Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Η γεωργία υπήρξε από τα αρχαία χρόνια η κύρια οικονομική δραστηριότητα στην επαρχία Λεμεσού, παρόλο που μετά την τουρκική εισβολή του 1974 ο τουρισμός και η βιομηχανία άρχισαν να κάνουν αισθητή την παρουσία τους στην όλη οικονομική της ανάπτυξη.

Βασικά στοιχεία διακατοχής της γης: Σύμφωνα με την απογραφή γεωργίας του 1985, η μέση έκταση γεωργικού κλήρου στην επαρχία Λεμεσού είναι 3,2 εκτάρια (σε σύγκριση με 3,8 εκτάρια για την ελεύθερη Κύπρο), το μέσο μέγεθος τεμαχίου είναι 0,6 εκτάρια (σε σύγκριση με 0,7 εκτάρια για την Κύπρο), και ο μέσος αριθμός τεμαχίων κατά γεωργικό κλήρο 4,9 (σε σύγκριση με 5,2 για την Κύπρο). Ωστόσο τα στοιχεία της διακατοχής της γης ποικίλλουν κατά χωριό. Έτσι η μέση έκταση γεωργικού κλήρου στο χωριό Πάνω Πλάτρες είναι 1 εκτάριο, στον Κάτω Μύλο 2,3, στον Δωρό 4,6, στην Πάχνα 6, στη Σανίδα 7,3, στο Βουνί 8,6, στην Ακαπνού 10,1, στον Ασώματο 34,6 και στο Τσερκέζ 43,8. Επίσης ενώ για ολόκληρη την επαρχία ο μέσος αριθμός τεμαχίων κατά γεωργικό κλήρο ήταν 4,9 το 1985, στο χωριό Ασώματος ήταν 1,5, στα Φοινικάρια 2,6, στην Ερήμη 3,8, στο Καπηλειό 5,8, στο Κλωνάρι 6,5, στη Σανίδα 8,8, στον Άγιο Ιωάννη Αγρού 10,5, στα Αγρίδια 14,3 και στην Ακαπνού 15,8.

Καλλιέργειες: Οι κύριες καλλιέργειες της επαρχίας Λεμεσού με βάση την απογραφή γεωργίας 1985, έχουν ως ακολούθως:

ΑΡΔΕΥΟΜΕΝΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ

Η συνολική αρδευόμενη έκταση της επαρχίας ανερχόταν το 1985 στα 6.564 εκτάρια και αντιπροσώπευε το 21,2% της αρδευόμενης έκτασης της ελεύθερης Κύπρου που ήταν 30.930 εκτάρια. Η άρδευση γίνεται από διατρήσεις (3.715 εκτάρια), από φράγματα (1.203 εκτάρια), με απευθείας άρδευση από ποταμούς (1.098 εκτάρια) και από πηγές (548 εκτάρια). Η μεγαλύτερη αρδευόμενη έκταση της επαρχίας βρίσκεται στην πόλη της Λεμεσού (1.190 εκτάρια). Η κατανομή της αρδευόμενης έκτασης γης στα χωριά της επαρχίας, κατά το 1985, έχει ως εξής: Ασώματος 710 εκτάρια, Τσερκέζ 388, Επισκοπή 322, Κάτω Πολεμίδια 299, Πισσούρι 233, Ύψωνας 177, Πύργος 156, Κυπερούντα 150, Γερμασόγεια 145, Αυδήμου 134, Παρεκκλησιά 133, Ζακάκι 115, Αγρός 111, Κολόσσι 108, Μέσα Γειτονιά 107, Πελένδρι 104, Ερήμη 82, Επταγώνια 75, Κελλάκι 73, Αλέκτορα 69 και Αρακαπάς 60. Μικρότερες αρδευόμενες εκτάσεις απαντώνται και σ’ άλλα χωριά της επαρχίας.

Οι αρδευόμενες καλλιέργειες στην επαρχία περιλαμβάνουν κυρίως εσπεριδοειδή, φρουτόδεντρα, αμπέλια, ελιές, δέντρα ξηρών καρπών, μια μεγάλη ποικιλία λαχανικών, όσπρια ποτιστικά και αρδευόμενα νομευτικά φυτά.

