Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Χωριό της επαρχίας Λάρνακας, περί τα 15 χιλιόμετρα βόρεια της πόλης της Λάρνακας.

Οι Τρούλλοι είναι κτισμένοι σε μέσο υψόμετρο 120 μέτρων. Από μορφολογικής απόψεως, το μεγαλύτερο τμήμα του χωριού χαρακτηρίζεται από λοφώδη τοπογραφία. Στα βορειοανατολικά του οικισμού το υψόμετρο φθάνει τα 248 μέτρα (λόφος Ασπροβούναρο), στα ανατολικά του τα 230 μέτρα (λόφος Τρούλλοι), στα νοτιοανατολικά του τα 207 μέτρα (λόφος Γερακόμουττη) και στα δυτικά του τα 256 μέτρα (λόφος Καραβούς).

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι λάβες, οι αποθέσεις του σχηματισμού Λευκάρων (κρητίδες, μάργες και κερατόλιθοι) και οι αποθέσεις του σχηματισμού Πέρα Πεδιού (λεπτές ασυνεχείς στρώσεις από φαιόχωμα, ραδιολαρίτες, ραδιολαριτικοί πηλίτες και μπεντονίτες). Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν κυρίως φαιοχώματα και ασβεστούχα εδάφη.

Οι Τρούλλοι δέχονται μια χαμηλή μέση ετήσια βροχόπτωση, που κυμαίνεται περί τα 320 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή τους καλλιεργούνται τα σιτηρά (κυρίως κριθάρι), τα νομευτικά φυτά, οι ελιές και οι χαρουπιές.

Αρκετά ανεπτυγμένη είναι η κτηνοτροφία του χωριού.

Από συγκοινωνιακής απόψεως, οι Τρούλλοι συνδέονται με ασφαλτόστρωτους δρόμους στα βόρεια με το χωριό  Άρσος (περί τα 7 χμ.) και στα νότια με το χωριό Κελλιά (περί τα 6,5 χμ.) και μέσω του με την πόλη της Λάρνακας. Στα βορειοανατολικά συνδέονται με το κατεχόμενο χωριό Λύση της επαρχίας Αμμοχώστου (το μεγαλύτερο τμήμα του δρόμου είναι σκυρόστρωτο και το υπόλοιπο ασφαλτόστρωτο), από το οποίο απέχουν περί τα 10 χιλιόμετρα. Συνδέονται επίσης με σκυρόστρωτους δρόμους στα νοτιοδυτικά με το χωριό Αβδελλερόν (περί τα 5 χμ.) και στα νοτιοανατολικά με το χωριό Βορόκλινη (περί τα 7 χμ.).

Το χωριό γνώρισε συνεχείς πληθυσμιακές αυξομειώσεις. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Περί τα 500 μέτρα νοτιοανατολικά των Τρούλλων και μέσα στα διοικητικά τους όρια βρίσκεται το ομώνυμο μεταλλείο χαλκού το οποίο υπέστη εκμετάλλευση τόσο κατά την Αρχαιότητα όσο και κατά τα πρόσφατα χρόνια. Εξάλλου κατά την περίοδο 1936-1939 έγινε εντατική εκμετάλλευση της χρυσοφόρου ζώνης του κοιτάσματος για παραγωγή χρυσού και αργύρου. Στην περιοχή των Τρούλλων λειτουργεί επίσης λατομείο φαιοχώματος (Terra umbra).

Βλέπε λήμμα: Τρούλλοι λατομείο

Ιστορικά στοιχεία

Το χωριό δεν απαντάται σε μεσαιωνικές πηγές, τουλάχιστον με τη σημερινή του ονομασία. Δεν είναι βέβαιο εάν υφίστατο κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια. Στην περιοχή του βρίσκεται σημειωμένος, σε παλαιούς χάρτες, μεσαιωνικός οικισμός με την ονομασία Chidia (;), αλλ' όχι ακριβώς στην ίδια τοποθεσία.

