Γκρέυ Έντουαρντ sir Edward Grey

Image

Υπουργός Εξωτερικών της Βρεττανίας κατά το 1912 -1915, οπότε δυο φορές συμμετείχε σε καταρτιζόμενα σχέδια απόδοσης της Κύπρου στην Ελλάδα.

 

Το πρώτο σχέδιο, αποτέλεσμα διαφόρων επαφών του πρωθυπουργού της Ελλάδας Ελευθερίου Βενιζέλου με στελέχη της αγγλικής κυβέρνησης στο Παρίσι και στο Λονδίνο τον Δεκέμβριο του 1912, προνοούσε την εκχώρηση της Κύπρου από την Αγγλία στην Ελλάδα, με αντάλλαγμα την παροχή στην Αγγλία λιμενικών διευκολύνσεων στο Αργοστόλι* της Κεφαλληνίας. Στο σχέδιο αυτό, ο σερ Έντουαρντ Γκρέυ δεν είχε ιδιαίτερα στενή ανάμειξη γιατί τις σχετικές διαπραγματεύσεις είχε, από πλευράς της αγγλικής κυβέρνησης, αναλάβει ο σερ Γουΐνστον Τσώρτσιλ, τότε πρώτος ναύαρχος του αγγλικού Ναυαρχείου. Ωστόσο ο Γκρέυ, ως υπουργός των Εξωτερικών, ήταν συνεχώς ενήμερος και τελικά ενέκρινε τις σχετικές προτάσεις του Τσώρτσιλ, τις οποίες ενέκρινε ταυτόχρονα και ο τότε Άγγλος πρωθυπουργός Χέρμπερτ Άσκουιθ. Οι συνομιλίες του Βενιζέλου με τον Τσόρτσιλ συνεχίστηκαν και τον Ιανοάριο του 1913 κι αφορούσαν μια γενικότερη συνεννόηση της Ελλάδας με την Αγγλία και τους συμμάχους της (Αντάντ). Στις συνομιλίες αυτές, που είχαν αρχίσει λίγο πιο πριν στο Παρίσι, συμμετείχε και ο Λόυντ Τζώρτζ, τότε υπουργός Οικονομικών. Σ' ό,τι αφορούσε την Κύπρο, ο σερ Εντουαρντ Γκρέυ καθώς κι ο Χέρμπερτ Άσκουιθ είχαν συγκατατεθεί για φανερή υπογραφή της σχετικής συμφωνίας με την Ελλάδα, κι ο χρόνος της ανακοίνωσής της συζητήθηκε μεταξύ Βενιζέλου και Τσώρτσιλ. Τελικά όμως η συμφωνία αυτή δεν πραγματοποιήθηκε εξαιτίας, αφενός, διαφόρων αντιδράσεων στην ίδια την Ελλάδα από μέρους των ανακτόρων που δεν έβλεπαν με ενθουσιασμό την ελληνοαγγλική προσέγγιση αφού έτρεφαν ιδιαίτερη συμπάθεια προς τη Γερμανία, κι αφετέρου εξαιτίας της κήρυξης του πρώτου Παγκοσμίου πολέμου νωρίτερα απ' ό,τι αναμενόταν και πριν ολοκληρωθούν όλες οι λεπτομέρειες για την εφαρμογή της συμφωνίας.

 

Το δεύτερο σχέδιο απόδοσης της Κύπρου στην Ελλάδα προήλθε ύστερα από πρωτοβουλία του ίδιου του Γκρέυ, μετά την έναρξη του πολέμου. Μπροστά στον άμεσο κίνδυνο να συντριβεί η Σερβία από τη Γερμανία και την Αυστρία, ο Άσκουιθ ζήτησε από τον Γκρέυ να ενεργήσει ώστε να εγκαταλείψει η Ελλάς την ουδετερότητά της και να εισέλθει στον πόλεμο. Αμέσως ο Γκρέυ επανέφερε τροποποιημένο το προηγούμενο σχέδιο το οποίο είχαν διαπραγματευθεί οι Τσώρτσιλ και Βενιζέλος, προτείνοντας στην Ελλάδα να δεχθεί την Κύπρο, επιπρόσθετα δε και τμήμα εδάφους τής προς το Αιγαίο πέλαγος μικρασιατικής ακτής, με αντάλλαγμα να βγει στον πόλεμο. Η σχετική πρόταση του Γκρέυ συζητήθηκε από το βρετανικό υπουργικό συμβούλιο στις 20 Ιανουαρίου 1915, οπότε υπήρξε αντίδραση από τον λόρδο Κίτσενερ, υπουργό Πολέμου. Η πρόταση του Γκρέυ έγινε τελικά προς την Ελλάδα τον Οκτώβριο του 1915, αλλά απερρίφθη από τον τότε Έλληνα πρωθυπουργό Αλέξανδρο Ζαΐμη. Η βρετανική κυβέρνηση, προκειμένου να πιέσει περισσότερο την ελληνική κυβέρνηση να δεχθεί την πρότασή της, είχε ειδοποιήσει τηλεγραφικώς τον ύπατο αρμοστή της Κύπρου σερ Τζων Κλώσον*, ζητώντας του να στείλει εσπευσμένα στην Αθήνα τον αρχιεπίσκοπο του νησιού και άλλους παράγοντες του τόπου για ν' αξιώσουν την ένωση της ιδιαίτερής τους πατρίδας με την Ελλάδα. Η αρνητική απάντηση του Ζαΐμη στην αγγλική προσφορά απογοήτευσε τους Έλληνες της Κύπρου, πολύ περισσότερο επειδή η Ελλάς έτσι κι αλλιώς βγήκε στον πόλεμο λίγο αργότερα, με την επιστροφή του Βενιζέλου στην εξουσία. Όμως η μεγάλη ευκαιρία για την Κύπρο χάθηκε οριστικά.