Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Ο ναός της Παναγίας Χρυσοπολίτισσας υπήρξε κατά το παρελθόν η Μητρόπολη Κερύνειας. Ανάγεται στην περίοδο της Φραγκοκρατίας και φέρει στοιχεία από διαδοχικές επεκτάσεις και ανακαινίσεις, με πιο σημαντική εκείνη του 1783.

Βλέπε λήμμα: Επισκοπές Κύπρου- Επίσκοποι

Βρίσκεται σε ψηλό σημείο της πόλης, πιο πάνω από την περιοχή Τρυπητή, δυτικά του μουσουλμανικού τεμένους, πολύ κοντά στο λιμανάκι. Το βόρειο τμήμα του ναού φαίνεται να είναι το αρχικό, πιθανόν της περιόδου της Φραγκοκρατίας. Η τοιχοδομία αποτελείται από καλά τετραγωνισμένους πωρόλιθους.

Ο ναός ανακαινίστηκε στα 1783, σύμφωνα με επιγραφή, που υπήρχε σε θωράκιο κάτω από την εικόνα του Χριστού στο περίτεχνο ξυλόγλυπτο εικονοστάσιο. Μέρος της επιγραφής μας διέσωσαν η Ρήνα Κατσελλή και ο Χριστόδουλος Παχουλίδης: «Έτος αψπγ’ Χριστού, επί αρχιερέως Κυρίου Σωφρονίου εν τη Επιτροπή κυρ Χ” Χριστοφή δια συνδρομής αυτού και των λοιπών ενθαδε κατοικούντων γεγόνασιν αϊ όσιαι αύται και ιεραί εικόναι υπό χειρός Φιλοθεου Πρωτοσυγκέλλου…».

Τότε πιθανόν ανακαινίστηκαν και τα βοηθητικά κτίσματα γύρω από τον ναό, καθώς και ένας ελιόμυλος. Τα δωμάτια αυτά χρησιμοποιήθηκαν για τη διαμονή του εφημερίου του ναού και του μητροπολίτη Κυρηνείας, όταν αυτός βρισκόταν στην πόλη, και ως σχολείο. Υπήρχαν επίσης δωμάτια για τη διανυκτέρευση των ξένων προσκυνητών, που έρχονταν από την απέναντι ακτή αλλά και από πιο μακριά, από το Κίεβο και άλλα μέρη της Ευρώπης, όπου υπάρχουν Ορθόδοξοι.

Από την Παναγία Χρυσοπολίτισσα συνελήφθη από τους Τούρκους ο εθνομάρτυς Μητροπολίτης Κυρηνείας Λαυρέντιος, ο οποίος σφαγιάσθηκε τον Ιούλιο του 1821 στη Λευκωσία. Η βόρεια θύρα του ναού, από την οποία εξήλθε ο Λαυρέντιος κτίστηκε, για να θυμίζει το μαρτύριο του.

Βλέπε λήμμα: Λαυρέντιος επίσκοπος

Στο εικονοστάσιο του ναού οι δεσποτικές εικόνες του Χριστού και της Παναγίας ήταν ρωσικής τεχνοτροπίας. Υπήρχαν επίσης δύο σημαντικές εικόνες: του αγίου Ιωάννου του Προδρόμου να κρατά την κεφαλή του σε πινάκιο (15ος αϊ.) και του αγίου Ιωάννου του θεολόγου να κρατά αριστερά του το Ευαγγέλιο, ενώ πιο πάνω παριστανόταν το σύμβολο του, ο αετός (16ος αϊ.), στη δεξιά πλάγια θυρίδα του εικονοστασίου, που επικοινωνεί με το Ιερό. Οκτώ μικρές εικόνες στα διάστυλα του εικονοστασίου χρονολογήθηκαν στον 17ο αϊ. Τις εικόνες αυτές αναφέρει η Αθηνά Ταρσούλη: Ο Ευαγγελισμός, τα Εισόδια της Θεοτόκου, Η Πεντηκοστή, η Μεταμόρφωση, η Κοίμηση της Θεοτόκου, η Ανάληψη, ο άγιος Νικόλαος και οι Τρεις Ιεράρχες.

Ο ναός εγκαταλείφθηκε στις 20 Ιουλίου 1974, λεηλατήθηκε, και η οροφή του κατέπεσε. Από το ξυλόγλυπτο, ζωγραφισμένο εικονοστάσιο έχει απομείνει στη θέση του μόνο το επιστήλιο, κι αυτό σε άσχημη κατάσταση διατήρησης, αφού παραμένει εκτεθειμένο στις καιρικές συνθήκες.

Το μνημείο αποκαταστάθηκε με συγχρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση και υλοποιήθηκε υπό την τεχνική επίβλεψη του Προγράμματος Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (UNDP), στο πλαίσιο των δράσεων της Τεχνικής Επιτροπής για την Πολιτιστική Κληρονομιά. Καθοριστικής σημασίας υπήρξε, επίσης, η οικονομική συνδρομή Κερυνειωτών.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια

Δήμος Κερύνειας

Δικοινοτική Τεχνική Επιτροπή για την Πολιτιστική Κληρονομιά