α) Εσπεριδοειδή: Οι κήποι των εσπεριδοειδών στην επαρχία καταλάμβαναν το 1985 έκταση 2.288 εκταρίων. Από αυτά τα 609 εκτάρια καλλιεργούνταν με λεμονιές, τα 592 εκτάρια με γκρέιπφρουτ, τα 522 εκτάρια με πορτοκαλιές, τα 263 εκτάρια με μανταρινιές, τα 202 εκτάρια με κλεμεντίνια και τα 100 εκτάρια με κιτρομηλιές. Οι μεγαλύτερες εκτάσεις εσπεριδοειδών απαντώνται στην πόλη της Λεμεσού (540 εκτάρια) και στα χωριά Ασώματος (506 εκτάρια), Τσερκέζ (303 εκτάρια), Κάτω Πολεμίδια (104 εκτάρια), Γερμασόγεια (67 εκτάρια), Ζακάκι (60 εκτάρια), Αρακαπάς (53 εκτάρια), Επταγώνια (44 εκτάρια), Ερήμη (44 εκτάρια), Μέσα Γειτονιά (44 εκτάρια), Κολόσσι (43 εκτάρια), Επισκοπή (41 εκτάρια), Παρεκκλησιά (39 εκτάρια), Ύψωνας (36 εκτάρια), Διερώνα (33 εκτάρια), Ακρούντα (31 εκτάρια), Τραχώνι (23 εκτάρια), Φοινικάρια (17 εκτάρια) και Άγιος Αθανάσιος (16 εκτάρια). Μικρότερες εκτάσεις εσπεριδοειδών βρίσκονται επίσης στα χωριά Καντού, Ακρωτήρι, Συκόπετρα, Κελλάκι, Άγιος Τύχωνας, Αγία Φύλα, Μονή, Γεράσα, Λιμνάτης, Ασγάτα, Πραστειόν Αυδήμου, Ανώγυρα, Σπιτάλι, Πισσούρι, Μοναγρούλλι, Πάχνα, Καλό Χωριό, Λουβαράς, Μουτταγιάκα, Καπηλειό, Σανίδα, Κυπερούντα, Ακαπνού, Πραστειόν Κελλακίου, Βάσα Κελλακίου, Αψιού, Άγιος Παύλος, Μονάγρι, Άγιος Γεώργιος, Άγιος Θεράπων, Άγιος Κωνσταντίνος, Λάνια, Συλίκου, Δωρός, Άγιος Μάμας, Τριμίκλινη.

β) Φρουτόδεντρα: Η έκταση των φρουτοδέντρων στην επαρχία Λεμεσού ανερχόταν το 1985 στα 816 εκτάρια περίπου. Τα κυριότερα από τα δέντρα αυτά είναι οι μηλιές (332 εκτάρια), οι κερασιές (110 εκτάρια), οι αχλαδιές (99 εκτάρια), οι ροδακινιές (83 εκτάρια), οι δαμασκηνιές (62 εκτάρια), τα αβοκάτο (45 εκτάρια), οι χρυσομηλιές (36 εκτάρια) και οι συκιές (26 εκτάρια). Σε μικρότερη έκταση καλλιεργούνται επίσης οι ροδιές, οι μεσπιλιές, οι κυδωνιές, οι μπανάνες και τα ακτινίδια.

Τα φρουτόδεντρα βρίσκονται κυρίως στην πόλη της Λεμεσού (132 εκτάρια) καθώς και στα χωριά Πελένδρι (64 εκτάρια), Κυπερούντα (62 εκτάρια), Πρόδρομος (46 εκτάρια), Ασώματος (35 εκτάρια), Φοινί (32 εκτάρια), Αγρός (32 εκτάρια), Κάτω Αμίαντος (27 εκτάρια), Τριμίκλινη (25 εκτάρια), Κάτω Πολεμίδια (21 εκτάρια), Λεμύθου (20 εκτάρια), Κάτω Πλάτρες (18 εκτάρια), Μανδριά (17 εκτάρια), Δύμες (16 εκτάρια), Άγιος Δημήτριος (16 εκτάρια), Κοιλάνι (16 εκτάρια), Όμοδος (15 εκτάρια), Μονιάτης (15 εκτάρια) και Πάνω Πλάτρες (13 εκτάρια). Μικρότερες εκτάσεις φρουτοδέντρων βρίσκονται και σε αρκετά άλλα χωριά, ιδιαίτερα της λοφώδους και ορεινής περιοχής της επαρχίας.

