Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου των Ελλήνων στην Αμμόχωστο είναι η μεγαλύτερη ελληνική ορθόδοξη εκκλησία της εποχής της Φραγκοκρατίας. Έχει εσωτερικές διαστάσεις 37,5 Χ 20,5 μ. και υπερβάλλει σε μέγεθος και μεγαλοπρέπεια τις πιο πολλές γοτθικές εκκλησίες της Αμμοχώστου. Προφανώς κτίστηκε από τους Ορθοδόξους για ν' ανταγωνισθεί τον μεγαλοπρεπή γοτθικό καθεδρικό ναό του Αγίου Νικολάου που βρίσκεται μόλις 150 μ. βορειότερα. (Βλέπε Βίντεο Κιμωνας Μαρκουλής)

Η αρχιτεκτονική της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου των Ελλήνων δεν είναι ούτε γοτθική, ούτε βυζαντινή. Συνδυάζει τη γοτθική βασιλική με τον βυζαντινό τρούλλο. Οι τοίχοι του ναού είναι κτισμένοι με τετραγωνισμένους πωρόλιθους καλά προσαρμοσμένους όπως και τα γοτθικά μνημεία. Δυο σειρές από 4 ισχυρές κολόνες, η κάθε μια, χωρίζουν την εκκλησία σε τρία κλίτη. Ο τρούλλος κάθεται στο τετράγωνο που ορίζεται από τη δεύτερη και τρίτη κολόνα της κάθε κιονοστοιχίας. Οι διάφοροι χώροι του ναού καλύπτονται με σταυροθόλια με βεργία. Τα σταυροθόλια του μέσου κλίτους θα κατέληγαν στους τοίχους που υψώνονταν πάνω από τα πλάγια κλίτη σε δέσμη από τρεις συμφυείς κίονες που στηρίζονταν στο απλό κιονόκρανο των ισχυρών κιόνων της εκκλησίας, όπως στις γοτθικές εκκλησίες των Αγίων Πέτρου και Παύλου, και τον καθεδρικό ναό του Αγίου Νικολάου στην Αμμόχωστο. Τα τρία κλίτη καταλήγουν στ' ανατολικά σε ημικυκλικές αψίδες που καλύπτονται με ισχυρά οξυκόρυφα «τεταρτοσφαίρια». Επίστεγοι αντηρίδες εξισορροπούν τις ωθήσεις του κεντρικού κλίτους όπως και στους γοτθικούς ναούς.

Οι μακροί τοίχοι όμως της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου των Ελλήνων είναι εξωτερικά σχετικά αδιάπλαστοι και στερούνται των αντηρίδων των γοτθικών ναών. Εξωτερικά μόνο τα πέντε παράθυρα του βόρειου και νότιου τοίχου, σχετικά μεγάλα, αλλά αδιακόσμητα, διακόπτουν τη μονότονη εξωτερική επιφάνεια. Το ίδιο συμβαίνει και με τον δυτικό τοίχο και τους τοίχους των αψίδων. Στο δυτικό τοίχο μόνο ένα κυκλικό παράθυρο πάνω από την κεντρική είσοδο διακόπτει τη μονοτονία. Οι πλάγιες αψίδες έχουν ένα μόνο παράθυρο στο μέσο του ημικυλινδρικού τοίχου, ενώ η κεντρική αψίδα έχει δυο επάλληλες σειρές από τρία παράθυρα η κάθε μια. Τα παράθυρα είναι απλά, με οξυκόρυφο τόξο και με απλή διακόσμηση ενός ημικυλινδρικού κιονίσκου συμφυούς προς την τοιχοδομία. Πλουσιότερα είναι τα ανάγλυφα περίθυρα των θυρών της εκκλησίας, ιδιαίτερα της κεντρικής θύρας του δυτικού τοίχου και της θύρας του βόρειου τοίχου. Σε αντίθεση με το γοτθικό καθεδρικό ναό του Αγίου Νικολάου η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου δεν έχει παρεκκλήσια. Το υφιστάμενο παρεκκλήσι του Αγίου Συμεών είναι παλαιότερο και άσχετο με την αρχιτεκτονική της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου. Είναι χαρακτηριστικό όμως ότι έχει ενσωματωθεί στη νοτιοδυτική γωνία της εκκλησίας κοχλίας που οδηγούσε σε γυναικωνίτη που βρισκόταν στο δυτικό τμήμα της εκκλησίας.

Εσωτερικά η εκκλησία ήταν ολόκληρη τοιχογραφημένη. Η κατάρρευση όμως του τρούλλου και της ανωδομής και του μεγαλύτερου τμήματος του βόρειου τοίχου, 100 περίπου χρόνια μετά την κατάληψη της Αμμοχώστου από τους Τούρκους, είχε ως αποτέλεσμα και την καταστροφή των τοιχογραφιών. Τοιχογραφίες σώζονταν μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα και στις τρεις αψίδες, στο νότιο και το δυτικό τοίχο. Δυστυχώς οι περίοικοι Τούρκοι και οι καιρικές συνθήκες κατέστρεψαν σχεδόν ολοκληρωτικά τις τοιχογραφίες. Μέχρι το 1974 σωζόταν μια ελληνική επιγραφή στη βάση της γέννησης του κωνικού τεταρτοσφαιρίου της κεντρικής αψίδας και ορισμένες τοιχογραφίες στη νότια αψίδα. Διακρίνονταν ακόμη καθαρά παρά την κακόβουλη καταστροφή των κεφαλιών, η Αποκαθήλωση, ο Ενταφιασμός, η εις Άδου Κάθοδος και οι Μυροφόρες μπροστά στο Κενό Μνημείο. Μικρότερα κομμάτια σώζονταν και σ' άλλα σημεία της εκκλησίας, κυρίως στο νότιο τοίχο. Η τέχνη των τοιχογραφιών είναι βυζαντινή με κάποια ιταλική επίδραση. Η τεχνοτροπία και η εικονογραφία οδηγούν στην τοποθέτηση των τοιχογραφιών στα τέλη του 15ου αιώνα. Η εκκλησία κτίστηκε πολύ παλαιότερα, ίσως στη δεκαετία 1360 -1370, την εποχή της μεγάλης εμπορικής ακμής της Αμμοχώστου.