέχρι 1%                    41 χωριά         

Αύξηση μεταξύ 1% και 2%      10 χωριά         

Αύξηση άνω του 2%                6 χωριά           

Μείωση μέχρι 1%                    18 χωριά         

Μείωση μεταξύ 1% και 2%     16 χωριά         

Μείωση άνω του 2%                7 χωριά           

 

Οι μεγαλύτεροι οικισμοί της επαρχίας το 1973:

Οι μεγαλύτεροι είκοσι οικισμοί της επαρχίας το 1973 ήταν:

 

1. Αμμόχωστος   38.960          
2. Παραλίμνι       4.620          
3. Λύση                 4.537           
4. Δερύνεια          3.624            
5. Βατυλή            3.161            
6. Άσσια               2.734            
7. Ριζοκάρπασο   2.626           
8. Γιαλούσα         2.460           
9. Μαραθόβουνο 2.363          
10. Τρίκωμο          2.325          
11. Λευκόνοικο   2.116
12. Σωτήρα          2.057
13. Αυγόρου        2.047
14. Άγιος Σέργιος 2.040
15. Άχνα              1.979
16. Λιοπέτρι        1.921
17. Φρέναρος       1.745
18. Κοντέα           1.359
19. Λιμνιά           1.330
20. Ακανθού 1.294

 

(Πηγή: Micro-Census, April 1973, Vol. I, Population by village and Ethnic Group).       

 

Πληθυσμός ελεύθερης Αμμοχώστου: Ο πληθυσμός του ελεύθερου τμήματος της επαρχίας, σύμφωνα με την επίσημη απογραφή πληθυσμού του 1982, ανερχόταν στους 25.659 κατοίκους που ήταν κατανεμημένοι ως ακολούθως:

Παραλίμνι                                                       5.884  κάτοικοι

Δερύνεια                                                          3.345  κάτοικοι

Αυγόρου                                                          3.086  κάτοικοι

Σωτήρα                                                            3.015  κάτοικοι

Λιοπέτρι                                                          2.854  κάτοικοι

Φρέναρος                                                        2.708  κάτοικοι

Άγιος Γεώργιος Αχερίτου (Βρυσούλλες)    1.808  κάτοικοι

Άχνα (Δασάκι)                                               1.593  κάτοικοι

Αγία Νάπα                                                     1.366  κάτοικοι

 

Μία δεκαετία αργότερα, το 1992, ο πληθυσμός ανήλθε στους 30.798, ως ακολούθως:

Παραλίμνι                                                   7.721  κάτοικοι 

Δερύνεια                                                      4.165  κάτοικοι

Αυγόρου                                                       3.585  κάτοικοι

Σωτήρα                                                         3.553  κάτοικοι

Λιοπέτρι                                                       3.321  κάτοικοι

Φρέναρος                                                      3.122  κάτοικοι

Βρυσούλλες                                                 1.773  κάτοικοι

Άχνα (Δασάκι)                                             1.763  κάτοικοι

Αγία Νάπα                                                   1.795  κάτοικοι

 

Και πάλι δέκα χρόνια αργότερα, η απογραφή πληθυσμού του 2001 έδωσε περαιτέρω αύξηση των κατοίκων όλων των οικισμών με μία μόνο εξαίρεση μείωσης (στις Βρυσούλλες). Έτσι, οι κάτοικοι ανήρχοντο συνολικά στους 37.738, κατανεμημένοι, ως ακολούθως:

Παραλίμνι                                                  11.091  κάτοικοι

Δερύνεια                                                        4.954 κάτοικοι

Αυγόρου                                                         4.002 κάτοικοι

Σωτήρα                                                           4.258 κάτοικοι

Λιοπέτρι                                                         3.837 κάτοικοι

Φρέναρος                                                        3.305 κάτοικοι

Βρυσούλλες                                                   1.646 κάτοικοι

Άχνα (Δασάκι)                                               1.952 κάτοικοι

Αγία Νάπα                                                     2.693 κάτοικοι