γ) Αρδευόμενα αμπέλια: Αν και τα περισσότερα αμπέλια στην επαρχία είναι ξηρικά, ωστόσο το 1985 καλλιεργούνταν περί τα 1.169 εκτάρια αρδευόμενων αμπελιών, κυρίως επιτραπέζιων ποικιλιών, που βρίσκονταν κυρίως στο Πισσούρι (221 εκτάρια), στην πόλη της Λεμεσού (185 εκτάρια), καθώς και στα χωριά Αυδήμου (132 εκτάρια), Ύψωνας (113 εκτάρια), Ασώματος (82 εκτάρια), Αλέκτορα (68 εκτάρια), Τσερκέζ (57 εκτάρια), Πάχνα (38 εκτάρια), Παραμάλι (34 εκτάρια), Επισκοπή (23 εκτάρια), Ακρωτήρι (22 εκτάρια), Λάνια (21 εκτάρια), Κάτω Πολεμίδια (17 εκτάρια), Αγία Φύλα (14 εκτάρια) και Καντού (13 εκτάρια).

δ) Ελιές: Σύμφωνα με την απογραφή γεωργίας 1985, η αρδευόμενη έκταση με ελιές στην επαρχία ανερχόταν στα 170 εκτάρια περίπου και βρισκόταν κυρίως στην πόλη της Λεμεσού και στα χωριά Μέσα Γειτονιά, Γερμασόγεια, Κάτω Πολεμίδια, Κολόσσι, Κυπερούντα, Ερήμη, Επισκοπή, Ακρωτήρι, Πύργος, Παρεκκλησιά, Ακρούντα, Ύψωνας, Χανδριά, Ποταμίτισσα, Κελλάκι και Αρακαπάς.

ε) Ξηροί καρποί: Η αρδευόμενη έκταση δέντρων ξηρών καρπών ανερχόταν το 1985 στα 63 εκτάρια και περιελάμβανε 34 εκτάρια με αμυγδαλιές, 20 εκτάρια με καρυδιές, 4 εκτάρια με φουντουκιές και 5 εκτάρια με πιστακιές.

στ) Λαχανικά: Το 1985 η έκταση των λαχανικών στην επαρχία ανερχόταν στα 658 εκτάρια. Στην περιοχή της καλλιεργείται μια μεγάλη ποικιλία λαχανικών που περιλαμβάνει κυρίως πατάτες (291 εκτάρια), τομάτες (93 εκτάρια), φασολάκια (67 εκτάρια), παντζάρια (22 εκτάρια), κρεμμύδια (22 εκτάρια), καρπούζια (25 εκτάρια), αγγουράκια (16 εκτάρια), πεπόνια (15 εκτάρια), καρότα (14 εκτάρια) και πολλά άλλα είδη. Το κυριότερο λαχανοπαραγωγικό χωριό της επαρχίας είναι η Επισκοπή (99 εκτάρια το 1985). Άλλα σημαντικά λαχανοπαραγωγικά χωριά της Λεμεσού είναι τα Κάτω Πολεμίδια (65 εκτάρια), ο Αγρός (58 εκτάρια), η Παρεκκλησιά (48 εκτάρια), η Κυπερούντα (33 εκτάρια), το Ζακάκι (26 εκτάρια), το Πελένδρι (26 εκτάρια), τα Χανδριά (26 εκτάρια), τα Αγρίδια (21 εκτάρια), ο Άγιος Ιωάννης Αγρού (20 εκτάρια), ο Πύργος (18 εκτάρια), ο Άγιος Θεόδωρος Αγρού (17 εκτάρια) και η Ποταμίτισσα (12 εκτάρια). Μικρότερες εκτάσεις λαχανικών βρίσκονται επίσης στα χωριά Γερμασόγεια, Κελλάκι, Κάτω Μύλος, Ζωοπηγή, Κολόσσι, Καντού, Ακρούντα, Ύψωνας, Πάνω Πολεμίδια, Μονή, Φοινί, Καλό Χωριό, Λουβαράς, Δύμες,   Άγιος Κωνσταντίνος και Επταγώνια. Εξάλλου στην πόλη της Λεμεσού η έκταση των λαχανικών ανερχόταν το 1985 στα 62 εκτάρια.

ζ) Όσπρια ποτιστικά: Η συνολική έκταση των αρδευόμενων οσπρίων στην επαρχία ήταν 98 εκτάρια το 1985. Η μεγαλύτερη έκταση βρίσκεται στο χωριό Επισκοπή (27 εκτάρια) ενώ μικρότερες εκτάσεις απαντώνται στην πόλη της Λεμεσού και στα χωριά Κάτω Πολεμίδια, Κολόσσι, Τραχώνι, Ερήμη, Άγιος Ιωάννης Αγρού, Πελένδρι, Αγρός, Αγρίδια, Χανδριά, Κυπερούντα, Λουβαράς, Άγιος Παύλος και Καλό Χωριό. Στα υπόλοιπα χωριά της επαρχίας είτε απουσιάζουν τα ποτιστικά όσπρια, είτε καλλιεργούνται σε πολύ μικρές εκτάσεις γης. Την πρωτεύουσα θέση στην κατηγορία των ποτιστικών οσπρίων κατέχει η καλλιέργεια των φασολιών και ακολουθούν τα κουκιά, τα λουβιά, οι φακές, τα ρεβίθια και η λουβάνα.