Ωστόσο η περιοχή του χωριού ήταν κατοικημένη στα αρχαία χρόνια, οπότε είχε γίνει κι εντατική εκμετάλλευση του γειτονικού μεταλλείου. Υπάρχει μάλιστα η παλαιά παράδοση ότι σ' αυτή την περιοχή είχε εγκατασταθεί ο θεός Ήφαιστος κι είχε στήσει το εργαστήριό του μετά την εκδίωξή του από τον  Όλυμπο επειδή είχε δώσει τη φωτιά στους ανθρώπους. Ο μύθος αυτός φαίνεται ότι δεν ήταν άσχετος προς το γεγονός ότι υπήρχε στην περιοχή το μεταλλείο, αφού ο  Ήφαιστος ήταν ο θεός της μεταλλουργίας. Ο Ήφαιστος ήταν, επίσης, ο θεϊκός σύζυγος της Κύπριδος Αφροδίτης, που είναι γνωστό ότι λατρευόταν στην περιοχή των αρχαίων Γόλγων που βρίσκεται κοντά στους Τρούλλους (περιοχή Αθηένου).

Μια αρχαία επιγραφή που βρέθηκε στους Τρούλλους, πάνω σε σπασμένο αγγείο, φανερώνει ότι τούτο αποτελούσε προσφορά προς μια Νύμφη από κάποια γυναίκα που ονομαζόταν Ειρήνη. Πιθανώς στην περιοχή των Τρούλλων υπήρχε ναός αφιερωμένος σε κάποια Νύμφη. Ερείπια αρχαίου συνοικισμού υφίσταντο στην περιοχή του χωριού, όπως και άλλα κατάλοιπα που φανερώνουν ότι το μεταλλείο είχε τύχει μεγάλης εκμετάλλευσης κατά την Αρχαιότητα (λ.χ. σωροί από σκουριά).

Η ονομασία του χωριού είναι αποδεκτό ότι προήλθε μάλλον από τους στρογγυλεμένους λόφους οι οποίοι υπάρχουν στην περιοχή του και ομοιάζουν με τρούλλους εκκλησίας. Παρόμοια τοπωνύμια (Τρουλλιά, Τρουλλίν κλπ.) απαντώνται κι αλλού στην Κύπρο.

Η εκκλησία του χωριού, αφιερωμένη στον άγιο Μάμα, θεωρείται ότι είναι του 16ου αιώνα και διασώζει μερικές σύγχρονές της εικόνες. Ο G. Jeffery (1918) αναφέρει ξωκλήσι αφιερωμένο στην αγία Μαρίνα κι ερειπωμένες εκκλησίες αφιερωμένες στον άγιο Νεόφυτο και στον άγιο Γεώργιο τον Μαύρο, στην περιοχή του χωριού. Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου του Μαύρου (που προφανώς πήρε το επίθετο αυτό από το σκούρο χρώμα των χωμάτων τέρρα ούμπρα) ήταν ναός μικρού ομώνυμου μοναστηριού, σ' απόσταση περί τα 3 χμ. από το χωριό, ανάμεσα στους λόφους. Κατά τον R.Gunnis (1936), το μοναστήρι θα πρέπει να ήταν των Βυζαντινών χρόνων. Ο ναός του όμως ανακαινίστηκε τον 18ο αιώνα με αποτέλεσμα να μη μείνουν παρά ελάχιστα ίχνη του αρχικού οικοδομήματος. Από ανακαινίσεις καταστράφηκαν επίσης το παλαιό εικονοστάσιο και η παλαιά αγία τράπεζα, όπως και παλαιές εικόνες. Κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια το μοναστήρι ίσως να ήταν γυναικείο, γιατί ένας λόφος εκεί είναι γνωστός ως των Καλογραιών. Από τα μοναστηριακά οικοδομήματα ελάχιστα ίχνη υπάρχουν. Το μοναστήρι ήταν γνωστό και με την ονομασία Άγιος Γεώργιος του Μαυροβουνιού. Η ιστορία του είναι άγνωστη, αλλά σύμφωνα προς παραδόσεις στην περιοχή Τρούλλων και Ορόκλινης, το μοναστήρι ήταν κάποτε σημαντικό.

Βλέπε λήμμα: Γεώργιος Άγιος, Μαυροβούνιος

Στους Τρούλλους υφίστατο παλαιό έθιμο όταν αρρώσταιναν ή δεν γεννούσαν οι κότες του χωριού, να πωλούν μια απ' αυτές και με τα χρήματα ν' ανάβουν ένα καντήλι στον άγιο Γεώργιο.

Οι Τρούλλοι ήταν, παλαιότερα, γνωστό κέντρο καλαθοπλεκτικής.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια