Φραγκίσκος άγιος της Ασσίζης
Ο άγιος Φραγκίσκος της Ασσίζης, από τους γνωστότερους και δημοφιλέστερους σήμερα αγίους της Δυτικής Εκκλησίας, γεννήθηκε στη μικρή πόλη Ασσίζη, στο δουκάτο του Σπολέτο, το 1181/2 και πέθανε εκεί το 1226. Δύο χρόνια αργότερα, το 1228, ανακηρύχθηκε άγιος και η μνήμη του εορτάζεται στις 4 Οκτωβρίου. Υπήρξε ο ιδρυτής του τάγματος των Φραγκισκανών (ανδρικό και γυναικείο τμήμα) και ο εισηγητής σημαντικών εκκλησιαστικών μεταρρυθμίσεων ενωρίς τον 13ο αιώνα.
Γιος αστού υφασματεμπόρου, πήρε το 1202 μέρος στον πόλεμο μεταξύ Ασσίζης και Περούτζια, όπου αιχμαλωτίστηκε και κρατήθηκε στην αιχμαλωσία για ένα περίπου χρόνο. Δοκίμασε ύστερα (1205) να καταταγεί στις δυνάμεις του πάπα, όμως ύστερα από ένα όνειρο που είδε, επέστρεψε στην πόλη του και αφιερώθηκε στην προσευχή. Απαρνήθηκε την οικογένειά του, επισκεύασε μία ερειπωμένη εκκλησούλα κοντά στην Ασσίζη (ναός Αγίου Δαμιανού), ενδύθηκε το μοναχικό σχήμα και υιοθέτησε την ασκητική ζωή της πενίας και της απάρνησης κάθε υλικού αγαθού. Με τα κηρύγματά του, συγκέντρωσε γύρω του έναν αριθμό οπαδών, και σταδιακά καθιέρωσε τον λεγόμενο «φραγκισκανό κανόνα ζωής». Μεταξύ άλλων, θεωρούσε όλα τα δημιουργήματα της φύσης ως «αδελφούς». Το 1212 ίδρυσε γυναικείο κλάδο του τάγματός του, με επικεφαλής την αγία Κλάρα επίσης από την Ασσίζη, πνευματική του σύντροφο. Οι οπαδοί του ονομάστηκαν «ελάσσονες» («μινορίτες») ή και «επαιτικοί», γιατί κήρυσσαν και ζούσαν επαιτώντας. Από τα βασικά ιδανικά του λαϊκού (αρχικά) τάγματος των Φραγκισκανών ήταν η απόλυτη φτώχεια και η ταπεινοφροσύνη. Ωστόσο ο άγιος Φραγκίσκος ίδρυσε αργότερα και κλάδο του τάγματός του χωρίς τόσο πολύ αυστηρούς κανόνες ζωής, για οπαδούς του που ήταν διατεθειμένοι να τον ακολουθήσουν, αλλά όχι και να απαρνηθούν όλα τα αγαθά τους. Το 1212 επιχείρησε ένα προσκύνημα στους Αγίους Τόπους, αλλά το καράβι στο οποίο επέβαινε ναυάγησε στην Αδριατική. Το 1219 πήγε στη Δαμιέττη (στην Αίγυπτο), όπου ευρισκόταν σε εξέλιξη η πέμπτη Σταυροφορία, εισήλθε στο στρατόπεδο των Μουσουλμάνων και κήρυξε μπροστά στον σουλτάνο. Λέγεται ότι ο τελευταίος τόσο εντυπωσιάστηκε, ώστε του έδωσε την άδεια να επισκεφθεί τους Αγίους Τόπους.
Τότε, καθ' οδόν προς την Αίγυπτο και τους Αγίους Τόπους, το 1219 (χρόνο κατά τον οποίο έγινε και η επίσημη αναγνώριση του τάγματός του από τον πάπα), ή το 1220 όταν επέστρεφε από εκεί στην Ιταλία, ή και τις δύο φορές πιθανώς, αναφέρεται ότι ο άγιος Φραγκίσκος πέρασε και από την Κύπρο. Μαρτυρείται επίσκεψή του τουλάχιστον στη Λεμεσό (Girolamo Golubovich, Bibliotheca bio-bibliografica delta Terra Sanda e dell' Oriente Francescano, έκδοση Quaracchi, 1906-1923, vol.II, p.372). Ωστόσο δεν υπάρχουν λεπτομέρειες ούτε για το πόσον καιρό παρέμεινε ο άγιος στην Κύπρο, ούτε για το αν επισκέφθηκε διάφορα μέρη πέραν της Λεμεσού, ούτε αν έκανε κηρύγματα κλπ.
Ωστόσο θεωρείται πολύ πιθανόν ότι τότε ακριβώς, και εξαιτίας της παρουσίας του αγίου Φραγκίσκου στην Κύπρο, ιδρύθηκε και εδώ παράρτημα του τάγματός του, ή τουλάχιστον σχηματίστηκε ένας πρώτος πυρήνας του στο νησί.
Μαρτυρείται, πάντως, ότι τουλάχιστον από το 1226 υπήρχε παρουσία Φραγκισκανών στην Κύπρο, που εκπροσωπούνταν αρχικά με μικρή μόνο αποστολή. Στη συνέχεια, το τάγμα τους έγινε ένα από τα πιο σημαντικά κατά την περίοδο της κυπριακής Φραγκοκρατίας και Βενετοκρατίας, με δικά του ανδρικά και γυναικεία μοναστήρια στη Λευκωσία, στην Αμμόχωστο και στην Πάφο, και μετόχια στην ύπαιθρο. Το τάγμα των Φραγκισκανών (όπως εξάλλου και όλα τα άλλα της Δυτικής Εκκλησίας) έπαυσε να υπάρχει στην Κύπρο αμέσως μετά την κατάκτησή της από τους Οθωμανούς, το 1570-1571.
Αργότερα (περίοδος Τουρκοκρατίας), οι Φραγκισκανοί επανήλθαν, με μικρή όμως ιεραποστολή, ολιγάριθμους αδελφούς και μικρό ίδρυμα στη Λάρνακα. Η πρώτη περί αυτού μαρτυρία προέρχεται από τον επισκέπτη Τζιρόλαμο Νταντίνι, που πέρασε από την Κύπρο το 1596-7 (26 περίπου χρόνια μετά την έναρξη της Τουρκοκρατίας). Ο επισκέπτης αυτός λέγει ότι στις Αλυκές (Λάρνακα) υπάρχει ένα μοναστήρι Φραγκισκανών μοναχών, από τους οποίους λίγοι ζουν εκεί, για τη διευκόλυνση μερικών Ιταλών εμπόρων.