η) Αρδευόμενα νομευτικά φυτά: Παρόλο που τα περισσότερα νομευτικά φυτά της επαρχίας είναι ξηρικά, καλλιεργούνται ωστόσο και μερικά αρδευόμενα των οποίων η συνολική έκταση ανερχόταν το 1985 στα 261 εκτάρια. Τα αρδευόμενα νομευτικά φυτά βρίσκονται κυρίως στην πόλη της Λεμεσού, καθώς και στα χωριά Κάτω Πολεμίδια, Επισκοπή, Πάνω Πολεμίδια, Ερήμη, Κολόσσι, Καντού, Άγιος Αθανάσιος, Πελένδρι, Παραμάλι, Αγρός, Αγρίδια, Κυπερούντα, Χανδριά και Μουτταγιάκα.

ΞΗΡΙΚΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ

α) Σιτηρά: Καλλιεργούνται στις ξηρικές εκτάσεις, κυρίως των πεδιάδων αλλά και σε κοιλάδες στις λοφώδεις και ημιορεινές περιοχές. Το 1985 καλλιεργούνταν στην επαρχία Λεμεσού περί τα 1.485 εκτάρια γης με σιτηρά, από τα οποία μόνο τα 60 εκτάρια αρδεύονταν. Στην έκταση αυτή των σιτηρών περιλαμβάνονται 982 εκτάρια κριθαριού, 482 εκτάρια σιταριού και 21 εκτάρια σιφωναριού. Η μεγαλύτερη έκταση των σιτηρών βρίσκεται στην πόλη της Λεμεσού (76 εκτάρια το 1985) καθώς και στα χωριά Επισκοπή (190 εκτάρια), Πεντάκωμο (147 εκτάρια), Αυδήμου (114 εκτάρια), Μοναγρούλλι (85 εκτάρια), Ανώγυρα (71 εκτάρια), Κάτω Πολεμίδια (50 εκτάρια), Πάχνα (48 εκτάρια), Πύργος (46 εκτάρια), Κυπερούντα (43 εκτάρια), Μονή (38 εκτάρια), Φασούλα (31 εκτάρια) και Δορά (30 εκτάρια).

β) Νομευτικά φυτά: Στην επαρχία Λεμεσού καλλιεργούνται επίσης διάφορα ξηρικά νομευτικά φυτά, τα κυριότερα από τα οποία είναι ο βίκος και το κριθάρι για βόσκηση (φαρράς). Η έκταση των ξηρικών νομευτικών φυτών ανερχόταν το 1985 στα 2.017 εκτάρια περίπου και αυτή βρισκόταν κυρίως στα χωριά Πάχνα (302 εκτάρια), Αυδήμου (299 εκτάρια), Πραστειόν Αυδήμου (187 εκτάρια), Άγιος Αθανάσιος (151 εκτάρια), Ανώγυρα (121 εκτάρια), Επισκοπή (89 εκτάρια), Ύψωνας (72 εκτάρια), Πισσούρι (64 εκτάρια), Πύργος (59 εκτάρια), Κάτω Πολεμίδια (57 εκτάρια), Πλατανίσκια (45 εκτάρια) και Παραμάλι (44 εκτάρια).

γ) Ελιές: Τα ελαιόδεντρα βρίσκονται είτε σε συμπαγείς εκτάσεις είτε συγκαλλιεργούνται με άλλες ξηρικές ετήσιες καλλιέργειες. Η κυριότερη ποικιλία που καλλιεργείται είναι η κυπριακή λαδοελιά, που χρησιμοποιείται τόσο για επιτραπέζια χρήση όσο και για ελαιοποίηση. Τα τελευταία χρόνια ωστόσο εισήχθησαν και καλλιεργούνται νέες ποικιλίες ελιάς. Η έκταση των ξηρικών καλλιεργειών ελιών στην επαρχία, ανερχόταν το 1985 στα 591 εκτάρια. Οι μεγαλύτερες εκτάσεις ελαιοδέντρων βρίσκονταν στην πόλη της Λεμεσού (105 εκτάρια) καθώς και στα χωριά Αρακαπάς (36 εκτάρια), Γερμασόγεια (29 εκτάρια), Ακαπνού (28 εκτάρια), Επταγώνια (21 εκτάρια), Άγιος Αθανάσιος (18 εκτάρια), Διερώνα (17 εκτάρια), Ασώματος (13 εκτάρια) και Μέσα Γειτονιά (13 εκτάρια). Μικρότερες εκτάσεις ελαιοδέντρων απαντώνται επίσης σε αρκετά άλλα χωριά της επαρχίας.

δ) Αμπέλια: Τα περισσότερα αμπέλια της επαρχίας Λεμεσού είναι ξηρικά και καλλιεργούνται σε περιοχές με ψηλή περιεκτικότητα σε ανθρακικό ασβέστιο, όπως είναι η περιοχή των αμπελοχωριών. Σύμφωνα με την απογραφή γεωργίας 1985, η συνολική έκταση των αμπελιών της επαρχίας ανερχόταν στα 9.652 εκτάρια από το σύνολο των 23.368 εκταρίων για ολόκληρη την ελεύθερη Κύπρο, δηλαδή αντιπροσώπευε ποσοστό 41,3% περίπου. Από την έκταση των 9.652 εκταρίων αμπελιών της επαρχίας τα 8.483 εκτάρια ήσαν ξηρικά και τα υπόλοιπα 1.169 ήσαν αρδευόμενα. Οι μεγαλύτερες εκτάσεις ξηρικών αμπελοκαλλιεργειών βρίσκονται στην πόλη της Λεμεσού (1.024 εκτάρια το 1985), καθώς και στα χωριά Πάχνα (794 εκτάρια), Όμοδος (514 εκτάρια), Άρσος (434 εκτάρια), Βουνί (322 εκτάρια), Κοιλάνι (319 εκτάρια), Αγρός (270 εκτάρια), Βάσα Κοιλανίου (267 εκτάρια), Καλό Χωριό (246 εκτάρια), Κάτω Πολεμίδια (222 εκτάρια), Φοινί (196εκτάρια), Κυπερούντα (184 εκτάρια), Μαλιά (166 εκτάρια), Λουβαράς (141 εκτάρια) και Άγιος Ιωάννης Αγρού (134 εκτάρια). Μικρότερες εκτάσεις ξηρικών αμπελιών απαντώνται επίσης στα περισσότερα από τα υπόλοιπα χωριά της επαρχίας.

ε) Χαρουπιές: Βρίσκονται κυρίως στη λοφώδη περιοχή της επαρχίας, είτε σε άγρια είτε σε ήμερη μορφή. Σε αρκετές περιπτώσεις απαντώνται σε μεγάλες συμπαγείς εκτάσεις, ενώ σ’ άλλες συγκαλλιεργούνται είτε με σιτηρά είτε με ελιές. Το 1985 η συνολική έκταση των χαρουπιών της επαρχίας ανερχόταν στα 1.502 εκτάρια από το σύνολο των 2.682 εκταρίων για ολόκληρη την ελεύθερη Κύπρο, δηλαδή αντιπροσώπευε ποσοστό 56% περίπου. Η μεγαλύτερη έκταση των χαρουπιών βρίσκεται στην πόλη της Λεμεσού και στα χωριά Βουνί, Πάχνα, Παραμάλι, Αυδήμου, Πισσούρι, Αγία Φύλα, Μέσα Γειτονιά, Άγιος Αθανάσιος, Παλώδια, Παραμύθα, Σπιτάλι, Φασούλα, Απαισιά, Κορφή, Λιμνάτης, Αρμενοχώρι, Άγιος Τύχωνας, Πεντάκωμο, Ασγάτα, Μοναγρούλλι, Σωτήρα, Πραστειόν Αυδήμου, Πλατανίσκια, Άγιος Θωμάς, Ανώγυρα, Ζανατζιά, Πάνω Κιβίδες, Κάτω Πολεμίδια, Πάνω Πολεμίδια, Ύψωνας, Πύργος, Παρεκκλησιά, Ασώματος, Κολόσσι, Επισκοπή και Καντού.

στ) Αμυγδαλιές: Καλλιεργούνται σ’ όλες σχεδόν τις λοφώδεις και ημιορεινές περιοχές της επαρχίας, είτε σε συγκαλλιέργεια με άλλες ξηρικές καλλιέργειες (σιτηρά, αμπέλια), είτε σε συμπαγείς εκτάσεις. Το 1985 η έκταση των ξηρικών καλλιεργειών αμυγδαλιών ανερχόταν στα 525 εκτάρια περίπου.